Titelbeschrijving

Harry Mulisch, De Aanslag. Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam 1982.

Beknopte samenvatting van de inhoud

Ik heb de samenvatting in 5 delen opgesplitst aangezien er 5 episodes in het boek zijn. Dit leek mij overzichtelijker aangezien er veel tijd zit tussen elke episode.

Eerste episode: 1945

In januari 1945 zit Anton met zijn familie thuis terwijl hij harde knallen van buitenaf hoort. Ze zien dat NSB’er Fake Ploeg wordt doodgeschoten voor hun huis wordt neergelegd door de buren Korteweg. De Duitsers komen en pakken Anton en zijn ouders op. Peter is gevlucht.

Tweede episode: 1952

Anton hoort dat zijn ouders en Peter op de avond van de aanslag zijn doodgeschoten. Anton hoort van zijn oude buurvrouw dat zijn ouders zijn doodgeschoten omdat ze de Duitsers aanvielen. Anton komt het monument tegen voor de oorlogsslachtoffers en ziet alleen de namen van zijn ouders erop staan en niet van Peter.

Derde episode: 1956

Anton ziet Fake Ploeg (de zoon van de doodgeschoten NSB’er Fake Ploeg) in een communisten rel lopen. Fake wordt binnengevraagd door Anton en ze praten over het verleden. Uit verschillende emoties gooit Fake een steen door de kamer van Anton en vertrekt. Even later komt hij terug om Anton te bedanken.

Vierde episode: 1966

Anton trouwt met Saskia de Graaff en ze krijgen een dochter: Sandra. In een café ontmoet Anton Cor Takes, de moordenaar van Fake Ploeg. Cor zegt dat hij Take Ploeg doodde moest.

Laatste episode: 1981

Anton scheidt van Saskia en hertrouwt met Liesbeth, met wie hij een zoon krijgt: Peter. In een demonstratie komt Karin Korteweg tegen. Zij vertelt dat het lichaam voor hun huis gesleept werd omdat meneer Korteweg zijn hagedissenverzameling niet wilde opgeven. Ze werden niet voor de andere buren gesleept omdat meneer Korteweg wist dat daar joden zaten ondergedoken. Karins vader pleegde in 1948 zelfmoord uit angst voor wraak van Anton.

Verhaalanalyse

Tijd

Verteltijd

De Aanslag begint in 1945 tijdens de tweede wereldoorlog en eindigt in 1981. Het boek speelt zich af over een tijd van ongeveer 37 jaar. Dat is erg lang voor een boek. Tussen alle episodes maakt Harry Mulisch ook grote stappen. Er zijn verschillende motieven die in dit boek naar voren komen

Motieven

Coming of age

Dit boek is een duidelijk voorbeeld met het motief coming of age. Het boek laat de levensloop zien van Anton over de eerdergenoemde 37 jaar. Je ziet hoe Anton van jongen opgroeit tot een volwassen man. In het boek zie je hoe Anton gevormd wordt door alle gebeurtenissen.

Tweede wereldoorlog

Dit motief is ook erg belangrijk. Ten eerste begint het boek met de belangrijkste gebeurtenis uit het boek tijdens de tweede wereldoorlog. Het gaat niet specifiek over de tweede wereldoorlog maar meer over hoe het leven is in de tweede wereldoorlog. De gebeurtenis tijdens de tweede wereldoorlog komt in het hele boek weer naar boven.

De dobbelsteen

De dobbelsteen is een motief dat onbewust naar voren komt in het boek. In het begin lezen we dat ze mens-erger-je-niet spelen met natuurlijk een dobbelsteen. Hij ziet de dobbelsteen een tweede keer in zijn huis is Toscane. Nadat hij de dobbelsteen zag begon Anton alles te beseffen. Hij kan nu de vraag beantwoorden waarom de aanslag bij hun huis is gepleegd. Een dobbelsteen staat ook voor toeval. Harry Mulisch wil de dobbelsteen gebruiken om de toeval in het boek te onderstrepen.

Vertelde tijd

In het boek verstrijken er ongeveer 37 jaar, maar er wordt maar van 5 jaartallen veel vertelt, namelijk: 1945, 1952, 1956, 1966, 1981.

