Zakelijke gegevens

Titel                                      : Un sac de billes

Auteur                                : Joseph Joffo

Uitgever                             : Uitgeversmaatschappij Thieme, Zutphen

Druk                                     : Eerste druk

Aantal bladzijden            : 29

1. Samenvatting

Een Joods gezin tijdens te Tweede Wereldoorlog. Joseph Joffo woont samen met zijn vader, moeder en broer Maurice in Parijs. Op een dag haalt zijn moeder een gele ster tevoorschijn waarop “jood” is geschreven. Joseph moet nu, met deze ster op zijn jas genaaid, naar school. Zérati, een jongen waar hij al erg lang mee bevriend is, vindt dat hij geluk heeft dat hij de ster mag dragen, maar de kinderen op school denken daar anders over. Joseph wordt gepest, belachelijk gemaakt en zelfs geslagen. Hij merkt dat het toch niet zo’n pretje is om  deze ster te dragen. Wanneer Zérati hem vraagt zijn ster te ruilen voor een zak met knikkers (Un sac de billes), hoeft hij daar ook niet lang over na te denken. Ook in de kapperszaak van zijn vader beginnen ze de gevolgen van het joods zijn te ervaren; andere salons zitten vol, maar bij hen is geen klant te bekennen. Op een zekere dag begint Josephs vader een verhaal te vertellen over zijn afkomst, hoe hij Rusland verliet en hoe hij heeft moeten vechten voor een goed bestaan met zijn vrouw. Hij vertelt zijn kinderen dat zij nu ook Parijs zullen moeten verlaten. Hij vertelt hen de route die ze zullen moeten nemen om uiteindelijk bij hun twee oudere broers, die al eerder gevlucht zijn, uit te komen. Ze moeten altijd ontkennen dat ze Joods zijn. Ze nemen de trein en gaan met Raymond, een jongeman die mensen helpt om over de grens te komen, mee. Die helpt ze naar de vrije zone. Ze spreken af bij een brug en Raymond begeleid hen door het bos, waar ze dus de vrije zone binnengaan. Dit gaat zo gemakkelijk, dat het voor Joseph eigenlijk een teleurstelling is: hij had op zijn minst wel een duidelijk grens verwacht. Ze overnachten op een boerderij. Hier verlaat Raymond hen weer. De weg naar Menton leggen ze uiteindelijk alleen af, een reis van twee weken. Hier vinden ze eindelijk hun twee oudere broers Henri en Albert. Maar het feest is van korte duur: ze krijgen een brief met de mededeling dat hun ouders in een gevangenenkamp zitten. Henri komt zijn ouders redden en vertelt de officieren dat zijn ouders niet joods zijn, maar katholieke Russen. De ouders worden vrijgelaten en gaan in Nice wonen. Ondertussen lijkt alles weer normaal: Joseph heeft een baantje gekregen een gaat naar school. Maar dan krijgen Henri en Albert een oproep dat ze voor de Duitsers in Duitsland moeten komen werken. Zij verzetten zich hiertegen en met zijn vieren gaan ze naar hun ouders in Nice, dat bezet is door de Italianen. Dit gaat een tijdje goed, maar als in plaats van Mussolini Badoglio aan de macht komt, wordt Nice weer belegert door Duitsers. De familie spitst op en Joseph en Maurice moeten naar een kinderkamp. Hier moeten ze een nieuw leven voor zichzelf bedenken, zodat als ze ondervraagd worden niemand erachter komt dat ze Joods zijn. Op een dag verlaten ze het kamp om met hun vriendje Ferdinand mee te gaan, die in Nice valse papieren wilt kopen om de grens over te kunnen. Helaas wist de politie van hun uitstapje en worden ze allemaal opgepakt en naar het hotel Excelsior gebracht. Hier worden ze ondervraagd.

