Alles wat er was     

Het boek waar dit leesverslag over gaat is het boek ‘Alles wat er was’, dat is geschreven door Hanna Bervoets. De eerste en tot nu toe de enige druk was in 2013 door uitgeverij Atlas. Het boek bevat 256 bladzijden.

1 Verhaal
Dit verhaal gaat over acht mensen die in een schoolgebouw opnames maken voor een wetenschapsprogramma. Wanneer ze na een knal op bevel van autoriteit binnen moeten blijven, is het kwestie van overleven in een wereld van duisternis en isolatie. Een paar mensen komen te overleiden en anderen worden langzaam gek in hun hoofd.

2 Genre
Dit boek is een psychologische roman.

3 Auteur
Hanna Marleen Bervoets is geboren in Amsterdam op 14 februari 1984.  Ze maakte haar debuut met de roman ‘Of hoe wat’ in 2009. Daarmee werd ze uitgeroepen tot debutant van het jaar. Het was een prachtige entree van Hanna in de Nederlandse literatuur. Ik kende Hanna Bervoets niet. Ik had van klasgenoten gehoord over dit boek, alles wat er was, en de verhalen klonken mij goed in de oren. Ik heb dus ook alleen dit boek van Hanna gelezen. De schrijfstijl die ze gebruikte waardeer ik heel erg. Ze gebruikt niet al te moeilijke woorden en de zinsopbouw is er eentje die ik zelf ook zou kunnen formuleren. Hierdoor las ik het boek best makkelijk weg. Ik ben in eerste instantie niet een hele snelle lezer, maar als de schrijfstijl mij aanspreekt gaat het toch wat makkelijker en blijf ik ook meer in het verhaal. Heel veel meer over Hanna Bervoets kan ik nu nog niet zeggen. Wel weet ik dat ik heel erg benieuwd ben naar meer boeken van haar. Ik ga zeker meer van haar lezen!

4 Ruimte
De plek die heel belangrijk is, is het schoolgebouw waar Merel met zeven andere mensen voor meerdere maanden opgesloten zit. Het is een plek waar ze met z’n allen overleven nadat er op een normale zondag een knal te horen is en ze alle ramen, deuren en gordijnen moeten sluiten. In het schoolgebouw zoeken ze naar eten en ze leven uiteindelijk op een paar rijstkorrels per dag. In het schoolgebouw slapen ze eerst met z’n allen in de gymzaal, maar later verdelen ze de klaslokalen. Iedereen heeft dus zijn eigen plekje. In welke plaats het gebouw staat is niet duidelijk gemaakt in het verhaal.

5 Tijd
Wanneer dit verhaal zich precies afspeelt is niet duidelijk. Het is wel een verhaal dat zich niet in bijvoorbeeld 1950 afgespeeld zou kunnen hebben, omdat er mobieltjes, computers en opnames zijn in het verhaal wat er in die tijd nog niet was. Het is een verhaal dat zich rond de tijd van 2010 afgespeeld zou kunnen hebben.
De tijd die er in het verhaal verstreken gaat, is een tijd van ongeveer 200 dagen. In het boek heb je steeds hoofdstukken waar bijstaat om welke dag het gaat. Deze dagen lopen heel erg uiteen. Je gaat van dag 24 naar dag 187. Dit was in het begin wat wennen, maar het maakte het ook weer spannend. Verschil was er ook per hoofdstuk. Ze legde per hoofdstuk steeds de nadruk op een specifiek aspect van het verhaal. De ene keer ging het vooral over eten, de andere keer over slapen en dan weer over werk.
Je leest ook dat sommigen steeds zwakker worden. De ene fysiek, maar anderen mentaal.

