Noodlot door Louis Couperus

Samenvatting

Frank Westhove is een Nederlandse ingenieur, woonachtig in Londen. Bij toeval ontmoet hij zijn vroegere kameraad Bertie, die in de Verenigde Staten gewoond heeft. Bertie leeft daar bijzonder armoedig en vraagt zijn vriend om onderdak en geld. Frank gaat akkoord en al snel is Bertie helemaal gewend aan het rijke en luxe leven van Frank. Bertie liegt tegen de vrienden van Frank over zijn verleden en hij leeft van Franks geld. Na een paar maanden gaat het luxe leventje toch vervelen en besluiten de vrienden een paar dagen naar Noorwegen te gaan.

In Noorwegen maken ze kennis met Sir Archibald en zijn dochter Eve. Ze maken met z’n vieren een wandeling terwijl het slecht weer is. Frank en Eve worden verliefd op elkaar. Bertie is bang dat hij zijn vriend zal verliezen en weer veroordeeld is tot het lijden van een armoedig bestaan. Bertie en Eve zien elkaar als broer en zus. Ze praten veel en Bertie probeert twijfel over Frank bij haar op te wekken. Eve vindt Frank vaak stil als ze samen zijn en ze denkt dat er iets is. Dit gevoel wordt versterkt door de insinuaties van Bertie.

Op een dag ziet Eve Frank met een ander meisje lopen. Ze begint sterk te twijfelen aan zijn liefde voor haar. Ze confronteert hem hiermee, maar Frank ontkent. Hij misprijst haar wantrouwen en slaat haar zelfs. Ze verlaten elkaar en Bertie ziet zijn kans schoon om Frank weer voor zichzelf te winnen.

Na een maand krijgen de twee geliefden berouw en Frank besluit Eve een brief te schrijven. Deze brief, en iedere volgende, wordt onderschept door de bediende van Sir Archibald. Bertie heeft hem geïnstrueerd deze brieven nooit af te geven aan Eve of haar vader. Bertie weet dat het slecht is wat hij doet, maar volgens hem moet het (noodlot) allemaal zo gaan. Hij praat zijn gedrag zo goed.

Frank, die steeds maar geen reactie krijgt op zijn brieven, besluit met Bertie te gaan reizen. Ze trekken twee jaar lang de wereld rond. Bij toeval komen ze in Scheveningen Eve weer tegen. Bertie ziet haar als eerste en voelt het onvermijdbare aankomen. De liefde tussen Frank en Eve bloeit direct weer op. Al snel blijkt dat iemand de brieven van Frank achtergehouden heeft. De conclusie is snel getrokken: dat kan alleen maar Bertie zijn! Hij was de enige die van de brieven afwist. Eve en Frank komen ook achter de insinuaties. Frank confronteert zijn vriend met deze ontdekking en Bertie geeft toe. Frank is woedend en kan zich niet beheersen. Hij slaat zijn vriend dood. Als hij beseft wat hij heeft gedaan, geeft hij zich aan bij de politie. Frank wordt veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf.

Als hij zijn straf heeft uitgezeten, krijgt hij een eenvoudige baan aangeboden. Eve wil nog steeds trouwen met Frank, maar haar vader is daar niet gelukkig mee. Hij vindt niet dat zijn dochter een moordenaar verdient en Frank deelt zijn mening. Eve is het hier niet mee eens. Het gaat niet goed met haar gezondheid. Ze heeft veel last van hallucinaties. Frank heeft een flesje vergif bij zich om zelfmoord te plegen. Eve wil samen met hem sterven, omdat zij in dit leven nooit samen meer gelukkig kunnen zijn. Zij ziet het als het grootste geluk om samen te sterven en het geluk te vinden in het paradijs. Eve drinkt als eerste de helft op en reikt vervolgens Frank de fles aan. Ze sterven samen. Sir Archibald zal hen vinden.