Ferdinand bekent uiteindelijk dat hij Joods is, nadat hij geslagen wordt. Hij mag nu het hotel verlaten. Maurice en Joseph moeten blijven, en worden telkens ondervraagd. Steeds vertellen ze de Duitse soldaten dat ze katholiek zijn. De Duitsers willen hier natuurlijk wel bewijs voor hebben. Lukt dit niet binnen twee dagen, wordt Joseph vermoord. Maurice gaat dus naar de Buffa kerk in Nice. De pastoor van deze kerk geeft hen valse papieren, maar dit merken de Duitsers. Hierop komt de pastoor langs bij het hotel en worden de kinderen bevrijdt; de soldaten willen immers geen ruzie met de geestelijkheid. Nu mogen Joseph en Maurice terug naar het kamp. Hier krijgen ze te horen dat hun vader is opgepakt, maar dat hun moeder bij een vriendin schuilt. Nu moeten ze vertrekken naar het huis van hun oudere zuster Rosette, die vlakbij Nice woont. Hier kunnen ze echter niet terecht, dus nemen ze de trein naar een vriend van hun broer Albert, die ook vlakbij Nice woont. Tijdens hun reis ontmoeten ze andere mensen uit het verzet. Hierna, in juli 1944 verliezen de Duitsers en wordt Nice ingenomen door de Amerikanen en de Fransen. Eind augustus van datzelfde jaar wordt ook Parijs bevrijdt, waarop  Joseph en Maurice terugkeren. Hier herenigt de familie, behalve hun vader. Die is na zijn arrestatie helaas omgekomen.

1. Titelverklaring

Vrij vertaald betekent de titel “een zak met knikkers”. Ik vind dit een goede titel, omdat de zak met knikkers terugkomt in het verhaal. Wanneer Joseph zijn gele ster krijgt en hiermee op school verschijnt, reageren niet alle kinderen even vriendelijk: hij wordt uitgescholden , buitengesloten en wordt zelfs geslagen. Zérati komt aan het einde van deze dag naar hem toe met een zak knikkers, die hij wilt ruilen voor de gele ster. Joseph hoeft daar niet lang over na te denken en rukt de ster van zijn jas. Hij verruilt hier als het ware zijn Joodse identiteit voor “een zak met knikkers”.

1. Leukste passage

De leukste passage van dit boek vond ik eigenlijk de laatste bladzijde. Er zit wel een sombere toon in dit stukje, maar ik vond het erg mooi om te lezen hoe hij terugkijkt op de oorlogsjaren en hoopt dat de oorlog nooit terug zal komen. Symbolisch beschrijft hij hoe de rugzakken die hij en Maurice bij zich droegen nu rusten onder het dak (op zolder neem ik aan). Het boek eindigt met de woorden “Peut-être…” (bladzijde 33, regel 15) die “misschien…” betekenen. Dat laat je met een gevoel van spanning achter, en daar houd ik wel van wanneer ik een boek lees. Dit maakt voor mij de impact van het verhaal groter. Om al deze redenen vond ik dit de leukste passage van het boek.

1. Minst leuke passage

De minst leuke, of eigenlijk minst interessante passage van dit boek vond ik hoofdstuk 5, pagina 13, regel 10 tot en met 26. Dit is één van de zeer weinige stukjes in dit boek waarin bijna niks gebeurd en de spanning er een beetje uitgaat. In deze passage wordt vooral de omgeving beschreven, maar niet echt wat er aan de hand is. Echte actie of spanning mist hier, naar mijn mening.

1. Verandering van de hoofdpersoon

Ten eerste wordt Joseph natuurlijk veel volwasser aan het einde van dit verhaal, door zijn leeftijd (42) en zijn ervaringen.

            "C’est vrai, j’ai grandi” (pagina 32, regel 42)

Zijn ervaringen maken hem ook een beetje triest.

“En regardant dormir mes fils, je ne peux que souhaiter une chose: que le temps de la souffrance et de la peur comme je l’ai connu pendant ces années, ne revienne jamais." (pagina 32, regel 9).

