Anansi's web door Lydia Rood

Keuzeverantwoording

Het boek gaat over slavernij en ook over dat wij “Hollanders” daar een aandeel in hadden. Met geschiedenis krijg je meestal niet zoveel over de slechte dingen die "onze" voorouders hebben gedaan. De slavernij is meestal maar één paragraaf. Dit boek vertelt wel hoe vreselijk de slavernij was, en dat wij daar voor een deel verantwoordelijk voor zijn. Dat sprak me erg aan, en daarom heb ik het boek gekozen.

Samenvatting

Het boek begint met Willem, een handelaarzoon. Hij is met zijn vader mee naar fort Elmina. Vanaf fort Elmina gaan veel slaven naar Amerika. Op een dag komt er een nieuwe groep slaven binnen, een van die slaven is Kofi, een sterke, trotse jongen. Kofi trekt de aandacht en Willem schrijft naar huis over de trotse slaaf. Kofi wordt per schip naar Suriname gebracht. Vele slaven gaan dood tijdens de zeereis. Maar Kofi overleeft, dromend van de vrijheid. In Suriname wordt Kofi naar een plantage gebracht, Plantage Fortuin. Kofi zelf zal de vrijheid waar hij van droomde niet meer kennen, maar zijn nakomelingen wel…
De kleinkinderen van Kofi, Yaha en Kofi ontsnappen op een nacht samen met nog een groepje andere slaven. Ze vluchten de jungle in en worden opgenomen in een groep van andere weggevluchte slaven. In de jungle bouwen ze een dorp. Yaha krijgt een zoontje Asimai.
Honderd jaar later verlaat Abeni de jungle. Ze moet weg, want ze is ziek. Per boot wordt ze naar de stad, Paramaribo, gebracht. In die tijd is de slavernij net afgeschaft. Abeni ontmoet Jannes, een blank rijkeluiszoontje. Jannes wordt verliefd op Abeni. Maar het wordt niks, want Jannes kan niet met Abeni trouwen om haar kleur. Abeni trouwt later met Sasibo.
De laatste delen van het boek gaan over Kofi, Weston en Helmi. Ze wonen alledrie in Amsterdam, en dat lijkt op het eerste gezicht ook het enige wat ze met elkaar gemeen hebben. Helmi is Nederlandse, Kofi komt uit Ghana en Weston uit Suriname. Helmi heeft brieven gevonden van een verre voorvader, Willem van Domburg. Dankzij de brieven komen Helmi, Kofi en Weston erachter dat hun verleden voor een stukje hetzelfde is. Samen treden ze op met verhalen over Anansi, een spin die liever lui is dan moe, en die denkt dat hij anderen te slim af kan zijn. Met het geld dat ze hiermee mee verdienen gaan ze naar Ghana, de plek waar het verhaal met Willem en Kofi is begonnen.

Vertelperspectief

Het boek is geschreven in een meervoudig personaal perspectief, maar heeft in het voorspel en de tussenspelen een auctoriaal perspectief.

Voorbeeld auctoriaal perspectief (citaat blz. 9): “De donkerbruine jongen in het zwarte pak heeft vier armen en vier benen. Voorovergebogen beweegt hij zich als op acht poten voort, in een vreemde dans. De zwarte rugzak die hij om heeft, slingert heen en weer; er hangt een eind dik koord uit. De jongen heeft op zijn echte ogen bolle spinnenogen geplakt; de pupillen zijn pikzwarte gaatjes waarachter het soms glinstert. De spinnenjongen is in het gezelschap van een aap en een tijger. De aap heeft een hoge meisjesstem, een roze bakkes en roze billen. Het gezicht van de tijger is goudbruin geschminkt, met gele strepen. Zijn staart heeft een pluim; aan de pluim rinkelen gouden munten.”

Voorbeeld meervoudig personaal perspectief (citaat blz. 168): Yaha was wakker geworden, ze wist niet waarvan. Ze had een nare droom gehad, die vervloog zodra ze luisterend rechtop ging zitten – iets met een slang was het geweest, en daarna was er vuur, ze hadden haar boven een vuur geroosterd en ‘ze’ waren menseneters uit Afrika - en toen ze echt goed wakker was, rook ze ook werkelijk vuur. Buiten heerste een vreemde stilte, alsof er honderden mensen tegelijk hun adem inhielden. Ook miste ze het gesnurk van haar moeder; zo wist ze dat Jacoba ook niet sliep.

