Birk

Jaap Robben

psychologische roman

255 pagina’s 

Samenvatting:

De jonge Mikael is negen jaar als als hij op een dag alleen

 thuiskomt nadat hij met zijn vader is gaan zwemmen in zee.

 Ze wonen op een klein eilandje ergens in de Noordzee

 tussen Schotland en Noorwegen. Zijn vader (geboren in

 1963) is verdronken en indirect is Mikael daar schuldig aan,

 omdat zijn vader een bal voor hem probeerde te redden

 toen die was afgedreven. Het lichaam van zijn vader wordt

 niet meer gevonden en zijn moeder Dora is dus een

 weduwe.Mikael kan de dood van zijn vader niet begrijpen

 en overal (in bed, bad) duikt zijn vader plotseling op en

 praat hij in zijn fantasie met hem. Hij kampt met een enorm

 schuldgevoel.

Er woont nog één andere bewoner op het eiland, ene Karl een ongetrouwde jonge visser. Een andere bewoonster is ooit overleden: dat is de oudere Pernille Augusta. Later blijkt dat Karl indertijd een seksuele relatie met haar had. 

Een ander contact met het vasteland is een schipper die steeds bestellingen komt brengen. Zijn boot heet Brigitta en zo noemt zijn moeder die man ook.

Mikeal wordt ouder.

Moeder Dora overschrijdt meer en meer de grens tussen moeder en zoon. Ze loopt naakt door het huis en ligt bij hem in bed. Mikael moet de kleren van zijn vader aan en mag haar niet meer mama noemen. Later in het verhaal sloopt ze ook al zijn kinderspullen.

In het huis van Pernille vindt hij een moeder meeuw me baby meeuw. Met de baby meeuw krijgt Mikeal een hechte band.

Hij helpt Karl met vissen sorteren en gaat samen met hem naar Tramsund, het vaste land in de buurt. Karl gaat daar naar de hoeren.

Karl is uit op Mikael's moeder. Na een poging op seks tussen de twee gooit Mikeal een steen door de ruit. Seks is geen optie meer.

Mikeal vermoedt dat zijn moeder het huis van Pernille in de fik wilt steken met daarin de baby meeuw. Hij wil die bevrijden, maar hij is te laat. De moeder meeuw heeft het jonge meeuwtje dood gepikt en de hersentjes opgegeten. Vol schuldgevoel blijft Mikael in de slaapkamer zitten. In zijn verbeelding ziet hij zijn vader weer. Hij vertelt hem dat het meeuwtje dood is dat het zijn schuld is. Zijn vader probeert hem gerust te stellen. Mikael zegt dat hij zijn vader mist.

Thema:

Eenzaamheid en schuld.

De eenzaamheid wordt groter als vader Birk verdrinkt voor de ogen van 9 jarige zoon, Mikael. Schuld is het enige wat Mikael voelt. Ook het contact tussen moeder en zoon word daarna minder goed. Later zijn er nog meer redenen waardoor Mikael zich erg eenzaam en schuldig voelt.

Motieven:

Schuldgevoel

Mikael voelt zich erg schuldig aan de dood van zijn vader. Die had zijn bal willen ophalen maar was daarbij verdronken. Als zijn moeder dat verhaal hoort, zegt ze dat hij schuldig is en begint het grote zwijgen.

Vader/zoonrelatie

Omdat Mikael zich schuldig voelt aan de dood van zijn vader, ziet hij hem steeds opduiken in zijn fantasie. Hij is dan nog jong. Als hij ouder is denkt hij vaker terug aan de dagen dat hij dingen van zijn vader leerde. Karl neemt af en toe de plaats van zijn vader in, maar hij wordt verschrikkelijk jaloers als Karl dat ook doet op lichamelijk gebied. Aan het einde wordt Mikael gezien als zijn vader Birk door zijn moeder.

Moeder/zoonrelatie

Dora (moeder van Mikael) geeft de schuld aan Mikael. Ze zwijgt tegen hem. Ze moet haar verdriet op het eiland verwerken. Als Mikael groter wordt gaat hij in haar ogen de plaats innemen van haar man. Ze laat haar zoon niet voldoende ontwikkelen. Zo staat ze niet toe dat hij het eiland afgaat. Ze wil ook niet dat hij naar het huis van Augusta gaat en zich zo onttrekt aan haar toezicht.