Thema en idee

Het thema van dit verhaal is het noodlot, dit vind ik een erg ingrijpend thema. Zoals al blijkt uit de titel, speelt het noodlot een grote rol in het leven van de verhaalfiguren. Het noodlot zorgt ervoor dat Frank en Eve bij elkaar komen, maar datzelfde noodlot drijft hen weer uit elkaar. Bertie praat zijn streken ook goed door te zeggen dat het niet zijn schuld is, maar dat van het noodlot. Volgens hem zijn bepaalde dingen onafwendbaar en buiten de geest van de mens om. Ik vind het heel knap gedaan dat dit thema in het hele boek centraal staat.

Het verhaal ligt binnen mijn belevingswereld en ik voel me erbij betrokken omdat het mij ook zou kunnen overkomen. Het gaat over het noodlot en dit is een onderwerp dat mij erg boeit. Louis Couperus is er goed in geslaagd om me in de beschreven wereld te ‘trekken’.

De centrale gedachte van dit verhaal is met het thema verweven. De centrale gedachte is: Sommige dingen zijn niet te vermijden en buiten de geest van de mensen om. Het is het noodlot dat de gebeurtenissen bepaalt. Het noodlot (en Bertie) zorgt ervoor dat Frank en Eve uit elkaar gaan en later weer bij elkaar komen. Dit vond ik erg mooi gedaan.

Het onderwerp wordt diepgaand behandeld, dit kun je zien aan de hand van de volgende motieven: het lot, jaloezie, egoïsme, drift en verveling. Al deze motieven staan direct of indirect in verband met het thema.

Zelfs nadat ik het boek uithad, heeft het boek me na laten denken over het noodlot. Ik heb door dit boek geen ander beeld gekregen over het lot, ik was het volledig met de schrijver eens.

Motieven

Ik vind dat de uitwerking van het onderwerp, noodlot, boeiend is uitgewerkt. De volgende motieven hebben allemaal te maken met het noodlot.

Het lot is een zeer belangrijk motief. Alles gebeurt omdat dat het lot is. Eve en Frank worden hierdoor uit elkaar gedreven en Bertie praat zijn streken goed door te zeggen dat het noodlot alles bepaalt en niet hij, zo praat hij in feite zijn valse en zielige gedrag goed.

Jaloezie is ook een motief. Frank is jaloers op Bertie, op zijn simpele, maar toch zo gelukkige leventje (voordat Bertie bij Frank kwam wonen). En Bertie is jaloers op Frank, op zijn rijke gelukkige leven en zijn liefde voor Eve, die wederzijds blijkt te zijn. Eve is jaloers op de vrouw, die Frank bij het Lyceum tegenkwam, ze gaat hierdoor twijfelen aan Franks liefde voor haar. Haar jaloezie wordt aangewakkerd door Bertie, terwijl er in werkelijkheid niets is om jaloers op te zijn, Bertie versterkt namelijk haar twijfelgevoelens over Frank.

Nog een motief is egoïsme. Bertie drijft Eve en Frank uit elkaar uit zelfbelang. Hij is bang dat hij zijn zorgeloze leventje kwijt raakt, dus eigenlijk is hij zeer egoïstisch bezig, hij denkt het hele verhaal door alleen maar aan zichzelf en aan niemand anders.

Ook drift is een motief. Frank slaat Eve in zijn drift als ze maar niet wil geloven dat er niets is met de vrouw van het lyceum, dit was niet echt slim van hem, zo versterkte ook hij haar twijfelgevoelens over hem. Ook vermoordt hij Bertie als hij er achterkomt dat hij Eve en hem uit elkaar gedreven heeft, dit was zeer onverwacht. Door Franks drift komt hij in de gevangenis terecht en wil hij niet meer leven.

Tenslotte het motief verveling. Uiteindelijk gaat het luxe leventje Bertie vervelen en gaan hij en Frank naar Noorwegen. Ook gaat het echte leven Frank en Eve ‘vervelen’ en ze plegen samen zelfmoord, zodat ze dan wel voor altijd bij elkaar kunnen zijn.

