Titel: Het smelt
Schrijver: Lize Spit
Jaar van eerste uitgave: 2016

Samenvatting:

 Het smelt is een boek dat gaat over een vrouw genaamd Eva. In het jaar dat Eva geboren is (1988), worden samen met haar slechts twee andere kinderen , genaamd Pim en Laurens,  geboren. Omdat het drietal elke keer de enige  kinderen in hun leerjaar zijn, trekken ze vaak met elkaar op en worden ze dan ook snel elkaars beste vrienden. Ondanks een nare gezinssituatie thuis heeft Eva eigenlijk best een goede jeugd, totdat Pim en Laurens naarmate ze ouder worden steeds brutaler gaan doen, en steeds meer snode plannen willen uitvoeren met elkaar. Eva wilt niet alleen zijn en doet daarom mee , en het drietal gaat steeds verder, vooral nadat Jan, Pims broer, plotseling overlijdt. Eva voelt zich steeds slechter bij de dingen die ze doen. Jaren later, wanneer Eva’s generatie inmiddels al volwassen is en iedereen een eigen leven lijdt, keert Eva terug naar haar geboorte stad, om nog èèn keer alle gebeurtenissen in haar jeugd onder ogen te komen.

Recensies

De twee recensies staan op de volgende bladzijdes. De hoofdgedachtes zijn onderstreept en de argumenten zijn roodgekleurd.

argumenten:

• Die strop, en de verwijzingen naar het allesbehalve rimpelloze verleden geven de debuutroman van Lize Spit (1988) direct onheilszwangere spanning. Ze laten Het smelt ook meteen aanvoelen als een indrukwekkend hecht geconstrueerd plotboek. (emotivistisch argument)
  
  
• Spits concentreert zich juist op één leven, dat van Eva in het boerendorp Bovenmeer, en gaat de diepte in door dat minutieus uit te pluizen, zonder in herhaling te vallen. (structureel argument)
  
  
• Dat het trage verhaal geen moment verveelt, komt ook doordat Spit ontzettend goed schrijft. Haar zinnen staan vol vlamismen die haar een eigen idioom geven en het verhaal ten goede komen, omdat ze je zo onherroepelijk in die afgebakende ruimte van het Vlaamse dorp zuigen. (stilistisch argument)
  
  
• Plot en thema's van Het smelt zijn niet per se vernieuwend, maar de invulling die Spit eraan geeft, met haar eigen stem, maakt het tot een oorspronkelijk en indrukwekkend debuut, zonder twijfel een van de beste, rijpste en trefzekerste in tijden. (vernieuwingsargument)
  
  
• Want meer dan een plotboek is Het smelt een psychologische coming-of-age-roman. Meer dan om het heden draait het om het samenspel met het verleden, om de vorming van de mens Eva, die Spit induikt tot in de diepte van haar haarvaten. (structureel argument)
  
  
• Want meer dan een plotboek is Het smelt een psychologische coming-of-age-roman. Meer dan om het heden draait het om het samenspel met het verleden, om de vorming van de mens Eva, die Spit induikt tot in de diepte van haar haarvaten. (realistisch argument)
  
  
• In 478 pagina's leidt de schrijfster Eva met trefzekere hand, in zintuiglijk en beeldend proza, naar het schavot. Zeker, ze doet dit heel liefdevol, met veel compassie voor haar personages. Maar ook ijzig kalm. Gekmakend soms. (stilistich argument)
  
  
• In afwisselende hoofdstukken heden/verleden wordt het verhaal verteld. Een heldere structuur die me in voorspelbaarheid op de helft van het boek een beetje begon te irriteren. Er had wat meer gevarieerd mogen worden. (structureel argument)
  
  
• Maar Lize Spit neemt de tijd om haar verhaal helemaal uit de doeken te doen, en daar is lef voor nodig, waar nodig schuwt ze ook de smerige details niet. Er zijn niet veel overbodige passages te vinden. Hier en daar een herhaling van een wreed spelletje. (structureel argument)
  
  
• De schrijfster is genadeloos, bikkelhard en een tikje sadistisch. (emotivistisch argument)

De hoofdgedachte van de eerste recensie is dat Lize Spit goed spanning heeft gecreërd in het boek, het verhaal uit verschillende sporen bestaat en geen moment  verveelt en dat Lize Spit een mooie invulling maakt op het plot en het thema.