6 Personages
Merel is de hoofdpersoon in het verhaal. Ze is 28 jaar, wordt halverwege het verhaal 29 jaar, en is tv-redactrice van het programma dat ze willen opnemen. Merel is een alleenstaande vrouw. In haar klaslokaal vindt ze een agenda van een meisje Melissa. Dit is een houvast voor haar, ze schrijft er dagelijks in. Hoe langer ze in het schoolgebouw zit, hoe meer de behoeft naar seks ook wordt. Met Leo heeft ze regelmatig seks en ze blijkt op een gegeven moment zwanger te zijn van Leo. Na ongeveer 150 dagen wordt Merel langzamerhand een beetje gek in haar hoofd. Barry komt te overlijden en wanneer ze erachter komt dat Leo en Kaylem zijn lichaam gebruiken om te roosteren, vermoordt Merel Kaylem. Het is een opstapeling van te weinig voedsel en isolatie wat haar gek maakt, wat logisch is. Ze neemt uiteindelijk pillen van Leo, wat ze waarschijnlijk niet overleeft. Dat weten we helaas niet zeker, want dat wordt niet duidelijk in het verhaal.
Leo is de presentator van het programma wat ze op willen nemen en dus collega van Merel. Het is een aantrekkelijke man die seks heeft met zowel Merel als Barry. Leo blijkt de psychopaat te zijn die pillen slikt, waarvan Merel heet lege doosje van heeft gevonden. Hij is eigenlijk erg kannibalistisch, maar komt in het verhaal vooral heel kalm, lief en sportief over. Hij probeert altijd goed om te gaan met iedereen en is een beetje de leider in het schoolgebouw. Uiteindelijk verlaat Leo het pand en blijft Merel met haar nog ongeboren baby over. Leo wil hulp halen omdat hij, Merel en de baby het anders niet zouden overleven. Wat er gebeurt met Leo is niet duidelijk.
Barry is een collega van Merel en is homoseksueel. Hij heeft seks met Leo en komt erachter dat hij echt gevoelens heeft voor Leo. Wanneer hij merkt dat Leo niet voor hem maar voor Merel kiest is dat voor hem een reden om niet meer verder te leven. Hij eet en drinkt niets meer. Na zijn dood wordt zijn vlees gebruikt om te roosteren en vervolgens op te eten.
Nathalie is de moeder van de achtjarige Joeri waar het wetenschappelijke tv-programma over gaat. Kaspar is de docent van Joeri en is dus ook aanwezig in het schoolgebouw. Nathalie verlaat in een vroeg stadium het gebouw met Kaspar en Joeri. Joeri is overleden, doordat hij op de trap is uitgegleden. Nathalie gaf Merel de schuld, omdat zij bij Joeri was. Nathalie was al pissig op Merel, omdat Joeri veel tijd met Merel doorbracht. De reden daarvoor was doordat Joeri eigenlijk te weinig aandacht van zijn moeder kreeg. Wat vanuit Nathalie haar opzicht ook redelijk logisch was, omdat zij het ook moeilijk had zonder haar man en seks.
Kaylem is de conciërge die nog in het schoolgebouw was. Hij is een vluchteling en spreekt geen Nederlands. Hij wordt uiteindelijk vermoord door Merel. Kaylem heeft in zijn lokaal alles voorhangen met zelfgemaakte kralenkettingen. Hij zondert zich een beetje af van de rest. Kaylem kan heel goed zingen, wat hij ook af en toe doet voor de rest van de mensen die in het gebouw is. Na het eten bijvoorbeeld genieten ze soms van een klein optreden waar Kaylem hun favoriete liedjes zingt.

7 Perspectief
Het verhaal is geschreven vanuit de ogen van Merel. Er is dus sprake van een ik-perspectief. Op deze manier weet je precies wat er in haar hoofd omgaat, wat ze denkt en doet en waarom. Wij lezers weten hoe ze denkt over mensen, maar we weten niet goed wat er omgaat in het hoofd van andere personages. Doordat we lezen vanuit de ogen van Merel en we dus ook het meest over haar weten, kunnen we daaruit concluderen dat zij de hoofdpersoon is.

