Voorbereidingsvragen

De Frankische of Karelromans hebben hun naam te danken aan Karel de Grote. Al deze romans speelde zich af in die tijd.

De kenmerken van deze romans zijn kracht, moed, oorlogen en feodale (on)-trouw.

Hoofse ridderromans hebben als kenmerk, dat de ridder een meer verfijnd, ‘hoffelijk’ figuur is en die zich minder bezig houdt met  vechten. Ook treden hierin vaak sprookjesachtige elementen op.

Voorhoofse ridderromans hebben al kenmerken persoonlijke moed, lichaamskracht, recht van sterkste, feodale trouw, theocentrisch en de vrouw staat in een gering aanzien.

Sprookjes waar getallensymboliek in voor komt zijn, Sneeuwwitje en de 7 dwergen, de wolf en de 7 geitjes en Doornroosje en de 3 goede feeën. De getallen drie en zeven zijn heilige getallen, dus dat zou dat dan in verband kunnen liggen met die sprookjes. Het getal ‘twee’ is het getal van de duivel.

Verwerkingsvragen

Een koning op dievenpad

Het begin van het verhaal van Karel ende Elegast wijkt af van het verwachtingspatroon, omdat de mensen verwachten dat Karel de Grote de opdracht krijgt van de engel, om de orde te bewaren. Maar in plaats daarvan moet hij de orde verstoren door te gaan stelen. In die tijd is dat schandalig, omdat er de doodstraf (opgehangen worden) op staat.

De maatschappij is als een soort piramide opgebouwd. Bovenaan staat God, direct daaronder de vorst, die bij gratie God regeert. Als leenheer geeft hij aan zijn leenmannen stukken land. Dat kregen ze niet zomaar, maar in leen voor ruil voor een eed van trouw en militaire steun.

De leenmannen hebben ook weer vazallen in dienst. Deze vazallen bestuurden kleine gebieden.

Karel gaf pas bij de derde oproep van de engel gehoor, omdat in de Middeleeuwen gold, dus ook voor Karel,  alle goede dingen in drieën. Dat verwijst naar de goddelijke Drie-Eenheid (Vader, Zoon en Heilige Geest).

Als de engel hem voor de tweede keer wekt raakt Karel in paniek , want het getal ‘twee’ is het getal van de duivel.

Karel was na zijn dood nog populair, omdat Karel een grote rol speelde in de cultuur en er werden veel verhalen over hem verteld en geschreven.  Dit kun je ook epische verdichting noemen, omdat er aan Karel veel daden en gebeurtenissen werden toegedicht, waarover wij nu nog steeds kunnen lezen.

Nachtelijke ontmoeting in het woud

Een modern bijgeloof waarbij de kleur zwart een rol speelt is bijvoorbeeld het zien van een zwarte kat. Ook de mensen die in het zwart gekleed zijn spelen vaak een niet leuke/negatieve rol. Nog een ander voorbeeld van dieren zijn zwarte raven en kraaien, zij voorspellen namelijk de dood.

Je ziet dit ook veel terugkomen in films. Bijvoorbeeld ‘angstaanjagende’ personen dragen vaak donkere, dus zwarte, kledij.  De raven en kraaien vliegen bijvoorbeeld op het kerkhof en ze zijn meestal in de buurt van een enge scene die zich buiten afspeelt.

Karel stelde voor om bij zichzelf in te breken. Elegast reageert furieus. Karel deed dat voorstel om op die manier gemakkelijk en zonder te veel risico te kunnen stelen. Zo kan hij wel aan de opdracht van de Engel voldoen.

Door de reactie en afwijzing van Elegast ontdekt Karel dat hij hem ten onrechte verbannen heeft.

Karel zet zichzelf neergezet als een schurk, omdat jet stelen van een ploegijzer in de Middeleeuwen een zwaar misdrijf was. Als je gesnapt werd kon je opgehangen worden.

De tweede reden is dat als hij betrapt zou worden met het ploegijzer, hij meteen zou worden aangezien als een schurk.

Een rooftocht met verrassingen

Elegast begint te lachen als Adelbrecht het ploegijzer tevoorschijn haalt, omdat een ploegijzer wel geschikt was om in dunne lemen muren een gat te maken. Dit gereedschap was echter niet geschikt om in een dikke muur, zoals de burcht van Eggerik, een gat te maken.

Karel laat nu weer zien dat hij eigenlijk geen echte crimineel is.

‘Vrouwenlist is menigvoud’ heeft een overeenkomst met de passage in Karel ende Elegast, omdat in beide gevallen hebben de mannen geheim. De vrouw blijft net zolang aandringen totdat het geheim verteld wordt.

De cultuur van eer en schande houdt in, dat de eer belangrijker is dan  het geweten. Het ergste wat je kon overkomen was dat je naam werd besmeurd. Dit was de cultuur van  de adel.

Een cultuur van genade en zonde houdt in, dat als je tegen de geboden van God zondigt, ben je van Zijn genade afhankelijk om weer met Hem in het reine te komen. Dit was de cultuur van de geestelijkheid.

Ontknoping op de hofdag

Er wordt een gerechtelijk tweegevecht toegepast als er brute schendig van de koninklijke vrede (zoals roof, moord, verkrachting of –zoals in het geval van Elegast en Eggerik- opstand) is.