Ik ben het hier erg mee eens, omdat het gewoon klopt wat er wordt gezegd….:)

De hoofdgedachte van de recensie ‘Het debuut’ is dat ‘Het smelt’ een boek is met spanning, dat liefdevol, met veel compassies voor de hoofdpersonen, maar soms ook ijzigkalm is geschreven. De schrijver is af en toe een tikkeltje sadistisch; de hoofdpersoon Eva wordt weinig leed bespaard.

Ik ben het hier mee eens, met name met het laatste. Later in dit verslag wordt dit ook al vernoemd, maar de hoofdpersoon Eva heeft eigenlijk alleen maar slechte omstandigheden, en er had voor mijn gevoel wel wat meer positiviteit in het boek mogen zijn, dat zou het ook wel wat realistiser maken en het zou de lezer af een toe een korte pauze geven van alle ellende.

Een ijsblok smelt niet in een dag

Door Thomas de Veen Gepubliceerd op 29-01-2016

Een strop, een ijsblok en de schaduw van een allesbehalve rimpelloos verleden sturen het debuut van de Vlaamse Lize Spit, dat zich ontpopt als een coming of age-roman met een geheel eigen idioom.

Er hangt meteen iets in de lucht. Er is een touw aan een hanenbalk, een strop. Vader laat hem Eva zien en steekt er even zijn hoofd doorheen, staand op een 'kramakkelige ladder'. Even later staat hij weer op de grond en maant hij haar dit geheim te bewaren. De herinnering is bij Eva evengoed ingekerfd.

Er is nog iets, in Het smelt: een blok ijs. Eva keert als jonge vrouw terug naar haar Vlaamse geboortedorp, naar een feestje op de boerderij van haar oude vriend Pim. Precies op de dag waarop diens broer Jan dertig zou zijn geworden - als hij niet overleden was, dertien jaar eerder. Ze gaat erheen met een blok ijs in haar kofferbak.

Dat ijsblok, die strop, en de verwijzingen naar het allesbehalve rimpelloze verleden geven de debuutroman van Lize Spit (1988) direct onheilszwangere spanning. Ze laten Het smelt ook meteen aanvoelen als een indrukwekkend hecht geconstrueerd plotboek. Traag, met het tempo van een smeltend ijsblok in december, ontvouwen de raadselen zich. Spits debuut is omvangrijk, maar niet omdat het een grote greep wil doen met verschillende personages en decors en de tijdgeest, zoals ambitieuze debuten nogal eens willen. Spits concentreert zich juist op één leven, dat van Eva in het boerendorp Bovenmeer, en gaat de diepte in door dat minutieus uit te pluizen, zonder in herhaling te vallen.

Haar verhaal volgt wel drie verschillende sporen, allemaal beschreven vanuit een ik-verteller: Eva als terugkerende jonge vrouw op één decemberdag in het heden, twee allesbepalende maanden in de zomer van 2002 en 'losse' herinneringen. De afwisseling van tijden wordt steeds meer een samenspel: als er iets niet smelt in deze roman, zijn het wel Eva's grieven. Ze hebben haar gemaakt tot iemand die zich schaamt voor haar bestaan. Het heden draait om het verleden - maar wat is er toen gebeurd?

In het heden is Eva's gezin uiteengevallen (sterfgevallen binnen de familie worden per e-mail gemeld) maar in het verleden was die al nooit hartelijk - en dat terwijl Tesje, het autistische jongste meisje, juist extra aandacht verdiende.

Die braakliggende thuissituatie legde weer de voedingsbodem voor Eva's hechte vriendschap met de enige twee in het dorp met wie ze haar geboortejaar deelt, Laurens en Pim. In de verhitte zomer van 2002 heeft het driemanschap de leeftijd waarop ze de grenzen van hun macht over de wereld verkennen - ze bedenken een wreed spel zoals alleen een onvoorwaardelijke puberkameraadschap dat kan. De jongens geven elke dag een ander dorpsmeisje hetzelfde raadsel en het antwoord mag geraden worden in ruil voor een uitgetrokken kledingstuk. Eva is spelleidster. Ook daar voel je, een beetje zoals in Wij van Elvis Peeters, in alles onheil.

Miniatuurtjes
Dat het trage verhaal geen moment verveelt, komt ook doordat Spit ontzettend goed schrijft. Haar zinnen staan vol vlamismen die haar een eigen idioom geven en het verhaal ten goede komen, omdat ze je zo onherroepelijk in die afgebakende ruimte van het Vlaamse dorp zuigen.

