Disgrace door John Maxwell Coetzee

1 zakelijke gegevens a) J.M. Coetszee
b) Disgrace, uitgeverij Vintage, Groot-Brittanië, 1999, 220 blz. (eerste druk 1999) c) Psychologische roman

2 samenvatting David Lurie is tweeënvijftig, tweemaal gescheiden en zoekt, om zijn sexsuele lusten te bevredigen, het gezelschap op van de postituee Soraya . Vroeger was hij een vrouwenjager. Als hij op een bepaalde manier naar een vrouw keek, met een bepaalde bedoeling, dan beantwoordede ze zijn blik, daar kon hij staat op maken (blz.10) maar op een dag was dat allemaal voorbij. Met Soraya heeft hij nu een prettige, wekelijkse afspraak. Dat verandert als hij haar eens een keer buiten haar werk tegenkomt met haar kinderen. Vanaf dat moment is Soraya terughoudender en ze vertrekt zelfs binnen de kortste keren uit haar beroep. David doet nog wel pogingen om haar te achterhalen, maar die worden niet op prijs gesteld. Toch gaat David weer op vrijersvoeten en neemt de nieuwe secretaresse van zijn vakgroep mee uit eten.Na de tweede afspraak belanden ze al in bed. David heeft echter niet veel interesse meer en mijdt haar verder. In de universiteitstuinen komt David Melanie Isaacs tegen, een studente die zijn college Romantiek volgt. Hij nodigt haar uit om bij hem een drankje te nemen en daarna om te blijven eten. Na het eten probeert hij haar te versieren, maar een al te mooi uitgesproken zin maakt van hem weer een docent en van haar een studente. Gehaast neemt zij afscheid. Uit hun gesprek is op te maken dat Melanie waarschijnnlijk al een geliefde heeft. David gaat verder met zijn verleidingspogingen en nodigt Melanie uit voor een lunch. Ze bedrijven bij hem thuis de liefde, waarbij zij passief blijft. Ze verlaat al vrij snel het huis. Daarna zoekt David haar op bij de repetities voor toneel. De volgende dag gaat hij zelfs naar haar huis en trekt haar tegen haar wil mee naar bed. Geen verkrachting, dat net niet, maar niettemin ongewenst, ongewenst ot op het bot. (blz24). Na een week zonder contact, waarbij Melanie een college en een tussentijds tentamen mist, klopt zij plotseling aan bij zijn deur, om te blijven slapen. Wat er aan de hand is wil ze niet zeggen. David is eerst bang voor complicaties, maar stemt toch toe. Nog één keer vrijt David met Melanie. Dan wordt hij \'\'s middags op zijn werkkamer op de universiteit lastig gevasllen door een jongeman, die hem bedreigt. Niet veel later ziet hij dat zijn auto is vernield. Melanie komt niet meer bij hem thuis, maar ze verschijnt wel weer op college met de agressieve jongeman naast haar. Het college verloopt gespannen. Na het college spreekt David haar als een gewone studente toe: ze moet meer haar best doen en haar verantwoordelijkheden kennen. De zaken keren zich tegen David. Melanie komt niet opdagen voor haar tentamen en laat zich uitschrijven Haar onwetenden vader vraagt David te bemiddelen. Zijn colleges lopen steeds slechter. Dan staat de vader in levende lijve voor zijn neus; hij weet inmiddels meer. De universiteit begint een onderzoek naar David Lurie wegens \'\'dupering of molestatie van studenten\'. Hij ontvangt bovendien een pamflet van \"Women Against Rape\". Een advocaat adviseert hem om een schikking te treffen. Zijn ex-vrouw Rosalind blijkt tijdens een etentje ook al op de hoogte te zijn en keurt af wat hij gedaan heeft. En tot overmaat van ramp komt de hele zaak in de krant met naam en toenaam. In een tumultueuze zitting van de onderzoekscommissie zegt David al vrijsnel dat hij schuld bekent. Voor de leden van de commissie, vooral van een vrouwelijk lid, is dat niet genoeg. Er wordt meer verwacht: een biecht waaruit berouw doorklinkt. Na