Katz und Maus door Günter Grass

Relevante gegevens: Titel: ‘Katz und Maus’ Auteur: Günter Grass
1e druk: 1974 (oorspronkelijke uitgave 1961) Uitgeverij: Luchterhand Literaturverlag, Darmstadt

Samenvatting: ‘Katz und Maus’ is een verhaal over of een beschrijving van de gymnasiast Joachim Mahlke, een wat bijzondere jongen die eeuwig een beeldje van de heilige Maagd Maria en een schroevendraaier aan een touwtje om zijn hals had hangen. Hij wilde eerst clown worden en dat paste wel bij hem. Toen hij mee ging naar ‘de schuit’ toen hij eenmaal kon zwemmen bewees hij zichzelf door van alles en nog wat op te duiken. Ook had hij meerdere malen een nieuwe mode ontwikkeld, zoals de wollen bolletjes om de nek en de stropdasstunt. Iets ouder geworden ontdekt hij de oude controlekamer(?) en richt daar zijn geheime hok in. Hij wordt geschorst van school doordat hij de orde van de kapitein luitenant die mee kwam turnen had gestolen. Nog veel later, wanneer Mahlke al in dienst is en het heel goed deed daar, kwam de ikpersoon die het leven van Mahlke beschrijft, hem weer tegen als Mahlke met verlof is. Hij wil niet terug en duikt onder, in zijn geheime hok in de schuit, voorgoed…

Over het boek: - Thema, ‘gattung’, dichtvorm ‘Katz und Maus’ is een Novelle en epische literatuur. Het gaat om het verhaal. Thema: in de verhoudingen van een Duitse jongeman tot zijn omgeving ten tijde van de nazi’s keert telkens het kat-en-muis-motief terug. (De schrijver laat door het verhaal van Mahlke te vertellen zien hoe het leven in de tijd van de oorlog toen voor (kleine) jongens was.) - Titel (-verklaring) De titel ‘Katz und Maus’ is gekozen aan de hand van een klein voorbeeldje uit het boek met iets over een kat en de adamsappel van Mahlke die de kat als muis zag en daarom naar Mahlke zijn keel greep. In de rest van het boek komt die adamsappel (alias muis) steeds weer terug, er worden steeds toespelingen gemaakt en de ikpersoon die over Mahlke verteld wordt ook steeds aan Mahlke herinnerd als hij een kat ziet. - Het karakter van de hoofdpersoon Mahlke is een gesloten, wat bijzondere jongen. Hij kon goed duiken maar schepte daar nooit over op. De jongen (de ikpersoon in het boek) die over Mahlke schrijft kan hem niet goed begrijpen. (blz. 31: ‘Und seine Seele wurde mir nie vorgestellt. Nie hörte ich, was er dachte.’) Een passage die zijn karakter goed illustreert is een passage waarin de ikpersoon zijn handelingen beschrijft en daaruit concludeert dat Mahlke een soort aanzien had maar dat niet misbruikte. (blz. 24: ‘ Er hatte es uns wieder einmal gezeigt; und jetzt kann ich sagen: Indem er kein Streber war, nur mä ig büffelte, alle abschreiben lie , keinen Ehrgeiz, au er während der Turnstunde, entwickelte und die üblichen Sauereien nicht mitmachte, war er schon wieder der ganz besondere Mahlke, der auf teils erlesene, teils verkrampfte Art Beifall sammelte; schie lich wollte er später in die Arena, womöglich auf die Bühne, übte sich als Clown, indem er glibbernde Überzieher entfernte, erhielt gemurmelte Zustimmung und war beinahe ein Clown, wenn er seine Kniewellen am Reck drehte und die silberne Jungfrau durch den sauren Turnhallenmief wirbelte’) - Schrijfstijl Grass schrijft best zakelijk, maar niet afstandelijk. Doordat hij het verhaal van Mahlke door iemand anders laat beschrijven, zit je ook dichterbij het verhaal. Het is niet sentimenteel. De verteltrant is boeiend en niet onsamenhangend omdat alles toch wel chronologisch wordt beschreven.

Mijn mening over dit boek: Ik vind ‘Katz und Maus’ een goed boek, want het zit vol van symboliek en dingen die steeds weer terug komen, zoals de adamsappel van Mahlke en de gebeurtenis van de kat en de muis. Er werden veel dingen uitvoerig beschreven, en het boek zat goed in elkaar. - Meest tragische figuur De meest tragische figuur vond ik denk ik de ikpersoon die (zijn gevoelens over) Mahlke beschrijft. Het lijkt net of hij zijn hele jeugd met Mahlke gewijd heeft aan het bestuderen van Mahlke en zijn bezigheden. Hij was bijvoorbeeld alleen misdienaar geworden omdat hij dan Mahlke kon zien bidden en haalde zelfs een, in die tijd zeer zeldzame, gewijde kaars voor hem. Later bracht híj hem naar de schuit om onder te duiken, en zag hij hem niet meer opduiken. Dat vond ik wel tragisch. - mijn gevoelens tijdens het lezen Eigenlijk paste de uitspraak ‘ik heb constant moeten nadenken’ er het meest bij, maar goed. Ik heb de uitspraak ‘Ik werd er een beetje triest van’ maar gekozen. Eerder ernstig dan triest hoor maar ja die stond er niet bij. Een passage die hierbij past is de passage waarin Mahlke voor het eerst langer dan 5 min. onderblijft en de jongens heel ongerust worden. Daar schrok ik wel even! Maar het meest echt triest werd ik van het laatste hoofdstuk, het stuk waarin de ikpersoon ontdekt dat Mahlke niet meer boven zal komen. (blz. 138: ‘Seit jenem Freitag wei ich, was Stille ist, Stille tritt ein, wenn die Möwen abdrehen. Nichts vermag mehr Stille zu bewirken, als ein arbeitender Bagger, dem der Wind die eisernen Geräusche wegstemmt. Aber die grö te Stille bewirkte Joachim Mahlke, indem er auf meinen Lärm keine Antwort wu te.’) Ik zou nog wel eens een boek van deze schrijver lezen, want ik vind dat Grass goed kan schrijven (beschrijven ook). Alleen dan zou ik een Nederlandse versie lezen, want dat is iets makkel