Omdat het voorspel en de tussenstukjes in een auctoriaal perspectief zijn geschreven en de rest in het meervoudig personaal perspectief vond ik die stukjes (voorspel en de tussenstukjes) eerst nogal vreemd. Je staat een soort van buiten wat er gebeurt. Je kijkt naar de stukjes als een buitenstaander. Pas in het laatste deel van het boek wordt het je duidelijk waarom die stukjes anders zijn geschreven. Het zijn de opvoeringen van Helmi, Kofi en Weston. Toen ik daarachter kwam snapte ik waarom die stukjes er waren. Je kijkt als het ware naar hun opvoering. Dat vind ik wel mooi gedaan…

Tijd en volgorde

Het verhaal heeft een bijzondere volgorde. Het boek is verdeeld in verschillende delen.
Het verhaal begint met een voorspel in juli 2000, waar Helmi, Kofi en Weston een verhaal van de spin Anansi opvoeren.
Het eerste deel speelt van april 1700 tot juli 1700. In het eerste deel zijn Willem en Kofi de hoofdpersonen.
Het tweede deel speelt van juli 1700 tot februari 1701. In dit deel is Kofi nog steeds een hoofdpersoon maar Willem is verdwenen. Wel krijg je te maken met een andere persoon Kwaku.
Het derde deel speelt van juli 1742 tot juni 1946. In dit deel speelt Yaha de hoofdrol, ook een andere persoon Kofi (niet de Kofi van eerst) de broer van Yaha heeft een hoofdstuk.
Het vierde deel speelt van oktober 1863 tot december 1863. In dit deel krijg je te maken met Abeni en Jannes.
Het laatste deel, het vijfde deel speelt van januari 2000 tot mei 2000.
In dit deel spelen Weston, Kofi en Helmi een rol. Vanaf deel vijf begin je te begrijpen waarom al die personen uit de andere delen beschreven werden. De drie jongeren die op het eerste gezicht niet met elkaar te maken hebben, blijken door de geschiedenis met elkaar verbonden te zijn. Weston is Surinaams en een afstammeling van Kofi uit het eerste deel. Kofi komt uit Ghana en heeft dezelfde naam als Kofi uit deel een. En Helmi blijkt een verre kleindochter van Willem te zijn.
Tussen de delen door krijg je steeds een stukje over een verhaal de spin Anansi van Helmi, Kofi en Weston te zien.

Verhaalruimte

De belangrijkste plaatsen uit het boek zijn:
- Amsterdam: Hier wonen Helmi, Kofi en Weston. Als zij elkaar ontmoeten ontmoeten al die verhalen elkaar eigenlijk ook.
- Fort Sint Joris, Elmina: Hier verblijft Willem als koopmanszoon.. Kofi wordt hier tijdelijk in opgesloten voordat hij naar Amerika gaat. Vanaf fort Elmina gaat hij en met hem velen andere Afrikanen naar Amerika als slaaf. Op deze plaats begint het verhaal en eindigt het ook.
- Plantage Fortuin: Dit is de plek waar Kofi terechtkomt nadat hij in Suriname is aangekomen. Yaha vlucht weg van deze plek de jungle in, haar vrijheid tegemoet.
- Paramaribo: Albeni wordt naar Paramaribo gebracht als ze erg ziek is. Eerst woonde ze in een dorp in de jungle, dus de stad is nieuw voor haar. Ze mist haar dorp in de jungle, maar is ook blij met de nieuwe vrijheid die de stad haar biedt.

Personages

In het boek krijg je met heel veel personages te maken. Veel personages spelen hun eigen “hoofdrolletje” in een deel van het boek. Toch denk ik dat de echte hoofdpersonen Helmi, Kofi en Weston zijn. Dit omdat zei uiteindelijk al die verhalen weten te verbinden.

- Helmi, een blank Nederlands meisje. Helmi is 17 jaar en ze kan goed toneel spelen. Helmi lijkt heel zeker van zichzelf, maar dat komt doordat ze zo goed toneel kan spelen. Eigenlijk weet ze zelf niet zo goed wie ze is. Daarom is ze denk ik ook zo blij als ze de brieven ontdekt. Door die brieven komt ze er achter wie ze zelf is…
- Kofi, een zwarte van oorsprong Ghaneze jongen. Hij woont vijf jaar in Nederland. Kofi is erg aardig. Hij is een van de weinigen die Helmi ziet zoals ze echt is. Hij is ook hulpvaardig want hij wil Helmi graag helpen met haar brieven.
- Weston, een lichtbruine Surinaamse jongen. Weston is pas net in Nederland en hoort nog nergens echt bij. Soms is Weston een beetje raar. Zo schaamt hij zich een beetje voor zijn afkomst, bosneger… Ook wil hij niet altijd met Kofi zijn omdat hij Afrikaan is. Aan het einde van het boek is Weston bijgedraaid en vrienden met Kofi en Helmi.

