The golden compass: Northern Lights door Philip Pullman

Het gouden kompas deel 1: het noorderlicht

A. Beschrijving van het kinderboek

Titel: Het gouden kompas deel 1: het noorderlicht
Auteur: Philip Pullman
Uitgever: Prometheus
Uitgegeven: 2001

Samenvatting Het verhaal begint als de 12 jarige Lyra samen met haar daemoon Pantalaimon de rookkamer van het Jordan college in Oxford binnensluipen. Lyra woont hier op het college, achtergelaten door haar ouders. Lyra ziet hoe de rector van het college een fles tokayer vergiftigd. Later, als de rector weer weg is, komt Lord Asriel, een oom van Lyra, binnen. Hij is weer op bezoek. Lyra waarschuwt hem dat de tokayer is vergiftigd. Haar oom is boos op haar, omdat ze hier niet mag zijn, maar nu mag ze ook voor hem spioneren. Ze verstopt zich in een kast en houdt vanaf daar alles in de gaten. Na een poosje komen er meerdere geleerden binnen en begint Lord Asriel zijn verhaal. Hij laat dia’s zien van een man en een kind. Op een aparte opname is te zien dat rond de man allemaal deeltjes zweven: Stof. Niemand weet wat het is en Lord Asriel wil er onderzoek naar doen. Hij heeft echter geld nodig en om de geleerden te overtuigen dat het van belang is laat hij het hoofd van een andere onderzoeker, Grumman, zien. Die schijnt vermoord te zijn door Tataren, een volk wat in het noorden leeft, waar Lord Asriel heen wil voor zijn onderzoek. Hij krijgt zijn geld en vertrekt.

Op diverse plaatsen verdwijnen kinderen, maar in Oxford komen daar alleen maar verhalen van binnen. Dan verdwijnen er ook kinderen in Oxford, maar niemand kan iets doen. Pas als Roger, Lyra’s beste vriend, verdwijnt besluit ze dat het tijd is om iets te gaan doen. Op een dag komen er een paar vrouwen het college bezoeken. Eén ervan, mevrouw Coulter is geïnteresseerd in Lyra. Lyra vindt haar ook aardig en ze mag mee naar Londen, bij mevrouw Coulter gaan wonen. Die zal naar het noorden reizen, waar de verdwenen kinderen ook zouden zijn. Lyra mag mee als assistente. Vlak voordat ze naar Londen gaat geeft de rector van het college Lyra een vreemd gouden kompas: een alethiometer. Omdat niemand weet hoe het werkt, moet Lyra er zelf achter komen wat ze er mee kan en hoe het werkt. Niemand mag weten dat ze het heeft.

In Londen leert ze veel van mevrouw Coulter. Over het noorden en hoe ze er kan overleven. Het blijkt dat mevrouw Coulter iets geheim houdt en zelf haar daemoon, een gouden aap, doorzoekt stiekem Lyra’s spullen. Lyra wil vluchten maar weet niet goed hoe. Pas bij een feestje van mevrouw Coulter vertrekt ze, na een paar vervelende dingen. In Londen wordt ze overvallen, maar haar overvallers worden door pijlen vermoord. De zigeuzen, een soort zigeuners op boten, redden haar. Het blijken bekenden te zijn. Ze heeft de mensen vaak gezien in Oxford en vaak met hun verdwenen zoon gespeeld. De zigeuzen zijn op weg naar een zigeuzenbijeenkomst, die is georganiseerd om de verloren kinderen te vinden. Onderweg hoort ze dat Lord Asriel en mevrouw Coulter de ouders van Lyra zijn. Bij de bijeenkomst ontmoet ze de leider van de zigeuzen, John Faa. Er wordt besloten dat een aantal mannen met een boot naar het noorden zullen gaan, om daar de verdwenen kinderen op te halen. Lyra wil mee, maar dat mag niet. Ze leert ondertussen dat de alethiometer is bedoelt om vragen te beantwoorden. Ze kan er dingen mee achterhalen en voorspellen. Pas nadat er een aantal zigeuzen in een val zijn gelopen, wat Lyra voorspelde, mag ze mee.

Met de zigeuzen reist ze naar het noorden. Als eerste komen ze bij de plaats Trollesund. Daar gaan ze naar een heks, die verteld dat ze meer dan alleen maar een leger zigeuzen nodig zullen hebben. Het blijkt dat beren de plaats waar Lord Asriel zit bewaken. Lord Asriel is namelijk gevangen genomen in het noorden en ze willen hem ook bevrijden. In Trollesund weten ze een beer te vinden en na een list kan deze zijn ingenomen wapenuitrusting terugpakken. Omdat ze hem heeft geholpen gaat hij met Lyra mee. Ook een aëronaut, Lee Scoresby, gaat mee. Met sleden gaan ze verder. Onderweg komen ze nog een kind, zonder daemoon tegen. Dat is vreemd, aangezien daemonen niet ver van hun mens kunnen komen, ze zijn met een soort onzichtbare band verbonden. Het kind ziet eruit alsof zijn ziel is weggenomen. Het kind wordt meegenomen, maar sterft onderweg. Een eind verder wordt de stoet overvallen en Lyra wordt ontvoerd. Ze komt terecht bij een soort kamp, waar de ontvoerde kinderen zitten en zelfs verdwijnen. Ze ontdekt dat hier de daemonen van de kinderen worden losgesneden, om te onderzoeken wat er dan gebeurd. Men wil het ouderdomsverschijnsel tegenhouden. Er wordt gedacht dat je ouder wordt en doodgaat, doordat je Stof aantrekt, wat gebeurd vanaf de puberteit, als daemonen een vaste vorm aannemen. Daarvoor kunnen daemonen namelijk veranderen.