Daarnaast denk ik dat Joseph ook wat harder is geworden na wat hij heeft meegemaakt. In het begin was alles nog eng en  heel vreselijk, maar in de loop van het boek ging hij hier steeds beter mee om. Hij en Maurice begonnen zelfs leugens te verzinnen zodat ze vrij konden komen, wat ze ook gelukt is. Ik denk dat ze dit aan het begin van dit boek absoluut niet gedurfd hadden.

1. Welk persoon zou ik willen zijn?

Om eerlijk te zijn zou ik geen enkel persoon uit dit boek willen zijn. Allemaal maken ze de oorlog mee, en dat is al verschrikkelijk genoeg. Daarnaast zijn zo ook telkens gescheiden van familie en vrienden, iets wat ik ook niet mee zou willen maken. Als ik toch moest kiezen zou ik het liefste Joseph willen zijn. Het is natuurlijk wel allemaal vreselijk wat hij meemaakt, maar hij heeft een goed hart en is niet bang. Althans, soms is hij wel bang, maar hij zet gewoon door. Hij weet dat hij niet kan opgeven, en dat wilt hij ook niet. Naar mijn mening is hij heel erg dapper.

1. Aan welke persoon had ik een hekel?

Het is nogal voor de hand liggend dat je bij het lezen van dit boek een hekel krijgt aan de Duitsers, maar in het echt zijn er natuurlijk altijd twee kanten van het verhaal. In dit boek worden de Duitsers als de slechteriken neergezet; de kinderen en ouders moeten steeds vluchten en kunnen nooit bij elkaar blijven, ze zetten kinderen in kinderkampen, nemen Henri en Albert mee naar Duitsland waar ze moeten werken en vader is zelfs overleden.

Daarnaast had ik ook een grote hekel aan de kinderen op school die Joseph pestten met zijn Joodse identiteit. Dit is enigszins begrijpelijk indeze tijd, maar toch wekte het bij mij hele erge antipathie op. Vooral wanneer ze hem zelfs duwden en sloegen kon ik er echt heel kwaad van worden. Un m’a poussé dan le dos. J’ai réussi à ne pas tomber. J’ai reçu un coup terrible sur l’oreille. Mon tablier est déchiré." (Pagina 9, regel 35)

1. Tevredenheid aan het eind van het boek

Ik was tevreden aan het eind van dit boek. Ik leefde namelijk vooral mee met de hoofdpersonen, Joseph en Maurice. Uiteindelijk kwamen zij weer ongedeerd thuis bij hun familie terecht, en dat vond ik persoonlijk het belangrijkste. Wel vond ik het een beetje teleurstellend dat de vader omgekomen was, maar dat maakte het verhaal ook wel wat realistischer. De laatste woorden “Peut-être…” (pagina 33, regel 15) vond ik erg spannend, omdat dit een soort open einde creëert. Joseph speculeert hier over of de rugzakken die op zolder liggen ooit weer van zolder af zal moeten hebben. Eerst zegt hij dat dit nooit meer hoeft, maar deze laatste woorden betekenen “misschien…”. Dit laat de lezer (en mij dus ook) achter met een gevoel van spanning. Persoonlijk vond ik dat erg prettig. Zo’n raadsel heeft wel een zekere impact en zet je ook aan het denken.

1.  Plaats en ruimte

Dit verhaal speelt zit af in Frankrijk, tijdens de Tweede Wereldoorlog. Verschillende plaatsen komen aan bod, zoals Parijs, Dax, Menton en Nice.