Chronologie

Het boek is chronologisch geschreven. Er zijn zelden flashbacks, terugverwijzingen en vooruitwijzing

Flashbacks

“Ver weg in de tunnel van het verleden weerklinken de zes knallen: eerst één, dan twee, dan nog twee, dan nog en één. Zijn moeder die naar zijn vader kijkt, zijn vader naar de tussendeuren, Peter die de mantel van de carbidlamp tilt…”

In deze tijd gaat Anton terug naar de aanslag op Fake Ploeg. Dit gebeurt op het moment dat hij de mannen naast zich over de aanslag boort praten. De flashback vertelt over de schoten die hij hoorde en de opeenvolgende handelingen van zijn moeder en Peter.

Verhaallijn

In dit boek is er maar ene verhaallijn. We volgen Anton die opzoek is naar antwoorden over de moord op Fake Ploeg en tevens zien we hoe Anton opgroeit.

Het einde is een gesloten einde want Anton heeft op al zijn vragen een antwoord weten te vinden.

Vertelinstantie

Het verhaal is geschreven vanuit een personaal perspectief namelijk Anton. Het verhaal staat in de derde persoon. In dit perspectief staat de verteller dicht bij het verhaal.

Titel en motto

Titelverklaring

De titel “de Aanslag” duidt op de moord van NSB’er Fake Ploeg voor het huis van de familie Korteweg in januari 1945. Uiteindelijk worden de ouders van Anton gefusilleerd en wordt hun huis in brand gestoken. Peter vluchtte het huis van de familie Kortweg in maar is uiteindelijk ook om het leven gekomen. De Aanslag bepaald ook heel het leven van Anton en komt in het hele boek voor.

Motto

“Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen meer dan nacht.”

Dit motto komt voort uit een brief uit de geschiedenis die gaat over de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius in het jaar 77. Het staat symbool voor de boodschap die de schrijver wil geven. ‘Een begin verdwijnt nooit, zelfs niet met het einde.’ De schrijver wil zeggen dat het begin er altijd zal blijven, ook als het einde al is geweest.

Setting

De aanslag wordt gepleegd in Haarlem aan de kade. Dat is tevens de plek van Anton zijn ouderlijke huis. Daarna verhuist hij naar Amsterdam en komt te wonen bij zijn oom en tante aan de Apollolaan. Hij gaat in het boek nog een twee keer terug naar Haarlem. Het meest van de tijd woont hij in Amsterdam. Daar gaat hij ook op kamers om te studeren. Hij heeft ook een vakantiehuis in Toscane in Italië waar hij ook een aantal keer verblijft en waar hij ook een flashback heeft.

Personages

Het belangrijkste personage is Anton en de andere personages komen niet heel vaak voor of weten we niet veel. We weten maar heel weinig over Anton zijn ouders en over Peter.

Anton Steenwijk

Anton groeide op in Haarlem met zijn ouders en zijn broer Peter. Na de dood van zijn ouders en broer ging hij bij zijn oom en tante wonen en uiteindelijk ging hij op kamers en studeerde hij anesthesie. Hij houdt herinneringen over aan de aanslag en ontwikkelt zou zijn vragen. Waarom werd het lijk voor hun huis neergelegd en wie heeft Fake Ploeg vermoord?  We lezen ook dat Anton twee keer trouwt en een dochter en een zoon krijgt. We lezen voorderest niet heel veel over Anton. In het einde krijgt Anton een antwoord op al zijn vragen.

Eindoordeel

Ik vond het een mooi boek om te volgen hoe Anton opgroeit en hoe hij zoekende is naar een antwoord op zijn vragen over de aanslag. Het is een niet te moeilijk boek en het is makkelijk te volgen aangezien het maar één verhaallijn heeft. De woordkeuze is niet moeilijk. Harry Mulisch heeft het zo geschreven dat het boek je grijpt en dat je je goed kan inleven in de Hoofdpersoon (Anton). Het belangrijkste moment was toch wel de aanslag zelf. Een tragisch gebeuren met een triest einde voor de familie Steenwijk. Dat zijn ouders en broer zo onterecht om het leven moeten komen. Ik raad dit boek zeker aan. De Aanslag is een spannend, aangrijpend en ontroerend boek.