veel tegenstribbelen geeft David toe en zegt dat hij in de macht was van Eros. Dat antwoord voldoet ook niet en elke poging om David tot meer te bewegen dan de schuldbekentenis loopt op niets uit. Zijn halsstarrige houding zorgt ervoor dat hij waarschijnlijk de zwaarste straf zal krijgen. David vertrekt naar de Oostkaap, waar zijn dochter Lucy een boerderij en hondenasiel runt. Zij biedt hem aan voor onbepaalde tijd te blijven. Lucy vindt haar vader te onbuigzaam. Hij ontmoet Petrus, eerst een hulp, maar nu mede-eigenaar van de boerderij. Uit de opmerkingen van David klinkt een beetje minachting door voor het werk van zijn dochter. Toch helpt hij mee haar producten te verkopen op de markt. Ze gaan nog langs de dierenkliniek van Bev Shaw. Tijdens de terugtocht valt hij uit over de leefwijze van Bev. Lucy neemt het op voor haar vriendein en de dieren. \"\"Dit is het enige leven dat er is. en we delen dat met de dieren. Dat voorbeeld probeten mensen als Bev te geven Dat voorbeeld probeer ik na te volgen\"\" blz 65
David loopt wat verloren door het huis. Hij krijgt van Lucie de raad om iets te doen. Hij kan Petrus helpen. \"\'leuk pikant, historisch gezien\'\'. (blz. 67) Maar nadat hij even bij de in de steek gelaten hond Katy heeft gezeten, besluit hij, ondanks zijn weerzin, om Bev te helpen. Wat onwennig helpt D. Bev. Er komen vooral mensen bij haar met dieren die al ver heen zijn. De antwoorden van D zijn steeds cynisch en vooralsnog vindt hij Bev\'\' een priesteres vol newage-prietpraat\'\'(blz 73) Op de boerderij denkt hij na over het liefdesleven van zijn dochter dat hijniet helemaal begrijpt en pakt daarna weer eens een boek van Byron ter hand. Na het ontbijt waarbij D. aan L. probeert uit te leggen dat her verkeerd is om begeerte aan banden te leggen, slaat het noodlot toe. Drie mannen overvallen de boerderij. D. probeert zijn dochter te beschermen, maar hij kan niets uitrichten tegen de overmacht. Hij wordt opgesloten, met spiritus overgoten en in brand gestoken. Met het water uit de WC weet hij de vlammen op zijn hoofd te doven.Als L. hem uiteindelijk komt bevrijden lijkt de kloof tussen vader en dochter groter dan ooit. Aanrakingen stuiten bij L. op fysieke weerzin. In het ziekenhuis worden D. brandwonden verpleegd. Met Bill Shaw gaat hij naar diens huis, waar L. en hij de nacht zullen doorbrengen. In een koortsachtige droom denkt D. een visioen te hebben van L. die hem roept In werkelijkheid blijft L. afstandelijk en spreekt zij het verlangen uit terug te gaan naar de boerderij. Aan de politie vertelt L. alleen maar over de beroving, het neerschieten van de honden en de misdaad tegen haar Vader. Over haar verkrachting vertelt ze niets. Tegenover D. wil ze er niet over praten. Wel wisselen beiden van slaapkamer. D. denkt dat de weigering te praten met hem te maken heeft. L. ziet wat gebeurt is als een strikt persoonlijke zaak. D. heeft het over wraak, schuld en verlossing, maar zijn dochter zegt: \'\'ik werk niet met abstractries\'\'. (blz. 97) D. raakt steeds meer in zichzelf gekeerd. Samen met de teruggekomen Petrus bemant D. de marktkraam., Hij blijft steeds het vermoeden hebben dat P. meer van de overval weet dan hij toegeeft. Bij een klus op de boerderij probeert D. hem aan het praten te krijgen, maar P. beaamt alleen wat D. zegt, wat D. steeds woedender maakt. Twee schapen staan klaar voor het grote feest dat P. gaat geven bij de overdracht van een deel van het land. D. verplaatst de dieren om hen de laatste dagen zo goed mogelijk te maken. Hij lijkt opeens meer compassie met dieren te hebben. In eerste instantie wil hij eren om naar het feest te gaan. Als hij toch