Deutschstunde door Siegfried Lenz

Samenvatting van ‘Deutschstunde’

Siggi Jepsen zit in een jeugdgevangenis. Voor een Duitse les moest Siggi huiswerk maken, maar dat heeft hij niet gedaan. Daarom krijgt hij de opdracht om een opstel te schrijven. Daarvoor wordt hij in een isoleercel opgesloten. Het opstel moet gaan over de vreugde van de plicht. Dan bedenkt Siggi dat hij ook zijn plicht gedaan heeft toen het oorlog was. Daar schrijft hij zijn opstel over.

Samenvatting van het opstel:

Door de Duitse regering wordt een verbod uitgevaardigd voor schilders. Ze moeten hun schilderwerk neerleggen. De vader van Siggi is politieman. Ook hij moet het gaan vertellen aan de schilder in hun dorp, die Max Ludwig Nansen heet. Maar Max Ludwig Nansen zegt dat je een schilder niet kan verbieden: een schilder moet gewoon schilderen, hij kan niet anders! Dan zegt Siggi’s vader dat hij de schilder dan zijn schilderijen af zal nemen. Maar daar trekt Max Ludwig Nansen zich niets van aan. Verschillende keren hebben Siggi’s vader en de schilder woordwisselingen. Dan zegt de schilder dat hij onzichtbare schilderijen zal maken. Dan kan de politie ze niet afpakken!
De schilder (die een vriend van Siggi is) laat hem op een keer een schilderij zien van meeuwen. Als Siggi beter kijkt ziet hij dat elke kop van een meeuw, het hoofd van zijn vader is. Het is een soort spotprent.
Op een keer komen Hilke met haar vriend Addi en Siggi erachter dat de schilder nog schildert, ondanks het schildersverbod.
Op een nacht als Siggi op bed ligt, hoort hij tikken tegen het raam. Hij staat op en ziet dat het stenen zijn, die door zijn broer Klaas tegen de ruit gegooid wordt. Het is heel lang geleden dat hij Klaas gezien heeft. Hij is naar het leger gegaan om te vechten tegen de vijand, maar langzamerhand is het contact tussen hem en zijn familie gestopt. Siggi sluipt naar beneden om zijn ouders niet wakker te maken, en gaat Klaas helpen verstoppen. Klaas durft namelijk niet meer thuis te komen. Hij verstopt Klaas in de oude molen, dat het plekje van Siggi is. Maar de dag erna komen politieagenten bij hen thuis, en vragen of ze Klaas gezien hebben. Maar dat hebben ze niet. Ze gaan ook naar de buurt van de molen. Klaas die in paniek is geraakt, wordt door Siggi meegenomen naar de schilder, die hem onderdak verleent.
Als de vader van Siggi weer naar de schilder gaat, laat de schilder hem een aantal lege doeken zien. ‘Kijk eens wat een mooie zonsondergangen ik geschilderd heb!’ De politieagent vertrouwt het niet. Hij neemt de lege (!) doeken mee, en wil ze thuis verder onderzoeken. Hier gaat Siggi’s vader wel erg ver in zijn ijver.
Dan neemt Siggi het besluit om de echte schilderijen van de schilder te verbergen. Hij wil ze in de molen onderbrengen. Op een keer als de schilder bezig is met een portret, komt de politieman eraan en zegt dat hij gewerkt heeft. De vader van Siggi is helderziend! Daardoor krijgt Siggi angst voor zijn vader. Maar ondanks dat gaat hij door met het verstoppen van schilderijen. Maar zijn vader heeft een goede speurneus. en komt er toch een keertje achter. Siggi is bang dat zijn vader ze in brand steekt. En dat gebeurt ook. Ook de molen gaat in vlammen op: Siggi’s verzamelplaats van schilderijen.
Tijdens de oorlog willen de Engelsen Duitsland veroveren. Tijdens een luchtaanval van Engelse kant raakt Klaas zwaargewond. Daarom wordt hij naar huis gebracht. Maar zijn vader is zo gemeen, dat hij hem aangeeft. De verhoudingen zijn daardoor niet best in huize Jepsen. Hilke heeft naakt geposeerd voor de schilder. Daarom hoort zij niet meer echt thuis bij haar familie. En ook met de strijd tussen Siggi’s vader en de schilder staat het slecht. De vroegere vrienden zijn vijanden geworden. De schilder schildert onverminderd door.
Op een dag is de oorlog afgelopen. De Engelsen zijn in Duitsland gekomen. Velen worden gevangen genomen. En daarmee wordt ook het schildersverbod opgegeven. Maar Siggi’s vader houdt nog steeds het schildersverbod voor Max Ludwig Nansen in stand.
De regel is dat na een bepaald aantal jaren het dossier van een schuldige verbrand wordt. Zo ook van Klaas. Hij gaat wonen in Hamburg. Op een keer vlucht Siggi naar zijn broer Klaas. Want hij heeft een tentoonstelling van Max Ludwig Nansen bezocht, die achterna gezeten werd. Siggi wordt gevonden bij Klaas in huis en wordt opgepakt. Ze wisten waar Siggi was, omdat zijn vader hem aangegeven had. Zijn vader wist dit vanwege zijn helderziendheid. Siggi wordt nu ondergebracht in een jeugdgevangenis.

En daar zit hij nog als hij het opstel schrijft. Maar op een keer wordt hij bij de directeur Himpel geroepen. Hij mag binnen tien dagen voor altijd naar huis. Siggi bedenkt dat hij geen zin heeft om naar huis te gaan, want broer Klaas en zus Hilke zijn daar ook niet. Ook bedenkt hij wat hij met het opstel gaat doen. Toch met weemoed kijkt hij terug op zijn verblijf op het schiereiland. Het is voorgoed voorbij!