Eggerik werd alsnog opgehangen toen hij al dood was, omdat volgens het Middeleeuwse rechtssysteem op elke overtreding een straf stond. Pas als die straf was uitgevoerd, dan had je ervoor geboet.

Eggerik had hoogverraad gepleegd en hier stond de dood door ophanging op. Vandaar dat Eggerik opgehangen werd toen hij al dood was.

Opdrachten over het hele verhaal

Boeken waren in de Middeleeuwen ontzettend kostbaar, dit was zo omdat ze veel langer deden over het drukken, schrijven en dus maken het maken van zo’n boek, het kostte veel meer tijd en moeite dan nu en dus veel meer geld.

Wat motieven uit het verhaal van Karel ende Elegast zijn:

- Het geloof, het geloof in God was in de Middeleeuwen en in Karel ende Elegast van groot belang.

- Bijgeloof, mensen hechtten heel veel waarde aan bepaalde soorten symboliek en aan bijgeloof. Een voorbeeld hiervan is dat Karel drie keer de opdracht krijgt van de engel. Ook het feit dat God ervoor zal zorgen dat de onschuldige het duel zal winnen. De associatie van zwart met gevaar. Ook geloven ze allemaal dat Elegast met zijn toverkruid de dieren kan horen “praten”.

- Eer en ridderlijkheid, duels werden volgens de regels uitgevochten door alle personages. Elegast stal alleen van de rijken en niet van de armen.

Ondanks dat Eggerik al dood is wordt hij alsnog opgehangen, zo boet hij alsnog voor zijn daden.

Samenvatting van Karel ende Elegast:

De nacht voor de hofdag krijgt Karel de Grote in een droom bezoek van een engel die hem opdraagt om te gaan stelen, anders zal hij sterven. Eerst aarzelt Karel over de betrouwbaarheid van de engel, maar wordt overtuigd wanneer deze de opdracht tot driemaal toe herhaalt en hij rijdt het donkere woud in om te gaan stelen. Al rijdend door het woud ziet Karel in dat hij zijn trouwe ridder Elegast te zwaar heeft gestraft door hem te verbannen voor een klein misdrijf. Hij komt dan een zwarte ridder tegen, aan wie hij zijn naam niet wil vertellen. Nadat de vorst de onbekende, die Elegast blijkt te zijn, heeft verslagen in een ruzie, stelt hij zichzelf voor als Adelbrecht (dat betekend van adellijke geboorte), omdat hij niet wil dat Elegast weet dat de koning is gaan stelen.

Karel/Adelbrecht stelt dan voor om bij de koning, dus bij zichzelf, in te breken, maar een verontwaardigde Elegast verwerpt zijn voorstel: hij is nog steeds trouw aan zijn vorst. In plaats daarvan wil hij Eggerik, Karels kwaadaardige zwager, gaan bestelen. Elegast vermoedt al snel dat Karel/Adelbrecht geen echte dief is, onder meer omdat hij een ploegijzer wil gebruiken om in te breken in Eggermonde, Eggeriks kasteel. Eenmaal aangekomen sluipt Elegast als eerste naar binnen. Daar wordt de meesterdief door een haan, die hij met behulp van magische kruiden kan verstaan, gewaarschuwd dat de koning in de buurt is. Wanneer Elegast dit hoort, wil hij Karel/Adelbrecht waarschuwen. Die wil naar huis, maar Elegast weigert, en gaat verder.

Nadat ze een grote buit verzameld  hebben, maakt Karel/Adelbrecht weer aanstalten om te vertrekken. Maar Elegast wil eerst nog een kostbaar zadel stelen uit de slaapkamer van Eggerik. Deze wordt echter wakker door het lawaai van de belletjes van het zadel. Zijn vrouw, de zuster van koning Karel, probeert hem te kalmeren en dat brengt hem ertoe te vertellen wat hem zo onrustig maakt: hij wil Karel op de hofdag om het leven brengen. Omdat ze vervolgens razend wordt, slaat Eggerik haar zo hard dat ze een bloedneus krijgt. Elegast, die zich in de slaapkamer van Eggerik en zijn vrouw bevindt, vangt haar bloed op met zijn handschoen als bewijs voor het plan van Eggerik.

Nadat hij weer naar buiten is gegaan, vertelt Elegast Karel over het complot. De koning beseft nu waarom God hem uit stelen liet gaan. Omdat Elegast de koning niet meer onder ogen durft te komen, zegt Karel dat hij de vorst wel op de hoogte zal brengen en keert hij terug naar zijn kasteel. De volgende dag, op de hofdag, beschuldigt Karel Eggerik en de andere samenzweerders van het verraad en doet hij een beroep op Elegast als getuige. Die toont de bebloede handschoen als bewijs van Eggerik’s schuld. Elegast daagt Eggerik uit tot een tweegevecht om uit te maken wie de waarheid spreekt. Wanneer blijkt dat Eggerik en Elegast gelijkwaardige dueleerders zijn bid Karel tot God. De trouwe Elegast doodt Eggerik, wordt in eer hersteld en mag met de weduwe van Eggerik, de zuster van Karel, trouwen.