8 Titelverklaring
In deze roman is er sprake van twee situaties: een oude en een nieuwe. De knal creëert de scheiding tussen deze twee. De personages krijgen te maken met nieuwe normen en waarden. Ook in het verhaal wordt er af en toe verwezen naar de titel. Zinnen als: ‘wanneer alles er nog was’, ‘iets wat er niet is’ en ‘dingen die er wel waren’.

9 Thema
De twee belangrijke thema’s zijn eenzaamheid en isolatie. Wanneer je geïsoleerd bent van de buitenwereld, ben je ook buitengesloten. De mensen in het schoolgebouw hebben geen idee hoe het eraan toe gaat buiten het gebouw. De dikke mist die er buiten is, staat symbool voor het feit dat ze niet weten wat er gebeurt buiten het schoolgebouw. Niet alleen voelen ze zich buitengesloten van de buitenwereld, maar in het gebouw zelf wordt Kaylem vanaf het begin al buitengesloten. Ze kennen hem niet en daarbij spreekt hij geen Nederlands. Dit zorgt voor een soort afstand. Wanneer je je buitengesloten voelt, zorgt dat voor een naar gevoel. Aan de ene kant wil je je niet heel eenzaam voelen, maar aan de andere kant zit je dagenlang met dezelfde mensen bij elkaar. Dit zorgt ook soms voor irritaties. Het is een lastig dilemma en een hele moeilijke situatie.

10 Motieven
Een motief in dit verhaal is liefde. Mensen voelen zich alleen en zijn op zoek naar liefde. Ze hebben steun en warmte nodig wat ze bij elkaar zoeken. Dit vinden ze niet altijd.
Een ander motief is seksualiteit. Naast het feit dat de mensen in het gebouw voedsel willen en nodig hebben om te overleven, hebben ze ook seksuele aandacht nodig. Liefde en intimiteit is een natuurlijk gevoel. Dit is ook de reden dat Barry het er zo moeilijk mee heeft wanneer zijn liefde voor Leo niet beantwoordt wordt.
Een samenvattend motief is zoektocht. Wanneer je je alleen voelt, ben je steeds opzoek naar onder andere liefde en intimiteit. Dat is waar het veel om gaat in het boek. Er is constant een zoektocht naar liefde, seksualiteit, voedsel en vermaak.

11 Eigen mening
Dit boek van Hanna Bervoets heb ik met veel plezier gelezen. Het verhaal is heel realistisch door de menselijke reacties die de personages geven op de toch wel ongewone en gevaarlijke situatie. Het is een situatie die in het echt ondenkbaar is, maar wat bij veel mensen toch angst veroorzaakt als ze erover nadenken. De situatie wordt steeds onduidelijker naarmate het verhaal zich vordert. Hierdoor worden er steeds vragen opgeroepen door de schrijfster die dus ook steeds moeilijker te beantwoorden zijn. De spanning blijft dus het hele verhaal hoog.
Al eerder zei ik dat ik de schrijfstijl heel fijn vond. Het was in eerste instantie geen heel makkelijk boek om te lezen vanwege de switches van dag op dag. Hieraan kon ik wel wennen, dus dat viel uiteindelijk heel erg mee. Ik heb wel af en toe moeten terugbladeren om te kijken waar ik ongeveer zat in het verhaal qua dagen, maar dat stoorde mij niet. Ik kan stellen dat het een boek is waar je goed met je hoofd bij moet blijven. De structuur in het boek is wat lastig, maar niet verwarrend als je goed blijft opletten. Ik vond het een fantastisch boek en ik raad het zeker aan.