‘Deutschstunde’ bezien vanuit de biografie van de schrijver

Siegfried Lenz is geboren in 1926 in Lyck in Oost-Pruissen. In de oorlog werd hij in 1943 toen hij zeventien jaar was, opgeroepen om dienst te doen bij de Duitse marine. Maar een poosje voor het einde van de oorlog vlucht hij naar Denemarken, en ziet kans zich een aantal maanden te verbergen. Als de oorlog afgelopen is, gaat hij literatuur en filosofie studeren.
Het boek ‘Deutschstunde’ is geschreven in 1968. Siegfried Lenz kreeg als schrijver nog verschillende prijzen. Als bekroning van zijn loopbaan als schrijver, kreeg hij de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel, in 1988.
In het boek ‘Deutschstunde’ komen veel dingen voor die in het leven van Siegfried Lenz zijn voorgevallen. Allereerst gaat het boek over de oorlog. Hij zelf heeft de oorlog ook helemaal meegemaakt. Siegfried Lenz heeft zelf gedeserteerd. Karel de broer van Siggi heeft dat ook gedaan, door zichzelf te verminken. Thuis gekomen wil hij schuilen, en die schuilplaats kreeg hij van Siggie (in de molen, later bij Max Ludwig Nansen, de schilder). Siegfried Lenz is zelf ook maanden ondergedoken geweest in Denemarken. Als Klaas’ dossier verbrand wordt, mag hij naar huis en gaat hij wonen in Hamburg. Siegfried Lenz ken Hamburg zelf ook, omdat hij daar gestudeerd heeft.
Siegfried Lenz kan de oorlog (Tweede Wereldoorlog) als geen ander beschrijven, omdat hij zelf in die tijd soldaat was. Dat maakt het boek erg realistisch.

Analyse van de spanningsopbouw

In het boek ‘Deutschstunde’ worden gebeurtenissen erg uitgerekt. Het duurt lang voor ze echt plaatsvinden. Een mooi spanningsstuk vind ik als Klaas thuiskomt en steentjes tegen de ruit van Siggi gooit. En Siggi gaat hem helpen. Hun weg gaat door het riet in de nacht.
Ook het stuk van de luchtaanval is spannend. En als je denkt dat het goed afloopt, geeft Siggi’s vader Klaas aan!
Iedere keer is er ook een stukje spanning tussen de schilder Max Ludwig Nansen en Siggi’s vader. Als ze met elkaar in gesprek gaan, is de spanning te snijden. Wat zal de schilder antwoorden, en zal Siggi’s vader de schilderijen afpakken?
Al noem je het geen spanningsopbouw, toch is er ook spanning thuis in het gezin. De aristocratische moeder, en de strenge vader. Daarbij nog de kinderen die allemaal geheime dingen hebben of meemaken.
Bij al deze spanning speelt de beschrijving van de omgeving een rol. De woeste wind, het wijde water, de vlammen tegen de achtergrond van de lucht, enzovoort. Siegfried Lenz schrijft als het ware schilderend. Hij schrijft zo, dat je helemaal in het verhaal komt. Hij schreef zo, dat je als lezer achter Siggi gaat staan. Je kijkt naar Siggi’s vader als een barre politieman, en tegen een afstandelijke moeder. Daardoor is het verhaal redelijk makkelijk te volgen. Je bent benieuwd naar elk nieuw stukje. Dit alles komt door de goede spanningsopbouw die er te vinden is in Siegfried Lenz’ ‘Deutschstunde’.

Mening over het boek

Van tevoren dacht ik dat het handig zou zijn om een boek van vier punten te lezen. Anders moet je telkens inkomen in een ander boek. En het heeft gewerkt. Ik heb wel naar het boek ‘Deutschstunde’ moeten zoeken, maar heb het uiteindelijk in de Leerdamse bibliotheek gevonden.
In het begin was het lastig om het te begrijpen. Maar als je eenmaal aan het lezen ben gaat het goed! Je begrijpt ook uitdrukkingen, beschrijvingen van de omgeving en wat er nu daadwerkelijk gebeurt. Siegfried Lenz schrijft best uitgebreid. Dat blijkt uit het stukje wat ik vertaald laat volgen (is overigens ook een humoristisch gedeelte!). Hij riep tegen de gesloten deuren: ‘Tot ziens!’, en verwachtte van hun zijde geen antwoord, was evenwel niet verbluft of verwonderd daarover, alsof men hem geantwoord had, omdat hij tevreden knikte.
Ook de omgeving wordt uitgebreid beschreven. In dit boek spelen vooral de zee, dijk, strand en meeuwen een rol.
Het boek vind ik heel apart. Het mooie verhaal is verpakt in een opstel. Het opstel eindigt waar Siggi zit: in de gevangenis. Het is dus geen los opstel, maar lost op in het eind. Het eind vind ik trouwens ook mooi geschreven. Maar het is wel erg triest hoe het gezin van vader en moeder Jepsen, Klaas, Hilke en Siggi in elkaar zit. Het is wat we noemen een probleemgezin. Het is erg mooi dat ondanks alles Siggi de schilder helpt. En dat zijn lievelingswachter Joswig hem moed inspreekt, en aardig voor hem is.
Ik raad iedereen aan dit boek te lezen: het is zeker de moeite waard! Wel is het verstandig om vooraf een samenvatting te lezen. Anders snap je niet wat het verband tussen bepaalde hoofdstukken is. Zo begreep ik niet waarom Siggi in de gevangenis zat, en even later met zijn vader naar de schilder ging. Dit bleek het opstel te zijn!
‘Deutschstunde’ is een boek met een mooie structuur en een bijzonder verhaalverloop.