Titelverklaring

Het is niet zo heel erg lastig om de titel van het boek te verklaren, omdat het woord

meerdere keren in het boek voorkomt en ook tussen de regels door is te lezen wat dat

noodlot nu werkelijk is. De twee geliefden Frank en Eve worden meerdere malen door het

noodlot getroffen. De eerste keer trof het noodlot hen, zodat ze elkaar twee jaar lang

niet meer zagen. Ook de tweede keer werden ze door het noodlot getroffen, toen ze samen

zelfmoord pleegden. In het begin heeft het noodlot hen in Noorwegen bijeen gebracht en het

noodlot heeft hen ook samen laten sterven. Je zou haast zeggen dat dit noodlot Bertie zou

zijn, omdat hij ervoor heeft gezorgd dat ze naar Noorwegen gingen en dat ze uit elkaar

gingen en indirect ook dat Frank en Eve samen zelfmoord pleegden. De titel is gebaseerd op het noodlot dat de twee geliefden Frank en Eve treft. In de tekst wordt regelmatig verwezen naar dit noodlot. Het blijkt o.a. uit de volgende tekstpassages:

‘Het noodlot had gewild, dat hij Eve en Frank samen zou brengen.’

‘Neen, dat was alles de schuld van het noodlot, niemand had enige schuld, alles was de schuld van het noodlot.’

‘Het is het noodlot, dat het niet heeft willen laten breken.’

Ook gebruikt Bertie het noodlot als excuus voor zijn valse gedrag.

Personages

Onderlinge relaties: Bertie is de vriend van Frank. Frank heeft een relatie met Eve, de dochter van Sir Archibald.

Frank Westhove: Frank is een Nederlandse ingenieur, woonachtig in Londen. Hij is gefortuneerd en heeft een luxe, maar saai leven. In Noorwegen ontmoet hij Eve en hij wordt verliefd op haar. Hij hecht groot belang aan eerlijkheid en vertrouwen. Als Eve hem ‘betrapt’ met een andere vrouw, wordt hij woest en slaat hij haar. Hij krijgt berouw en stuurt Eve een brief. Zijn brieven worden echter achtergehouden door Bertie en in een woedende bui slaat Frank hem dood. Hij zit hiervoor een celstraf van twee jaar uit. Later pleegt hij samen met Eve zelfmoord. In dit leven mogen ze blijkbaar niet samen gelukkig zijn. Frank is een round character. Ik voel wel sympathie voor hem, hij is eerlijk en hecht veel belang aan vertrouwen, dit vind ik belangrijk in een personage. Het is wel jammer dat hij zo driftig wordt, want dit leidt tot een hoop ellende voor Eve en Frank, terwijl ik vind dat ze deze ellende niet verdiend hebben.

Bertie (Robert van Maeren): Bertie heeft een armoedig leven geleid. Zijn studie in Delft was geen succes en hij werd door zijn vader naar Duitsland gestuurd om daar te gaan werken. Hij laat zich meeslepen door zijn collega’s en pleegt fraude. Het ‘lot’ brengt hem naar Amerika, maar uiteindelijk komt hij terecht in Londen. Het luxe leven bevalt hem wel, maar na enige tijd trekt hij met Frank naar Noorwegen. Frank wordt verliefd op Eve en Bertie ervaart dit als een bedreiging. Hij is bang dat hij Frank kwijtraakt en houdt diens brieven aan Eve achter. Frank confronteert hem hiermee en slaat hem dood. Bertie is een round character.

Ik voel absoluut geen sympathie voor Bertie, ik kan me ook zeker niet met hem identificeren. Ik heb medelijden met hem dat hij zo zielig is dat hij twee mensen die alleen samen gelukkig kunnen zijn, uit elkaar probeert te drijven. Ik zou zo’n persoon makkelijk kunnen haten.