met L. naar het feest gaat, wacht hen een onaangename verrassing:één van de overvallers is ook aanwezig. D. schopt een scène en samen gaan ze terug. L. wil echter onder geen beding dat D. de politie belt. D. krijgt een steeds grotere hekel aan P. Toch zegt P. dat L. in het vervolg veilig zal zijn. In de dierenkliniek van B. gaat alles gewoon verder. De hulp bij euthanasie op dieren gaat D. steeds moeilijker af.Toch staat hij erop dat hij de honden tot aan de crematie begeleidt. Het werk aan Byron lijkt van minder belang. \'\'Hij redt de eer van lijken omdat niemand anders stom genoeg is om het te doen( blz.126) Zonder veel hartstocht bedrijft D. heimelijk de liefde met Bev. \'\'Hier zal ik aan moeten wennen, aan dit en zelfs minder dan dit (blz. 129) D.maakt plannen om zijn dochter te laten vertrekken en hij polst P alvast of deze het werk wil overnemen. Deze weigert echter. Maar ook L. wil niet weg. In een gesprek met haar vader maakt ze haar vader duidelijk dat zij de verkrachting ziet als het innen van een schuld. D. maakt zich op om te vertrekken. Op de terugweg gaat D. nog bij de ouders van Melanie langs. De vader nodigt hem uit om te komen eten.Pas na het eten, waar het gesprek nogal gekunsteld in leven wordt gehouden, biedt D. aan meneer Isaacs zijn verontschuldigingen aan. Isaacs wil hem ertoe overhalen daarin de wil van God te zien, maar D., ongelovig, ontv;ucht het huis, nadat hij een diepe buiging hheft gemaakt voor Mevrouw Isaacs en haar dochter. Het eigen huis van D.is geplunderd. Toch zet hij zich tussen de puinhopen aan het werk voor zijn libretto over Byron. Hij verandert echter de setting en de verhaallijn. Niet de liefde is langer het thema, maar de herinnering eraan. Byron is al dood terwijl de gravin nog om hem treurt. De dochter van Byron sluipt het verhaal binnen en roept om haar vader. D.gaat kijken naar het toneelstuk waar Melanie Isaacs speelt. Hij wordt weggepest door de vriend van M:\'\'Hou je bij je eigen soort\'\' (blz. 168) D. laat zich in met een haveloze hoer. Verontrust door een gesprek met Bev, gaat D. na enkle maanden terug naar de boerderij van L. Hij ziet dat er al duidelijke afrasteringen zijn gemaakt rond het land van P., die nu een nieuw huis bezit.Hij is geschokt door het bericht dat L. in verwachting is en het kind wil laten komen. Hij hoort voor het eerst dat ze al eerder een abortus heeft ondergaan. P. vertelt hem dat hij L. wel onder zijn hoede wil nemen en zelfs met haar wil trouwen, omdat zijn neef Pollux - een van de verkrachters - daar te jong voor zou zijn. Tot zijn verbijstering stemt L. toe: \'Misschien moet ik dat leren aanvaarden. Om van de grond af te beginnen. Met niets. (blz 176) In een vlaag van woede ranselt D. Pollux af: de hond Katy bijt de jongen. L. komt tussenbeide. Ze kiest partij voor de jongen. D. pakt zijn biezen en gaat een klein appartementje huren in de buurt. D. slijt zij dagen in de diernkliniek. Behalve het gewonen werk dat hij doet, schrijft hij verder aan de opera over Byron, alhioewel hij inziet dat het niet veel meer zal worden. Een jonge kreupele hond heeft vriendschap met hem gesloten. Bij een bezoek aan zijn dochter beziet hij haar van een afstand terwijl zij, zwanger en wel, staat te werken in het veld. Als zij hem opmerkt voelt hij zich gast bij haar en legt zich daar bij neer. \'Mooi. Gastrol, gastvrouw:een nieuwe verstandhouding, een nieuw begin. (blz. 187) Tenslotee helpt hij Bev in de kliniek. Alle honden gaan dood. Als \'laatste de hond die zich aan hem gehecht heeft. \'Laat je hem gaan?\"\' JA, IK LAAT HEM GAAN\'BLZ 189). Bron: http://www.boekgrrls.nl/BgBesprokenBoeken/coetzee_disgrache.htm