12 Samenvatting van het internet
Merel is tv-redactrice en op een normale zondagmiddag in het jaar X willen ze in een schoolgebouw een wetenschappelijk programma opnemen, waarin het kind Joeri een hoofdrol zal spelen. Hij is een erg slim wiskundejongetje (maar niet hoogbegaafd). De opnames zijn nog maar net begonnen, als er een enorme knal buiten klinkt. Op last van de autoriteiten moet iedereen blijven zitten waar hij zit. Merel zit vanaf dat moment met nog zeven anderen opgesloten in het gebouw waar een ondoordringbare dikke mist omheen hangt. Niemand weet wat er exact aan de hand is, maar ze besluiten de instructies op te volgen en te blijven zitten waar ze zitten. De opladers van de mobiele telefoons liggen helaas thuis, internet ligt er natuurlijk ook uit, maar er is voorlopig water, de elektriciteit doet het en er is genoeg leesvoer aanwezig in de klaslokalen en de schoolbibliotheek .
Merel vindt bij een rondgang door de school een agenda van een meisje, dat Melissa heette. Die agenda gaat ze min of meer als dagboek gebruiken om de dagen van elkaar te kunnen onderscheiden. Boven alle hoofdstukken staat dan ook vermeld welke dag het is dat de mensen in het schoolgebouw zitten. Een van de acht, de  cameravrouw Lotteke, is al heel snel verdwenen. De andere zeven zijn Merel, Barry en Leo (die van de televisiezijde komen) Natalie en haar zoon, de 8-jarige Joeri, Kaspar (de onderwijzer van Joeri) en Kalyem (de conciërge van de school). Ze besluiten de lokalen zo te verdelen dat iedereen een andere kamer heeft. Ze hebben helemaal geen contact met de buitenwereld en ze vragen zich natuurlijk wel af wat er buiten is gebeurd. Leo is populair onder de bewoners. In het begin draait alles om het jongetje Joeri dat het leven in de brouwerij brengt. Hij zorgt dat er gespeeld wordt. Maar gaandeweg komen er spanningen onderling. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met het verdelen van voedsel en de behoefte aan seks. Op dag 21 vindt Merel een buisje waarin medicijnen hebben gezeten voor iemand die onder grote psychische spanningen lijdt. Ze vertelt dat wel tegen Barry, die een van haar beste collega’s  is. Dan valt de elektriciteit uit, wat ook weer voor spanningen zorgt. Om de seksuele spanning te verminderen masturbeert Merel bij erotische fantasieën, want seks is onder dergelijke omstandigheden een middel tot ontspanning. Natalie brengt daarom vaak de nachten door in het lokaal van Kasper, de onderwijzer van Joeri. Joeri voelt zich dan buitengesloten door twee mensen uit zijn directe omgeving (zijn moeder en zijn meester) en zoekt zijn toevlucht tot Merel. Ze begrijpt later dat hij dit doet om zijn moeder een beetje jaloers te maken. Hij vraagt Merel met hem het mattenspel te spelen. Daarbij glijdt hij met een mat van de trappen in de school. Maar wanneer Merel eindelijk daarin toestemt, gaat het goed mis. Joeri dondert van de trap en het ziet er akelig uit. Zijn arm heeft een open , gecompliceerde breuk en daarin begint later koudvuur te komen. De arm wordt zwart en moet worden geamputeerd. Dat doet Kaspar met het keukenmes. Merel veegt de bloedvlek van de trap, maar vindt meteen een nieuw kokertje van medicijnen. Natalie is woedend vanwege het gebeurde, maar eigenlijk is ze zelf ook een beetje schuldig door ‘s nachts naar Kaspar te gaan.
Natalie en Kaspar nemen het besluit het schoolgebouw te verlaten. Ze dragen Joeri met zich mee, wanneer ze vertrekken. Leo zegt dat Joeri zo koud was toen hij vertrok, dat hij vermoedt dat het jongetje dood was. Dat gebeurt allemaal omstreeks de dagen 50 tot en met 55. Een dag later hebben Merel en Leo voor de eerste keer seks met elkaar. De dagen daarna gebeurt dat weer, maar Merel zorgt ervoor dat ze altijd vroeg weer weggaat bij Leo, want ze wil niet dat de anderen iets merken.  Wanneer ze elke vierde nacht wil overslaan met seks en ze langs zijn lokaal loopt, hoort ze twee mannen hijgen. Leo en Barry hebben dan ook seks met elkaar.