Eve Rhodes: Eve is de dochter van sir Archibald. Ze wordt verliefd op Frank. Eve heeft een levendige fantasie, die haar soms in de problemen brengt. Ze wordt jaloers als ze Frank met een andere vrouw ziet lopen. Haar wantrouwen wordt afgestraft, maar ze besluiten toch te trouwen. Als Frank wordt veroordeeld tot een celstraf, blijft ze van hem houden. Na zijn vrijlating plegen ze samen zelfmoord. Eve is een round character. Ik vind Eve erg sympathiek, ze blijft ondanks alles van Frank houden, ondanks haar twijfel, ondanks haar wantrouwen, ondanks alle problemen die hij meebrengt, dit vind ik geweldig van haar. Ik vind het knap dat ze haar twijfel en wantrouwen durft te overwinnen.

Sir Archibald: Hij is de vader van Eve. Zijn vrouw is overleden. Hij en zijn dochter houden van elkaar, maar begrijpen elkaar niet. Hij is een flat character.

Bouw

Het verhaal is opgebouwd uit vijf delen. Het eerste deel bevat vier genummerde hoofdstukken. Het tweede deel bevat eveneens vier genummerde hoofdstukken. Het derde deel bestaat uit achttien genummerde hoofdstukken. Het vierde deel bestaat uit zes genummerde hoofdstukken en het vijfde deel bevat drie genummerde hoofdstukken.

De gebeurtenissen vinden in chronologische volgorde plaats, aan het einde van de negentiende eeuw.

Vertelwijze en perspectief

Het hele verhaal draait om de liefde tussen Eve en Frank. Je ziet het verhaal door de ogen van een alwetende hij-verteller. Er is een auctoriale vertelinstantie. De verteller is van de gedachten van de verschillende personen op de hoogte. De schrijver kent dus alle emoties en handelingen van de hoofdpersonen. De verteller is niet plaats- en tijdgebonden. Maar dit maakt het verhaal niet saai, integendeel, ik wilde het boek graag zo snel mogelijk uit hebben om er achter te komen hoe het af zou lopen.Volgens mij speelt het verhaal zich ongeveer af aan het einde van de 19e eeuw. Dit is te merken aan de gebruiken en gewoontes die gehanteerd worden. Alles gaat nog heel formeel en Frank moet zelfs naar zijn aanstaande grootvader om de heraldiek aan te horen waar die man helemaal verzot op is. Nu is dat niet echt gebruikelijk en ook is het niet gewoon als je personeel in huis hebt dat alles voor je doet. Op een gegeven moment is het ook zo dat Frank naar Eve wilde gaan en dit zou dan gebeuren in een rijtuig. Dit is ook één van de bewijzen dat het in een tijd lang geleden is. Bertie kwam aan ergens in december en na ongeveer een jaar besloten ze op vakantie te gaan. Een hele tijd later kwam er de ruzie die Frank en Eve uit elkaar dreef. Toen gingen Frank en Bertie twee jaar reizen, Frank kwam toen in Nederland waar hij twee jaar zat voor de moord op Bertie. Al met al denk ik dat de vertelde tijd ongeveer zes jaar is met enorme grote tussensprongen van soms wel twee jaar. De verteltijd is korter dan de vertelde tijd (gelukkig). Het verhaal was dus op sommige plaatsen erg panoramisch verteld. Verder is het verhaal chronologisch verteld want er zat geen enkele echte flashback in en zeker geen flashforeward. In de vijfde plaats kan ik nog over de tijd vertellen dat het een hij-perspectief heeft en dat de verteller net zomin weet hoe het verhaal afloopt al had ik soms de indruk dat de verteller wat meer wist dan hij kon weten; hij was dan een alwetende verteller.