Haar hoofdstukken zijn miniatuurtjes die bijna op zichzelf staan, met eigen spanningsbogen en zeggingskracht. Daar betaalt zich de kunde uit van de korteverhalenschrijfster die eerder indruk maakte bij wedstrijden en in literaire tijdschriften (het is te hopen dat een van Spits volgende boeken een verhalenbundel is). Weergaloos is het hoofdstuk waarin Spit schrijft over een grap met een pingpongbal in een koeienaars: Spit is trouwens geregeld geestig, maar eerder uit op een holle lach dan op een mop.

Plot en thema's van Het smelt zijn niet per se vernieuwend, maar de invulling die Spit eraan geeft, met haar eigen stem, maakt het tot een oorspronkelijk en indrukwekkend debuut, zonder twijfel een van de beste, rijpste en trefzekerste in tijden. Het belang van de in de lucht hangende plot smelt bovendien gaandeweg - wie oplet denkt op een kwart de ontknoping al te zien aankomen, en vreest daarom een bedoeld verrassende afloop die als anticlimax werkt, maar die anticlimax blijft uit. Want meer dan een plotboek is Het smelt een psychologische coming-of-age-roman. Meer dan om het heden draait het om het samenspel met het verleden, om de vorming van de mens Eva, die Spit induikt tot in de diepte van haar haarvaten. Met zo'n entree in de letteren is Lize Spit de belofte voorbij.

Het debuut

Door Elke Geurts Gepubliceerd op 16-01-2016

Dat arme meisje blijft niets bespaard

Nog voor ze 'Het smelt' geschreven had, waren er al zes uitgeverijen die streden om het debuut van Lize Spit (1988). Na het lezen ervan wordt duidelijk waarom. Geen half werk voor Lize Spit, wier stijl en thematiek doet denken aan 'The Cement Garden' van Ian McEwan.

Ze is haar schrijfcarrière meteen groots gestart.

'Het smelt' speelt zich af in het Vlaamse boerengehucht Bovenmeer, waar in 1988 maar drie kinderen geboren werden, Pim, Laurens en Eva, alias de drie musketiers. Ze moeten het met elkaar zien te rooien. Dat gaat best, tot de puberteit toeslaat, de hormonen gieren, en in de snikhete zomer van 2002 alles totaal uit de hand loopt.

De verteller is Eva, middelste kind uit een disfunctionele familie; doodgeboren zusje, alcoholistische, tirannieke ouders met suïcidale neigingen, dwangneurotisch en anorectisch klein zusje Tesje (vernoemd naar het overleden kind) over wie ze zich doorlopend zorgen maakt.

De roman begint dertien jaar na die bewuste zomer, als Eva vanuit Brussel terugrijdt naar haar geboortedorp met een enorm blok ijs in de kofferbak. Om wraak te nemen op de twee vroegere vrienden. Maar hoe doe je dat met een blok ijs?

Het brengt de spanning meteen in het verhaal. Zo ook de strop in de werkplaats van vader, die er na een paar bladzijdes al hangt. "Kijk, Eefje. Deze wilde ik laten zien." Vader wijst naar een lus, die bengelt onder de middelste houten balk in de nok van het dak, naast de hegschaar. Een geheimpje tussen haar vader en de kleine Eva.

Met dit soort beelden zet Lize Spit de teneur van 'Het smelt'. Leuker gaat het niet worden, erger wel.

In 478 pagina's leidt de schrijfster Eva met trefzekere hand, in zintuiglijk en beeldend proza, naar het schavot. Zeker, ze doet dit heel liefdevol, met veel compassie voor haar personages. Maar ook ijzig kalm. Gekmakend soms. Precies op het moment dat je snel wil doorlezen, vaart maken, weten waar dit verhaal heen gaat, lijkt Spit te vertragen. Het is haar niet te doen om de plot, wil ze maar zeggen. Kijk om je heen. Het was niet alleen dit. Er is nog meer gebeurd. Lees maar. Lees dan goed!

In afwisselende hoofdstukken heden/verleden wordt het verhaal verteld. Een heldere structuur die me in voorspelbaarheid op de helft van het boek een beetje begon te irriteren. Er had wat meer gevarieerd mogen worden.

Maar Lize Spit neemt de tijd om haar verhaal helemaal uit de doeken te doen, en daar is lef voor nodig, waar nodig schuwt ze ook de smerige details niet. Er zijn niet veel overbodige passages te vinden. Hier en daar een herhaling van een wreed spelletje.

