Der Besuch der alten Dame door Friedrich Dürrenmatt

Over de titel van het boek

A) Der alten Dame (de oude dame) is de hoofdpersoon van dit boek, Claire Zachanassian, die bij de dorpsbewoners bekend stond als Klari Wascher. B) De ondertitel; Tragische Komedie. Dit staat meestal bij scripts voor toneelstukken geschreven. Ik denk dat deze ondertitel voor dit stuk is gekozen vanwege moord, bedrog en natuurlijk de tragische zwangerschap van Claire. Maar aan de andere kant is het stuk heel overdreven, vreemd en komisch (zie komedie). C) Ik persoonlijk vind de titel goed gekozen omdat het nou eenmaal gaat om een bezoek van een oudere dame, en dit bezoek is de oorzaak van bijna alles dat er in dit boek gebeurd. Ik zou alleen de titel iets korter gedaan, of iets dat iets meer impact had. Ik ben meer een kort en bondig type.

Tijd en plaats in het verhaal A) Het is niet helemaal duidelijk wanneer het stuk precies geschreven is, ik gok rond de jaren zestig. Dit is af te leiden van het gebruik van televisie. B) Het verhaal speelt zich af in Gulen, een kleine stad in Duitsland. Het stadje is volledig verpauperd en snakt naar een weldoener zoals Claire. C) Het maakt op zich niet zoveel uit in welke plaats dit verhaal zich afspeelt, zolang het zich maar afpeelt in een kleine gemeenscha waar bijna iedereen elkaar kent. Ook moet de economie ook niet echt denderend zijn, want dat is toch wel de belangrijkste reden dat de inwoners ingaan op het voorstel van Claire. D) Eén bepaalde ruimte is er niet, of toch wel; de vergaderruimte waar Albert III berecht en vermoord werd. Ook de winkel van zijn familie, de familie III, is een belangrijke ontmoetingsplek voor alle dorpelingen, hier worden alle nieuwtjes uitgewisseld en komt Albert er ook achter dat zijn eigen vrienden hem willen vermoorden voor geld.

De schrijfwijze A) De schrijver, Friedrich Dürrenmatt is een alwetende verteller. B) De schrijver speelt zelf ook niet mee in het verhaal; het boek is in de zogenaamde hij-vorm geschreven. C) Ook is de schrijver heel erg objectief; hij trekt geen partijen voor en hij belicht elke kant van het verhaal; dat van de dorpelingen en Claire, evenveel. Hij geeft geen duidelijke mening in het verhaal.

Het gebruik van tijd in het verhaal (flashbacks enz.) A) Het verhaal is chronologisch verteld en er wordt steeds teruggeblikt op eerder gebeurde gebeurtenissen (flashbacks). Deze zijn noodzakelijk om het verhaal te begrijpen, anders had je b.v nooit geweten dat Claire weg is gegaan wegens haar ongewenste zwangerschap. B) Door de manier van schrijven die bij dit verhaal is gebruikt, is heel makkelijk om de draad van het verhaal op te pakken. Je moet bijvoorbeeld weten waarom Claire Albert III dood wil hebben, en daarom zijn deze flashbacks noodzakelijk. C) Ik denk dat het heel goed was van de schrijver dat hij het verhaal midden in het leven van Claire is begonnen. Als hij was begonnen bij de zwangerschap zou het stuk tien keer zo lang zijn en veel minder interessant. En bij een toneelstuk is het juist nodig dat je de toeschouwers moet vermaken door constant nieuwe informatie toe te dienen en dat wordt gedaan dmv flashbacks.

De hoofdpersonen en hun karakters A) Belangrijke personen;  Claire Zachanassian, eerder bekend als Klari Wascher. Zij is op jonge leeftijd zwanger geworden van Albert III en als wraak dat hij het kind niet erkent heeft wil ze hem laten vermoorden door de dorpelingen.  Albert III; Hij is degene die Claire vroeger heeft zwanger gemaakt en dat toen ontkende, hij zal vermoord worden aan het einde van het stuk.  Der Butler; Was opperrechter in Gullen ten tijde van de zwangerschap. Claire heeft hem later opgespoord en nu werkt hij voor Claire.  Koby en Loby; Hebben vroeger onder druk van Albert III een valse verklaring afgelegd dat ook zij met Claire naar bed geweest waren. Ook zij zijn opgespoord door Claire die ze heeft laten castreren.  Der Polizist; Hij, degene die eigenlijk de dorpelingen moest beschermen, heeft uiteindelijk Albert III vermoord. B) Ik vind Claire de meest interessante figuur van het stuk; ze is gecompliceerd, uit op pure wraak en weet de zwaktes van de mensen; geld. Door dit middel krijgt ze alles voor elkaar. Ik denk dat ze ergens in haar hart nog steeds van Albert houdt maar dat ze door haar gigantische trots en gekwetstheid toch doorzet met haar wraaklustige plannen. C) Dit blijkt uit de volgende citaten;  “Auch du hat an mir gedacht.” Blz. 25  De laatste passage van blz. 29, het gesprek met de pastor bewijst haar overtuiging dat de inwoners van Gullen geld belangrijker vinden dan vrienden en dus in ruil voor geld Albert zullen vermoorden. D) In vind het een beetje kortzichtig van Claire dat ze haar oude geliefde laat vermoorden. Ik zou hem confronteren met mijn misère en hem laten lijden, met moord doe je het slachtoffer zelf geen pijn. Maar ik denk, omdat ze de andere twee mannen wel gemarteld had, dat ze dus echt nog van Albert hield en hem geen echte pijn wilde doen. E) Claire blijft gedurende het hele verhaal dezelfde koude en wraaklustige vrouw. Dat ze aan het einde haar doel heeft bereikt maakt haar aan de buitenkant geen andere vrouw, van binnen is ze wel een stuk een “lichter” geworden.