Op dag 72 is het 12 november en dat is de verjaardag van Merel. Ze wordt 29 jaar. Kaylem nodigt haar uit in zijn lokaal: ze krijgt als cadeau een ketting die hij zelf gemaakt heeft. Hij vertelt haar over zijn verleden als vluchteling. De dagen vliegen voorbij. Merel heeft steeds seks met Leo. Ze heeft een vreemd soort buikpijn. De lezer vermoedt op dat moment wel dat ze zwanger zal zijn. Dat verhoogt ook de onderlinge spanningen, want Barry weet er intussen van. Hij was er immers ook gebrand om Leo te veroveren. Maar hij ziet nu in dat dit waarschijnlijk onmogelijk is. Hij wil dan niet verder leven en weigert te eten en te drinken. Merel verzorgt hem nog een tijdje. Leo verdenkt Barry ervan de man van de pillen te zijn. Merel krijgt een geschreven brief van Barry: hij wil niet verder leven. Hij zegt dat hij nooit pillen heeft geslikt. Hij vertelt dat hij Leo ook een brief geschreven heeft. Merel kient het zo uit dat ze de brief van Barry aan Leo ontfutselt terwijl hij onder de douche staat. In de brief deelt Barry aan Leo mee dat hij verliefd op hem is, maar dat hij begrijpt dat hij voor Merel kiest. Daarmee is het doel in zijn leven voorbij. Als lezer voorvoel je dat hij de lust om te leven verloren heeft en zal sterven.

Merel is intussen zwanger: dat kan alleen van Leo zijn en in haar dagboek richt ze zich nu tot “je”, met wie ze meer dan waarschijnlijk haar ongeboren kind bedoelt. Die wil ze voor later vertellen wat er allemaal gebeurd is.

Barry sterft en het lijkt erop dat Kaylem hem een handje heeft geholpen. Merel is enkele dagen niet goed bij bewustzijn en als ze wakker wordt, blijkt dat Kaylem en Leo begonnen zijn aan de fastfoodmaaltijd-Barry. Ze zijn aan zijn benen begonnen. Deze vorm van kannibalisme komt natuurlijk wel eens meer voor bij mensen onder extreme omstandigheden (vgl. de beruchte vliegramp in de Andes in de film Alive). Kaylem is de initiatiefnemer. Volgens Leo smaakt het vlees hetzelfde als de Peruaanse cavia die hij ooit eens voorgezet heeft gekregen. Merel neemt later wraak door Kaylem te wurgen met de ketting die ze ooit van hem had gekregen voor haar verjaardag. En omdat het voedsel na al die dagen natuurlijk  op is, beginnen ze ook te knagen aan het vlees van Kaylem. Het is allemaal heel luguber.
In een van de laatste dagboekhoofdstukken beklemt Leo dat hij in North Dakota verslaafd is geraakt aan de pillen. Hij had vijf kokers bij zich toen hij in het schoolgebouw aankwam. Hij vertelt aan Merel dat hij de school moet verlaten, omdat hij “hulp” moet halen, omdat anders Merel, de baby en hijzelf het allemaal niet zullen overleven. In het laatste dagboekverhaal geeft Merel aan dat Leo acht dagen daarvoor vertrokken is en dat ze sindsdien niets meer van hem heeft vernomen. Ze bekent dat ze nu alle pillen in een keer geslikt heeft: ze droomt nu min of meer van een reis naar North Dakota met haar (ongeboren) dochtertje.
Een bizar einde van het verhaal. Waarschijnlijker is dat ze in het schoolgebouw zal zijn omgekomen en dat anderen haar dagboekaantekeningen zullen hebben gevonden.