Dood

de dood speelt een rol op de achtergrond. Birk Hammerman verongelukt door toedoen van zijn zoon. Augusta is overleden. Mikael laat zich dood verklaren door de brief die hij schrijft aan de school die zijn werk opstuurt en toetsen laat maken. Ook het meeuwtje sterft. Ook is het eiland waar ze op leven eigenlijk dood. Alles staat stil. Terwijl het echte leven zich in Tramsund afspeelt.

Seksualiteit

Seks wordt in de relaties op het eiland gezien als een middel om de eenzaamheid te verdrijven. Karl heeft seks met de veel oudere Augusta. Die deed het ook met hem om haar eenzame positie op het eiland te verhelpen. Seks is dan lust, Karl doet dat ook met de hoeren in Tramsund. Tenslotte wil hij ook met Dora seks hebben, maar Mikael gooit op het hoogtepunt van de scène een steen door de ruit. Intussen heeft ook Mikael seksualiteit leren ontdekken: hij masturbeert en hij ziet dat zijn moeder hem naakt benadert en dat dit niet goed is. Toch hebben ze bijna daadwerkelijk seks met elkaar.

Titeluitleg:

Mikaels vader heette Birk. Op een bepaald moment, wanneer de grenzen van werkelijkheid en fantasie zijn vervaagd, noemt moeder Dora haar zoon ook Birk. Vader en zoon vallen dan samen.

Perspectief

Uit de Ik-persoon Mikeal. 

Personages

Mikeal Hammerman

Mikael voelt zich schuldig aan de dood van zijn vader. Hij ziet zijn vader dan ook steeds ergens opduiken. Later als hij vijftien is wil hij zichzelf ontdekken als hij mannelijker word. Hij krijgt een snor en hij masturbeert. Onder invloed van Karl wil hij steeds meer over meisjes weten. En zijn moeder wil dat hij steeds meer op zijn vader gaat lijken. Hij moet zijn kleding aan en hij wordt door zijn moeder Birk genoemd. Aan het einde van het verhaal merk je dat Mikael vast zit in zijn ontwikkeling door zijn moeder.

Dora Hammerman

Dora kan de dood van haar man, Birk, niet verwerken. Ze geeft haar zoon de schuld. Ze wil haar zoon op het eiland houden. Bovendien mag hij niet praten en Karl, de schipper van de boot en zijn zoon. Ook mag hij niet weg naar het huis van Augusta. Naarmate Mikael ouder wordt, ziet ze meer als een partner. Hij moet de kleren van zijn vader dragen, komt bij hem in bed liggen en noemt hem Birkje. Ze wil nog een keer lust bedrijven met Karl, maar as Mikael laat merken dat hij niet blij is, heeft ze haar les geleerd. Ze wil alleen fysiek contact met Mikael (Birk). Het is een ongezonde situatie.

Karl

Karl is de visser en buurman die om een één of andere reden op het eiland blijft. Hij neemt het leven zoals het is. Hij heeft seks met de oudere Augusta gehad en gaat naar de hoeren in Tramshund. Ook ziet hij wel wat in Dora. Hij nodigt haar uit en hij heeft bijna seks gehad met haar, totdat Mikael een steen door de ruit gooit. Hoewel dit gebeurd is, gedraagt Karl zich als een vader voor Mikael.

Brigitta en Ingmar

De schipper en zijn zoon weten alles van de buitenwereld. Ze kunnen het isolement van de eilandbewoners opheffen: ze brengen boodschappen en zijn realistischer. Ingmar neemt op een moment zijn vriendin mee. Zij heet toevallig Mikaella. Ingmar volgt later zijn vader op,

zoals hoort op een gezonde manier. Mikael volgt zijn vader op, op een ongezonde manier.

 Tijd

Historische tijd: 

Het is niet duidelijk wanneer het verhaal zich afspeelt. Het is wel duidelijk dat het in een moderne tijd is.

Tijdsduur:

 Het verhaal duurt ongeveer zes jaar. Dat is vanaf dat Mikael negen jaar was tot aan zijn vijftiende jaar. In deel twee van het boek wordt er een grote tijdsprong gemaakt. de tijden dat Mikael tien, elf en twaalf wordt, is overgeslagen.

Tijdsvolgorde: 

Het boek wordt in chronologische volgorde verteld. 

Gemarkeerde bladzijden:

24: Birk is niet thuisgekomen

38: Politie kwam langs voor verhoor. Birk is als verdronken verklaard

54: Mikael ziet mini papa in bad

90: Hij wordt ouder

180: Karl en Mikael zijn in Transun