Lyra bedenkt een list en tijdens een brandoefening vindt ze een schuur met losgesneden daemonen. Ze moet en zal alle kinderen redden. Ze luistert een vergadering van de wetenschappers af, maar wordt betrapt. De wetenschappers besluiten Lyra’s daemoon los te snijden, onder toezicht van hun baas. Dat blijkt mevrouw Coulter te zijn. Die wil Lyra niet dood hebben en red haar. Lyra ontsnapt en weet brand te veroorzaken. De kinderen waren al gewaarschuwd dat er iets zou gebeuren en rennen met zijn allen naar buiten. Daar ontstaat een gevecht, waarbij toevallig de zigeuzen net komen helpen. Iorek Byrnison, de beer, weet ervoor te zorgen dat de kinderen kunnen ontsnappen. Ondertussen wordt Lyra gepakt door mevrouw Coulter, maar weer gered door de heksen. Samen met Lee en de heksen reist ze in Lee’s ballon naar Svalbard, waar Lord Asriel moet zitten.

Daar aangekomen weet ze met een list bij de berenkoning te komen en weet ze er zelfs voor te zorgen dat Iorek niet meteen gedood zal worden als hij aankomt. Omdat Iorek eigenlijk de officiële troonopvolger is, zal deze vechten met de huidige koning. Alleen kan Iorek zich niet voorbereiden. Iorek weet toch te winnen en wordt de nieuwe koning. Lyra gaat met een aantal beren naar haar vader. Roger, die is gevonde, gaat ook mee. Lord Asriel blijkt in een behoorlijke villa te wonen, maar mocht alleen niet weg. Maar omdat hij niet meer is gevangen kan hij weg. Hij vlucht met Roger weg en Lyra volgt hem. Lord Asriel snijdt de daemoon van Roger los, waarbij veel energie vrijkomt. Die energie gebruikt hij om een gat naar een andere wereld te maken. Hij loopt die wereld in, gevolgd door Lyra, die nu wel wil weten waarom haar vader dat doet en wat Stof is. Het verhaal gaat verder in de volgende twee delen van Het gouden kompas.

Personen Lyra: een avontuurlijk meisje van 12, wat in een groot avontuur komt. Ze is een slim meisje, die haar hoofd koel houdt en zelfs in moeilijke situaties een oplossing weet. Ze wordt ook wel eens bang, maar blijft toch dapper volhouden. Volgens de heksen heeft zij een bepaald doel, wat in dit boek niet duidelijk wordt gemaakt. Lord Asriel: vader van Lyra en wetenschapper, die alles wil doen voor zijn doel, wat nogal vaag is. De meeste mensen staan niet achter zijn werkt, omdat dat in strijdt is met hun geloof. Mevrouw Coulter: de moeder van Lyra. Ook zij is geïnteresseerd in Stof, maar op een andere manier als Lord Asriel. Lee Scoresby: aëronaut van beroep. Heeft alles over om Lyra te redden. Iorek Byrnison: een beer, die ook alles doet voor Lyra. Dit omdat zij hem heeft bevrijd en zijn wapenuitrusting heeft terugbezorgd.

Thema Een aantal thema’s komen aan bod in dit boek. Volhoudendheid is iets wat opvalt. De hoofdpersonen houden ondanks tegenslagen toch altijd vol. Ze blijven kalm en weten zich overal dapper doorheen te slaan. Ook vriendschap is een belangrijk thema. Lyra vecht voor haar vrienden en samen met haar beste vriend, haar daemoon Pantalaimon, komt ze overal doorheen. Ook zijn het haar vrienden die haar helpen, net zoals zij hen helpt. Verder valt het op dat er veel raadsels zijn die opgelost moeten worden, niet alleen door de lezer, maar ook door de hoofdpersonen.

Vormkenmerken Het boek is heel duidelijk een C-boek. Er worden soms moeilijke woorden en zinsverbanden gebruikt, maar als je de context ervan leest, dan kun je al een heel eind komen. Voor kinderen die oud genoeg zijn voor C-boeken moet het goed te volgens zijn. De titel lijkt, als je de samenvatting ziet, geen verband te hebben met het verhaal. Deels klopt dat ook. Het noorderlicht is een vreemd, natuurlijk lichtspel wat in het noorden te zien is. Lyra ziet dat verschillende malen tijdens haar avontuur in het noorden en geniet er volop van. Verder is het boek toch vrij duidelijk. De meeste raadsels die ontstaan in het verhaal worden duidelijk in dit deel, maar een aantal ook niet. Daarom nodigt het verhaal ook uit om de andere twee delen van de trilogie te lezen.

B. Beoordeling van het kinderboek

Omdat het boek zo goed is geschreven ben ik er absoluut door gegrepen. Het verhaal is spannend geschreven en de mysteries vragen er om om opgelost te worden. En dat kan alleen maar door het boek te lezen. Omdat ik graag wilde weten hoe het verhaal verder ging, besloot ik om ook de andere twee delen te gaan lezen.

Ik kon me goed inleven in de hoofdpersoon, Lyra. Dat kwam door de goede manier van schrijven en ook wel door mijn grote fantasie.

Helaas ken ik geen andere boeken van dezelfde schrijver. Er zijn wel andere boeken die hij heeft geschreven, die ik misschien nog wel een keer wil lezen.

Ik denk dat kinderen van de basisschool dit ook een mooi boek vinden. Ze zullen echter wel van het genre moeten houden.