3 verwerkingsopdracht Heel verontrustend boek, maar erg mooi. Het is geschreven in heel eenvoudige en
begrijpelijke taal. Maar hetgeen beschreven wordt met die taal is juist heel complex en onbegrijpelijk. De hedendaagse Zuid-Afrikaanse werkelijkheid is hetgeen zo \'upsetting\' is aan het boek. Lucy en haar vader David vertegenwoordigen beiden een andere generatie, zoals David het zelf verwoordt: Between Lucy\'s generation and mine a curtain seems to have fallen. I didn\'t even notice when it fell.

Zij gaan elk op een geheel eigen manier met de veranderingen in het hedendaagse Zuid-Afrika om. Als zij aangevallen worden door drie donkere mannen, waarbij zij niet alleen bestolen worden maar ook mishandeld en misbruikt, reageren zij daar allebei anders op. David kan niet berusten en wil dat gerechtigheid zijn werk doet, terwijl Lucy juist zeer berust in de situatie (en er tegelijkertijd ook onder lijdt). Als zij zwanger blijkt te zijn, wil ze zelfs het kind houden en ze is ook bereid om het met de zwager van een van de daders op een akkoordje te gooien in ruil voor bescherming. Zij lijkt de mening te hebben dat zij moet boeten voor alles wat haar blanke voorouders ooit fout hebben gedaan. Lucy denkt over de grenzen van haar eigen individu en tijd heen, terwijl David een individualist is en geen deel van een grotere geschiedenis (hetgeen ook blijkt uit zijn zelfzuchtige gedrag ten opzichte van vrouwen). Hij probeert Lucy ervan te overtuigen weg te gaan en haar leven elders opnieuw te beginnen, maar daar wil zij niets van weten. De overval heeft blootgelegd dat zij beiden op een totaal andere golflengte leven en denken. Toch lijkt ook David uiteindelijk toe te geven en er in te berusten dat Lucy haar eigen leven moet leiden. De laatste scène lijkt in dit opzicht heel symbolisch. David helpt een vriendin van Lucy al tijden in haar dierenkliniek. Hij knapt samen met haar elke zondag een moeilijk karweitje op; het afmaken van honden. Met een van de honden heeft hij de laatste tijd een speciale band gekregen, maar ook zijn tijd is gekomen. Hij zou hem nog een weekje kunnen redden maar hij berust erin dat de hond een spuitje moet krijgen:

Bearing him in his arms like a lamb, he re-enters the surgery. \'I thought you would save him for another week,\' says Bev Shaw. \'Are you giving him up?\' \'Yes, I am giving him up.

Het enige dat hij nog voor de hond kan doen, is hem begeleiden in zijn laatste ogenblikken en dat zal hij ook doen. Hetzelfde kan gezegd worden over de situatie met zijn dochter; het enige dat hij nog voor haar kan doen, is er voor haar zijn, maar hoe het ook verder loopt, het is onvermijdelijk. En juist het besef van het onvermijdelijke (dat Lucy al veel eerder had) maakt dit boek zo beklemmend en verontrustend. De titel van het boek komt vaak voor in het boek, onder verschillende omstandigheden. De schande en ongenade is een van de belangrijke dingen die in dit boek spelen. De relatie met Melanie was bijvoorbeeld een schande, maar ook wat er met Lucy was gebeurt was schandelijk.