De schrijfster is genadeloos, bikkelhard en een tikje sadistisch. Voor de lezer, maar nog het meest voor Eva. Nergens wordt dat arme meisje enig leed bespaard, ook al doet ze nog zo haar best. Nergens maakt Spit het haar makkelijk. Haar wanhopige zoeken naar contact, aansluiting, vriendschap en warmte, het leidt alleen maar tot meer ontgoocheling, verraad en ellende. Zij zorgt voor iedereen en wie zorgt er voor haar? Zelfs de enige moeder die zich over haar ontfermt, de beenhouwersvrouw, laat op het moment suprême verstek gaan. Geen wonder dat er wraak genomen moet worden. Op haar familie, het hele dorp, op iedereen. "Om noemenswaardig te worden moet je in dit dorp iets noemenswaardigs over een ander vertellen."

Noemenswaardig, dat zal Eva worden. Zij is de enige die weet hoe. Wat ik ervan kan verklappen: het smelt.

De thematiek

De thematiek in het verhaal is hoe erg het verleden de persoon in het heden beïnvloed.

De auteur heeft met het boek ‘het Smelt’ duidelijk willen maken dat bepaalde omstandigheden in het verleden een mens heel erg beïnvloedt in de toekomst. Het boek is zeer apart opgebouwd, omdat het begint met een inleiding van een hoofdstuk in het heden, en daarna ga je eigenlijk de hele tijd wisselen van tijd, er wordt de hele tijd een stukje van het heden en het verleden omschreven, waardoor langzaam de puzzelstukjes op hun plaats vallen: Eva is verdrietig, omdat iedereen haar in de steek had gelaten. Ze is boos, omdat haar oude twee beste vrienden haar hadden misbruikt (bijv) .Je begrijpt waarom Eva denkt zoals ze denkt in het heden, en waarom ze handelt waarom ze handelt in het heden. Door deze opbouw brengt het boek de lezer echt aan het denken, en komt de thematiek heel duidelijk naar boven. Want als de lezer alleen de stukjes zou lezen van het heden, zou hij Eva gestoord vinden, en het heel raar vinden hoe ze doet. Maar omdat  hij de geschiedenis erachter heeft gelezen, vindt hij het eigenlijk helemaal niet raar dat ze zo handelt. Dit geeft heel duidelijk aan hoe erg de achtergrond van iemands leven iemand beïnvloedt.

Zoals ik al zei is de thematiek best duidelijk uit het boek te halen vanwege de opbouw. Persoonlijk vind ik het niet een hele ingewikkelde thematiek, waardoor ‘het Smelt’ misschien best een eenvoudig boek lijkt, maar het is vooral op een manier gebracht waardoor de lezer na gaat denken over deze boodschap. Ik vind dat de thematiek goed is uitgewerkt, omdat ‘het Smelt’ gewoon een heel mooi, meeslepend verhaal heeft, die niet al te ingewikkeld in elkaar zit. De thematiek kwam wat mij betreft het duidelijkst tot uiting in een van de laatste hoofdstukken, het hoofdstuk nadat (spoiler-alert) Eva zich heeft opgehangen. Het hoofdstuk daarna is namelijk het hoofdstuk waarin de laatste open vragen worden beantwoord, en waarin eigenlijk het stukje wordt beschreven wat ervoor heeft gezorgd dat Eva zichzelf van het leven wou ontnemen. Persoonlijk vind ik deze thematiek ook heel mooi, omdat het ook heel erg te maken heeft met dingen in het heden. Kan je bijvoorbeeld iemand ergens de schuld van geven, als je niet weet wat zijn of haar verleden is die ervoor heeft gezorgd dat die persoon zich zo heeft gedragen? Het is een beetje filosofisch, en daar hou ik wel van. Ik vind de thematiek erg leerzaam.

De personages

Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-perspectief.

Je blijft door de ogen van Eva kijken.

Er is maar èèn hele duidelijke hoofdpersoon en dat is Eva. Verder zijn er nog wel rollen die ook best belangrijk zijn, bijv. Pim, Laurens en Eva’s gezinsleden.