Thema en motieven

Het thema is verbondenheid en vrijheid,
Verbondenheid omdat alle personages op een één of andere manier verbonden zijn met elkaar.
Vrijheid, omdat de mensen in het boek dromen van de vrijheid. De vrijheid die uiteindelijk ook komt.

De motieven uit het boek zijn:
- de verhalen van de spin Anansi, deze verhalen kom je overal in het boek tegen. De verhalen zijn grappig maar hebben wel degelijk een boodschap.
- De naam Kofi, deze naam komt drie keer in het verhaal voor. De eerste keer is het Kofi de trotse slaaf, de tweede keer Kofi die naar de eerste Kofi is vernoemd en de laatste keer is het een andere Kofi uit Ghana. De naam Kofi verwijst denk ik naar Kofi de eerste. Met hem is alles begonnen. Hij is de vrije zwarte, die slaaf wordt gemaakt.
- slavernij, dit speelt in heel het boek. Eigenlijk zijn er maar een paar personages echt slaven, maar de slavernij heeft invloed op alle personen uit het boek.

Hoogtepunt

Een hoogtepunt in het verhaal voor mij is wanneer de boot waarmee Kofi naar Amerika wordt vervoerd stil ligt. Er is storm op komst. Dit stukje is niet leuk, maar heeft wel heel veel indruk op mij gemaakt. De mensen zijn doodsbang, maar de blanken houden de luiken dicht. Ze weten niet wat er gebeurt, ze zitten opgesloten… Ze zijn machteloos…

Passage blz. 101
“Er was een storm op komst! Na een tijdje werden de luiken haastig dichtgegooid en het geroezemoes werd luider. Ook van de vrouwen had een angstig voorgevoel bezit genomen; ze weeklaagden in koor tevergeefs. Boven hun hoofden klonk nu het gestamp van laarzen en eeltige voetzolen, rennende passen, en geluiden die misschien betekenden dat er dingen werden vastgesnoerd en vergrendeld. Voor het eerst voelde Kofi angst. Echte doodsangst. Als er een storm zou komen, een geweldige storm, een orkaan! Dan wilde hij niet machteloos vastgeketend liggen, terwijl de golven over het dek sloegen en het schip alle kanten werd opgegooid.
(…) Toen klonk er een luid gekraak, een oorverdovende klap, het geluid van splijtend hout, een gil. Er was een gat in het dek geslagen, een dwarshout stak het ruim in en gutsen zeewater stroomden binnen met elke beweging van het schip. Nu werden de mannen wild van angst. Sommigen probeerden op te staan en zich naar het lui te slepen, maar ze vielen over anderen heen of werden teruggetrokken door hun maat; twee sterke mannen klauterden over de berg mensen heen op weg naar het gat, om daar doorheen te klimmen, anderen stonden elkaar te vertrappen om het luik te bereiken en de bovenste probeerde het met zijn schouders open te duwen. Iedereen schreeuwde nu, het klonk als het loeien van de storm zelf. De vrouwen werden aangestoken door de paniek van de mannen en gilden als bosvarkens; ook daar was het getrappel en gebonk te horen van mensen die zich in doodsangst probeerden te bevrijden. “

Opvallende zaken

Het boek is opvallend door de indeling van de tijdsvolgorde en de vele personages. Je zou kunnen zeggen dat het boek bestaat uit een web van verhalen. De verhalen van Kofi, de verhalen van Willem, de verhalen van hun nakomelingen en natuurlijk de verhalen van Anansi de spin. Je kunt zeggen dat Anansi zich een web weeft door al die verschillende verhalen en dat het web op het einde af is en alle verhalen verbonden worden met elkaar. Het boek is voor mij erg interessant door al die verhaallijnen. Dat al die lijnen uiteindelijk terugkomen op een lijn vind ik heel knap gedaan.

Mening

Ik vond het boek Anansi’s web erg mooi geschreven. Mooi omdat ik me zo goed in het verhaal kon inleven. Het verhaal bestaat uit meerdere personages maar toch kon je elke persoon begrijpen. Dat vond ik erg knap gedaan. Het boek gaat over de slavernij, en dat heeft wel indruk gemaakt. Het lijkt haast onvoorstelbaar dat mensen elkaar zoiets hebben kunnen aandoen. Door alle verhaallijnen in het boek ging je soms wel dingen door elkaar halen. Je moet je erg goed concentreren op de personages. Maar al die personages maken het boek ook weer anders. Meestal heeft een boek maar tot maximaal 3 uitgediepte personages, dit boek had er 10. Het boek is literair want het is niet alleen maar om te vermaken. Je gaat nadenken over het boek.