De samenvatting In de kleine stad Güllen hoorden de mensen dat de Amerikaanse miljardaire Claire Zachanassian, op bezoek zou komen. Ze was rijk geworden door de olie-industrie. De stad was in de laatste jaren sterk achteruit gegaan, dus zagen de inwoners van het stadje het bezoek van de vrouw met hoge verwachtingen tegemoet. Men herinnerde zich het oude liefdesverhaal tussen Claire (toen; Klara) Wäscher en Alfred III en hoopte dat ondanks alles Claire vriendelijk en vrijgevig zal zijn. Het verhaal ging dat Claire in haar jeugd de stad moest verlaten omdat ze zwanger was geworden. Als Claire komt heeft ze veel mensen bij zich; een butler, dragers van haar stoel en nog een aantal bedienden. Ze laat zich noch door de toespraak van de burgemeester noch door haar oude liefde imponeren. Dan komen de mensen er al snel achter dat ze een vastbesloten eigenzinnige dame is geworden, die enkel naar Güllen gekomen was om haar wraakplan uit te voeren. In het verleden had III, met behulp van valse getuigen, een vaderschapsproces tegen haar gewonnen. Ze was met haar wraakactie begonnen door deze twee getuigen op de sporen. Toen ze ze na veel speurwerk gevonden had heeft ze ze blind gemaakt en gecastreerd. Ze zijn nu haar begeleiders. Van de rechter die oordeelde bij het proces heeft ze haar butler gemaakt. Zonder al te veel omwegen eiste ze van de burgemeester de dood van III. Ze was daarvoor bereid een grote som geld neer te leggen. Als de inwoners van het stadje dat te horen krijgen reageren ze allemaal geschokt. Maar in de loop van de tijd verandert iedereen toch van mening door het grote geldbedrag. Daarmee zouden ze de stad nieuw leven in kunnen blazen. Alleen de mensen die al tevreden zijn met wat ze op dat moment hadden proberen Claire, zonder succes, op andere gedachten te brengen. Zie voor het einde de volgende paragraaf.

De plot en de hoofdgedachte A) Op een gegeven moment komt Albert III erachter dat men hem wil vermoorden want iedereen koopt spullen die ze zich eigenlijk niet kunnen veroorloven. Als hij later met Claire alleen in het bos loopt verteld ze hem over hun baby en zegt dat ze zich verraden voelt en dat ze gerechtigheid wil. Albert zegt tegen Claire dat het geen zin heeft om hem te vermoorden, maar ’s avonds bij de algemene vergadering wordt hij toch vermoord, deze moord wordt betiteld als “Dood door vreugde.” B) De hoofdgedachte van dit verhaal is dat de mensen heel veel voor geld overhebben. De scène waarin III vermoord wordt is typerend voor het thema. Daarin is iedereen blij en ook bedroefd. Ze zijn blij met het geld, maar nu ze toch het lijk zien, zien ze in dat een mensenleven toch boven het geld hoort te gaan.

Informatie over de auteur en eigen mening A) Friedrich Dürrenmatt werd geboren in 1921 als zoon van een protestantse dominee in Konolfingen bij Bern. Hij studeerde filosofie, literatuur en natuurwetenschappen in Zürich en Bern. Hij werkte enige tijd als theaterrecensent en tekenaar. Samen met Max Frisch hoort Dürrenmatt tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de Zwitserse literatuur. Dürrenmatt geeft de voorkeur aan komedie en tragikomedie. Zijn meest bekende werken zijn:  Es steht geschrieben (1947; Nieuw uitgebracht in 1967 onder de titel “Die wiedert Äufer”)  Romulus der Grosse (1948)  Die Ehe des Herrn Mississippi (1952)  Ein Engel kommt nach Babylon (1954)  Herkules und der Stall des Augias (1954)  Grieche sucht Griechlin (1955; prosa)  Der besuch der alten Dame (1955)  Die Panne (1956)  Die physiker (1962)  Der Meteor (1966) B) Ik kan niet zo goed zeggen waarom ik het boek gekozen, waarschijnlijk onbewust om dezelfde reden als de anderen die dit boek gekozen hebben; het was de dunste van alle Buchfinken van dit jaar. Ik vond het wel een leuk boek. Het is een boek, ik moet zeggen een stuk, waarin de schrijver in een komedie de tragiek van de geldbelustheid van de mens door laat schemeren. Maar in de eerste plaats is het gewoon een leuk verhaal over een wraakzuchtige vrouw die een tikkeltje excentriek is.