• “Porte de Clingnancourt, en 1941. Un quartier idéal pour des gosses. Nous étions heureux dans ce Paris gris, avec les boutiques, les maisons hautes, des endroits pour se cacher, des sonnettes. Il y avait de tout : des voitures a chevaux, la fleuriste, l’odeur de la boulangerie et les terrasses des cafés en été. Et quelle immensité de rues !" (pagina 5, regel 9)
• "Après un long voyage ils arrivent à Dax où un prêtre les aide à passer le contrôle allemand. Ils prennent l’autocar pour se rendre à Hagetmau." (pagina 13, regel 7)
• "Je me suis retrouvé sur une place, des palmiers au-dessus de ma tête. Menton. En ce mois de guerre, Menton était encore une petite ville. Les grands hôtels, le sanatorium, étaient occupés par des soldats italiens qui avaient une vie agréable, se baignaient, se promenaient dans les vieilles rues, dans les jardins et sur la promenade, devant le casino. Cette ville m’a fasciné par son charme, ses églises italiennes, ses vieux escaliers, les montagnes et la plage." (pagina 16, regel 16)

1. Wanneer speelt dit verhaal zich af?

Dit verhaal speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit is tevens ook een van de thema’s van dit boek. Vandaar dat de periode waarin het verhaal zich afspeelt, prominent aanwezig is. Aan het einde van het verhaal is Joseph ouder, 42, dus dit moet rond 1973 zijn. Hij wordt namelijk in 1931 geboren. Dit is natuurlijk een hele andere periode voor Frankrijk, en de Tweede Wereldoorlog is dan al lang geleden. Maar, het grootste deel van het verhaal gaat toch over die oorlog. Die begint in dit boek ongeveer in 1941 en eindigt in 1944.

• "Dans ce roman il décrit la vie des Juifs pendant la Deuxième Guerre Mondiale en France, leur souffrance et leur peur. Mais ce n’est pas un livre de haine, c’est au contraire un livre d’espoir et d’amour.
• Le héros du roman, Joseph Joffo, est un garçon de 10 ans en 1941, au moment où li lui faut quitter Paris avec son frère Maurice, de deux ans son aîné, pour ne pas tomber aux mains de Gestapo." (bladzijde 4, regel 6)
• "Le 8 julliet 1944, les Allemands se retirent devant les armées françaises et américaines qui entrent triomphalement dans le village" (pagina 32, regel 19)
• "Fin août 1944, la nouvelle de la libération de Paris arrive. Les enfants ont hâte d’y retourner pour retrouver leur famille." (bladzijde 32, regel 29)

1.  Verstreken tijd

In het begin van dit verhaal is Joseph tien jaar en aan het einde van het boekje is hij 42. De verstreken tijd is dus 32 jaar. De oorlogsjaren duren 4 jaar. Joseph is tien jaarin 1941, als hij samen met zijn twee jaar oudere broer Maurice wegvlucht uit Parijs.

• “Le héros du roman, Joseph Joffo, est un garçon de 10 ans en 1941, au moment où li lui faut quitter Paris avec son frère Maurice, de deux ans son aîné, pour ne pas tomber aux mains de Gestapo." (bladzijde 4, regel 10)
• "J’avais dix ans" (bladzijde 5, regel 8)
• "J’ai quarante- deux ans ajourd’hui et des gosses" (bladzijde 33, regel 8)

1.  Keerpunt

Ik denk dat een belangrijk punt in dit verhaal het moment waarop Joseph en Maurice moeten vertrekken is. Maar ook wanneer ze in het kamp terechtkomen vindt een drastische verandering plaats: ineens zijn de niet meer “vrij”, maar leven ze in een vorm van gevangenschap. Dat is toch heel anders dan zwerven in een bezette staat. Maar het belangrijkste keerpunt is natuurlijk de bevrijding van Frankrijk, de joden hoeven niet meer te vrezen. De jongens kunnen eindelijk voorgoed terugkunnen naar hun familie en een leven kunnen opbouwen. De terugkeer naar de familie wordt verder niet gedetailleerd beschreven.

• Fin août 1944, la nouvelle de la libération de Paris arrive. Les enfants ont hâte d’y retourner pour retrouver leur famille. Des amis emmènent Maurice en voiture, mais comme il n’y a plus de place, Joseph est obligé de prendre le train pour Paris. Quelques jours plus tard, il arrivé à la gare d’Austerlitz, prend le métro en descend à la station Marcadet-Poissionniers dans le XVIII^e arrondissement.