Ruimte

Frank en Bertie ontmoeten elkaar in Londen. Later gaan zij naar Noorwegen. Het verhaal start op een lieflijke locatie ergens in Londen bij een huis genaamd White-Rose. Dit is een grote villa en erg luxe ingericht. Bertie was erg artistiek en richtte Franks huis op Franks kosten helemaal opnieuw en luxe in, zodat hij zich er thuis voelde. ’s Avonds aten ze meestal in de club die Frank bezat. Daar leerde Bertie ook een beetje zij manieren. Op een gegeven moment, na ongeveer een jaar vond Bertie het een beetje saai worden en ze besloten een reisje naar Noorwegen te maken. Ze waren daar vooral om van de natuur te genieten en lange wandelingen te maken door de mooie beboste bergen en langs de heldere diepe fjorden. Helaas zat het weer niet echt mee en moesten ze weer terug naar Londen waar ook Eve woonde; in de buurt van Kensington Gardens.

Toen Frank ruzie met Eve had gingen ze samen reizen naar verder niet beschreven werelddelen, zoals Amerika, Australië en Europa. Ik vind dit niet echt bij de ruimte in het boek horen, omdat er verder geen gebeurtenissen plaatsvinden.

De enige plek in Europa die belangrijk was, is Nederland met de plaatsen Scheveningen en Den Haag. Daar ontmoetten Eve en Frank elkaar namelijk weer na lange tijd en zat Frank ook nog twee jaar gevangen. Al deze plaatsen zijn niet echt van belang voor het verhaal. Het had net zo goed op andere locaties kunnen plaatsvinden. De omgeving is verder ook niet echt belangrijk voor het thema.

Taalgebruik

Couperus hanteert ouderwets Nederlands taalgebruik. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de volgende zin: “Lach zoo niet! mompelde hij, zijne wenkbrauwen fronsend; waarlijk, ik meen het, je bent zoo intiem met hem…”. Maar dit maakte het verhaal niet minder interessant. Hij weidt niet al te vaak uit. Het taalgebruik was niet echt clichématig of plat effect bejag. Het verhaal was niet saai beschreven. Ik vind het een leuk boek.

Couperus schrijft niet echt gemakkelijk af en toe, omdat het natuurlijk ook oud Nederlands is. Dat is ook wel weer grappig, wat bij mij nog wel tot grappige situaties leidde, omdat ik niet meteen begreep wat er werd bedoeld, maar over het algemeen was het wel makkelijk te lezen. De beschrijvingen van personen en locaties waren vrij uitgebreid.

Literaire stroming

De invloed van het Naturalisme is duidelijk merkbaar in de verhaalgebeurtenissen en de titel van de roman.

Genre

Psychologische roman. Het genre, het episch genre, is dat het een roman is, aangezien het langer dan tachtig bladzijden is en een redelijk gecompliceerd intrige heeft. Ook de handeling bereikt langzamerhand haar hoogtepunt. Het subgenre dat dit boek heeft is een psychologische roman. De schrijver beschrijft vooral wat de personen denken en waarom dat zo is. Alle gedachten worden namelijk heel uitvoerig beschreven, zodat je een goed beeld krijgt van de gebeurtenissen in het boek en wat zou gaan kunnen gebeuren. Vandaar de psychologische roman.

Achtergrondinformatie

Louis Couperus wordt door velen beschouwd als een van de grootste schrijvers die Nederland heeft voortgebracht. Zijn inmiddels klassiek geworden oeuvre geeft een meesterlijk beeld van de fascinerende wereld rond 1900. De stormachtige ontwikkelingen in het politieke, maatschappelijke en culturele leven van die dagen heeft hij in zijn romans en verhalen vereeuwigd.

Couperus is een auteur met vele gezichten. Zijn veelzijdigheid is net zo indrukwekkend als de omvang van zijn oeuvre. Met een onuitputtelijke fantasie, werkkracht en stilistische variëteit schreef hij psychologische, mythologische en historische romans, verhalen, sprookjes en gedichten. In zijn reisbeschrijvingen en feuilletons toont hij zich bovendien als een scherp observerend journalist.

Ondanks dat Couperus zich niet wenste te beperken tot één genre of stijl, wordt zijn werk gekenmerkt door een aantal thema's dat zijn oeuvre een hecht karakter verleent, zoals het noodlot, het tragische voorgevoel en het verval.