Eva is zorgzaam : ze zorgt goed voor haar jongere zusje en broertje, en bang : ze blijft meedoen met de streken van Pim en Laurens, omdat ze anders bang is om alleen te zijn. Ook accepteerd ze veel situaties die eigenlijk helemaal niet normaal zijn (bijv. dat er een strop in de schuur hangt voor het geval iemand zich op wil hangen). Eva is erg onzeker (ze vraagt zich bijvoorbeeld meerdere malen af waarom er ooit een jongen haar leuk zou vinden), en maakt zich heel erg veel zorgen om wat andere mensen van haar vinden. Eva is iemand die niet snel voor zichzelf of voor anderen durft op te komen (ze liet haar twee vrienden haar gewoon gebruiken om een list te verzinnen om een van haar vriendinnen voor hun te laten strippen). De karakter eigenschappen bang zijn, onzeker zijn, en niet goed durven zeggen als er iets niet oké is, hebben er daarom denk ik ook voor gezorgd dat Eva een einde aan haar leven heeft willen maken. Doordat ze het er niet uit durfde laten komen kwam er steeds meer boosheid in Eva vrij, en die boosheid werd langzaam omgezet in zelfhaat. De reden dat ze niet voor zichzelf of voor haar vriendinnen op durfde te komen was dus omdat ze bang was om alleen te zijn. Dat is dus ook de reden dat ze zich zo liet gebruiken.

Ik vind de personages wel herkenbaar. Laurens en Pim veranderen naarmate ze ouder worden in pubers, en die puberkarakters kan ik dan wel herkennen; steeds meer tegen mensen in willen gaan, en steeds meer spannende dingen willen doen. Dit soort dingen merk ik ook wel bij jongens in de puberteit. Ondanks dat Laurens en Pim goed omschreven zijn, kan ik me niet echt met hen identificeren. Ik denk dat een groot verschil sowieso wel is dat ik een meisje ben in plaats van een jongen, en ik heb ik ook veel minder lef dan hen; ik zou bijvoorbeeld niet door de brievenbus van een buurvrouw durven poepen, noch dat ik het leuk zou vinden. Een karakter waar ik me in dit boek het meest me kan identificeren is Eva. Eva is heel goed beschreven, en haar gevoelens en gedachten zijn heel erg goed voor te stellen. Het genre van het boek is ‘Literaire roman’, het is dan ook goed voor te stellen dat de personages, of in dit geval personage, veel diepgang heeft (wat ook zo is). Wat wel een beetje jammer is dat je het verhaal dus door de ogen van Eva ziet, waardoor het eigenlijk best wel een negatieve vibe heeft. Vooral naarmate Eva ouder wordt is eigenlijk niks meer in haar leven echt leuk; Eva’s twee beste vrienden gebruiken haar, Eva’s moeder is alchoholist, haar vader wil zelfmoord plegen en haar zusje heeft twee psygische aandoeningen. Dit is wel een beetje jammer, er hadden ook nog wel wat positieve aspecten mogen zijn. De karakters worden goed beschreven, en passen goed bij de thematiek.

De tijd 

Ik heb voor het aspect tijd gekozen omdat de tijd in dit boek heel raar is opgebouwd, en omdat tijd daarom een van de dingen is die dit boek zo bijzonder maakt

Het verhaal speelt zich af tussen 1988 en 2024.

In het verhaal zelf verstrijkt er maar èèn dag, maar omdat er heel veel flashbacks tussen zitten krijg je een samenvatting van wat er in 36 jaar is gebeurd.

Het verhaal is absoluut niet chronologisch opgebouwd; de tijdssprongen zijn elke keer heel spontaan. In het boek zijn eigenlijk drie soorten hoofdstukken: hoofdstukken die zich afspelen in het heden , de dag dat Eva zich gaat ophangen, hoofdstukken met data als titels, die zich afspelen in de zomer dat Eva seksueel werd misbruikt, en hoofdstukken die gewone titels hebben en die herinneringen vertellen over Eva’s jeugd. De hoofdstukken die zich afspelen in het heden staan wel chronologisch in het boek, alleen zitten er dus allemaal tijdssprongen tussen.

Er zitten veel grote tijdssprongen in het verhaal, met name de tijdssprongen naar Eva’s jeugd. Gelukkig is het wel altijd duidelijk dat er een tijdssprong wordt gemaakt.

Het verband tussen de tijd en de thematiek is heel groot: de thematiek is eigenlijk dat alles wat je doet of wat er met je gebeurd in het verleden invloed heeft op je toekomst. Door in het verhaal èn het verleden te laten zien, en de dag waarop de consequentie ter sprake komt , komt de thematiek heel duidelijk naar voren.

De functie van tijd is in dit verhaal om een goed beeld te geven van Eva’s verleden, en duidelijk de thematiek naar voren te brengen.