Blz 45: ‘Very well. Are you in love with this young woman who is dragging your name through the mud?’ ‘She isn’t responsible. Don’t blame her.’ ‘Don’t blame her! Whose side are you on? Of course I blame her. The whole thing is disgraceful from beginning to end. Disgraceful and vulgar too. And I’m not sorry for saying so.’ Dit wordt gezegd tijdens een gesprek tussen David en Rosalind vlak na David’s affaire. Rosalind is zijn ex-vrouw, die ongevraagd commentaar levert en zegt wat iedereen denkt. Zij is de eerste die in het boek over “disgrace” begint. Aangezien hij als leraar een leerling verleid heeft, maar ook dat de hele situatie zo uit de hand is gelopen en dat er door iedereen over David en Lucy wordt geroddeld en dat de vreemdste verhalen de ronde doen.

Blz 115: She does not reply. She would rater hide her face, and he knows why. Because of the disgrace. Because of the shame. That is what the visitors have achieved; that is what they have done to this confident young woman. Dit denkt david over zijn dochter wanneer ze een paar dagen na de aanval niet mee gaat naar de markt om haar spulletjes te verkopen. David is op dit moment boos, maar hij voelt zich ook machteloos omdat hij niets voor lucy kan doen en het ook niet goed kan maken wat haar is aangedaan. Wat bijzonder aan dit citaat is, is dat hij de rapers, “visitors” noemt, terwijl ze hen niet alleen maar hebben bezocht, maar lucy ook veel kwaad hebben aangedaan. Het is een understatement dat hij ze bezoekers noemt.

Blz 172: In my own terms, I am being punished for what happened between myself and your daugter. I am sunk into a stat of disgrace from which it will not be to lift myself. It is not a punishment I have refused. I do not a murmer against it. On the contrary, I am living it out from day to day, trying to accept disgrace as my state of being. Is it enough for God, do you think, that I live in disgrace without term? Dit zegt David tegen de vader van Melanie, wanneer hij bij hem langs is geweest en daarna met zijn familie heeft meegegeten. David is speciaal bij meneer Isaacs langs te gaan om met hem te praten, Isaacs nodigt hem vervolgens uit om met zijn vrouw en andere dochter te eten. David neemt dit aanbod aan en nadat ze gegeten hebben, verteld Isaacs dat dit gebeurd is met een hoger doel en dat dit een manier van God is om David iets duidelijk te maken.

4 eindoordeel Ik vind het een heel mooi en bijzonder boek.. David Lurie heeft zijn onsympathieke kanten, die in het begin van het boek sterk naar voren komen. Naarmate het verhaal vordert vind ik hem steeds sympathieker worden. In het begin van het verhaal heb ik het boek bijna het raam uit gegooid, maar naarmate ik vorderde werd het steeds interessanter. Wat ik bijzonder opvallend vond was hoe Lucy omging met de verkrachting, aangezien zij geen stappen ondernam om er iets mee te doen. Ze deed geen aangifte, ze liet zich niet door een dokter controleren. Ze droeg het als een persoonlijke straf, alsof zij de straf moet dragen, die de blanken de zwarten in Zuid-Afrika hebben aangedaan. Het is een heel aangrijpend verhaal, wat op een hele mooie manier verteld wordt. Je maakt heel duidelijk de ontwikkeling van David Lurie mee en je krijgt ook de opvattingen van Lucy te lezen, waardoor je twee kanten van het verhaal te zien krijgt. Ik vind het een heel goed boek, het is zeker een aanrader om het te lezen.