1.  Genre

Dit boek is een autobiografische roman. Dit is ook in de inleiding vermeld:

“Joseph Joffo, l’auteur de ce roman autobiographique, est née à Paris en 1931, dans le XVIIIe arrondissement."

De hoofdpersoon in dit boek is Joseph Joffo zelf en hij beschrijft zijn herinneringen aan zijn kindertijd en aan de oorlog. Wat in dit boek vermeldt staat, heeft hij zelf ook meegemaakt. Vandaar dat dit een autobiografische roman is.

1.  Thema’s

Ten eerste zijn oorlog (in dit geval de Tweede Wereldoorlog) en Jodenvervolging twee belangrijke thema’s die een grote rol in dit verhaal spelen. Het speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog en Joseph en zijn familie worden vervolgd vanwege hun Joodse religie. Angst is ook een thema, en dan met name het trotseren van angst. Joseph en Maurice zijn natuurlijk constant bang, maar ze moeten deze angst overwinnen om de reis goed af te kunnen leggen en zichzelf in veiligheid te brengen. Daarnaast zijn familie, liefde en hoop ook belangrijke thema’s. Dit boek gaat namelijk niet alleen over Joseph, maar ook over zijn familie en zijn land. De familieband heeft een grote invloed op dit verhaal en blijkt erg sterk te zijn. Deze familie heeft alles voor elkaar over. Daar hoort liefde voor elkaar natuurlijk ook bij. Maar niet alleen liefde voor elkaar is belangrijk; de familie Joffo en alle anderen Fransen hebben een grote liefde voor hun vaderland Frankrijk. Zij geven de hoop niet op, en blijven vechten en zich verzetten. Joseph is hier een voorbeeld van; er gaat zo veel mis tijdens de reis en er gebeuren zulke nare dingen, die zijn voor ieder mens moeilijk te accepteren. Maar Joseph geeft niet op en blijft hopen op een betere toekomst, die hij en zijn kinderen later ook daadwerkelijk zullen krijgen. Daarom is hoop ook een belangrijk thema in dit boek.

1. De boodschap van de schrijver

De schrijver wilt met name de impact van de oorlog op een gezin beschrijven, met natuurlijk als boodschap dat oorlog, welke dan ook, altijd vreselijke gevolgen heeft en dat het dit bij kinderen vaak het hele kindzijnwegneemt. Aan het einde wil hij ook meegeven dat hij hoopt dat dit nooit meer zal gebeuren, omdat hij de angst en het lijden zelf heeft meegemaakt, en deze tijden echt vreselijk waren.

1.  Korte biografie van de schrijver (100 woorden)

Joseph Joffo werd geboren in 1931 in Frankrijk. Hij bracht zijn kindertijd door in Parijs en woonde met zijn familie, bestaande uit 3 broers, een zus en een vader en moeder, in Rue de Clignancourt. Josephs vader had hier een kapperszaak. Nadat hij de tweede wereldoorlog meemaakte, waarin zijn vader overleed, werd Joseph ook kapper. In 1971 kreeg hij echter een skiongeluk en begon de herinneringen uit zijn kindertijd op te schrijven, wat hij momenteel nog steeds doet. Zijn eerste roman genaamd “Un sac de billes” kwam uit in 1973 en ging over de oorlog die hij als kind meemaakte.

1. Twee andere boeken van Joseph Joffo

Twee andere boeken van Joseph Joffo zijn:

• Un enfant trop curieux (1998)
• La Guerre à l'italienne (2006)

1.  Zou ik dit boek aanraden? (ongeveer 50 woorden)

Jazeker. Ik vond dit een aangrijpend boek dat mij meer inzicht gaf over het leven van een kind tijdens de oorlog. Ook was het interessant om deze situatie in een ander land te beleven. Daarnaast is het erg spannend; je hoopt dat alles goed afloopt en je leeft erg mee met Joseph en zijn familie.