Karel de Grote

Was Karel de Grote een groot vorst?

Bronnen – zowel schriftelijk als voorwerpen – duidden erop dat Karel de Grote in elk geval fysiek groot was. Hij zou een reus van haast twee meter zijn geweest, met brede schouders en enorm sterk. Natuurlijk wordt er vaak wel overdreven, zo zegt men dat hij vier hoefijzers in zijn hand kon krombuigen, of dat hij een volledig bewapende man met slechts één hand kon optillen.
Maar of hij ook in de figuurlijke zin groots was? Daarover verschillen de meningen. Meestal zijn het de “gewone” mensen die ontzag voor hem hebben, maar de historici, die dieper graven en allerlei details te weten komen, zijn vaak de grote twijfelaars.
Soms twijfelt men wel zeer sterk aan hem, het gaat zelfs zo ver, dat men zijn BESTAAN in twijfel trekt!
Maar ik denk dat we gerust kunnen aannemen dat hij wel degelijk geleefd heeft. Niet alles moet even letterlijk genomen worden, maar zonder hem zou Europa er vandaag de dag heel anders uitgezien hebben.

Hij begon zijn “carrière” als koning. Enkele generaties terug, lag de macht al bij Karel Martel, maar het was Pepijn de Korte (ook wel Pippijn genoemd) die zich tot koning liet kronen, zo zette hij een punt achter de Merovingische beschaving. Toen Pepijn in 768 stierf, erfden zijn zonen Karel en Carloman het rijk. Carloman kon echter niet lang van zijn troon genieten, hij stierf in 771.

Nu heerste Karel over het hele Frankische rijk. Hij legde zich toe op het uitbreiden van zijn rijk en dat was het begin van 40 jaar oorlog. Zijn leger rustte nooit, was altijd onderweg. Uiteindelijk had hij zo’n groot rijk, dat hij het niet langer in zijn eentje kon besturen. Zijn oplossing was het rijk in kleinere stukken verdelen: elk “deel” (zogeheten graafschap, mark of gouw) had zijn eigen leider, een graaf of hertog, die op hun beurt hun land weer verdeelden onder verschillende heren, welke uiteindelijk hun grond te leen gaven aan gewone boeren.
Als grote beschermer van het Christendom probeerde hij de Saksen en Friezen hiertoete bekeren en wie dat weigerde, werd onverbiddelijk onthoofd. Vanwege zijn onvoorwaardelijke ijver voor zijn geloof, werd hij in 1165 door paus Paschalis de Derde heilig verklaard. (paus Paschalis was “een tegenpaus”, maar toch werd die beslissing door de kerk goedgekeurd.)
Maar het ging hem niet alleen om grond en onderwerping, hij hield zich ook bezig met kunst, literatuur en astronomie. Hij liet gedichten en liederen opschrijven en hij richtte scholen en ziekenhuizen op, een grote stap vooruit in het grotendeels onontwikkeld Europa. Een grote curiositeit was dat hij zelf niet kon lezen of schrijven! Zijn handtekening werd door een monnik gemaakt, en hij tekende er een vierkantje bij. Hij vond dit zelf een groot gebrek en deed toch nog een poging om te leren lezen en schrijven. Men beweert dat hij leiplaatjes en krijt onder zijn hoofdkussen had, om ’s nachts te kunnen oefenen. Dit alles echter zonder resultaat: zelfs op het einde van zijn leven was hij nog een analfabeet.

Hij heeft zo de grondslag voor ons hedendaags Europa gelegd, de afbakening van grenzen en de verspreiding van kunst en kennis.
Hij hield van prestige, maar moest niets hebben van koningskleren. Hij verscheen altijd in wapenuitrusting, behalve bij speciale gelegenheden. Zijn kroon had hij altijd op.
Hij had een bijzonder zwaard, ‘yoleuse’. Het was van goud en bezet met edelstenen. Uiteraard was dit niet het zwaard dat hij gebruikte op het slagveld.
In de Kerstnacht van 800 werd hij door de paus Leo de derde tot keizer gekroond.

Allemaal goed en wel, maar er valt ook heel wat slechts over hem te vertellen. Er zijn heel wat wreedheden over hem bekend.
Een andere godsdienst belijden, stond op straffe des doods. Onthoofding vond hij soms zelfs “niet goed genoeg”, de brandstapel kon er dan wel mee door. Hij leek zeer fanatiek en kon op waardering rekenen van de paus, die wellicht slechts om deze reden hem tot keizer heeft gekroond. En het zit er ook wel in dat Karel de Grote alleen zo streng optrad, om bij hem in de gunst te komen. Slijmbal.
Een verhaal zegt, al dan niet waar, dat zijn dienaren ratten te eten kregen bij zijn keizerskroning.
Hij had onder andere op één dag, wel 4500(!) Saksen laten onthoofden, omdat zij het niet eens waren met de Frankische heerschappij.
Om de kas te spekken voerde hij belastingen in. Daar is niet veel op te zeggen, ook vandaag de dag wordt dit nog gedaan. Ook net overwonnen volkeren kregen direct belastingen opgelegd. Hij kon slechts op weinig begrip rekenen van zijn onderdanen.
Zijn “privéleven” was veelbewogen. Hij zou 4 of 5 vrouwen hebben gehad – de verschillende bronnen spreken elkaar tegen – en vele buitenechtelijke relaties. Zijn huwelijken waren meestal om politieke redenen.
Ik besteed hier niet al te veel aandacht aan, omdat er veel verschillende namen worden gegeven. Ik geef het hier kort weer zoals het staat op één bepaalde site: http://home.hetnet.nl/~hasibu/karel.htm, maar ik heb veel verschillende versies gevonden.
Zijn eerste vrouw was Himiltrud. Het huwelijk werd ontbonden omdat Karel wou trouwen met Desiderata, om de band tussen de Franken en de Longobarden te versterken. Desiderata was erg lelijk en toen er een mooi 13-jarig meisje aan het hof kwam, werd zij verstoten en Karel huwde met Hildegard.
Daarna volgde fastrada, een schone maar wrede vrouw en bij haar dood, trouwde hij voor de laatste keer met Luitgard.
Aangezien hij niet alleen wettelijke echtgenotes, maar ook vele maîtresses had, heeft hij dan ook veel kinderen verwekt, en dat is nog steeds te merken: 2% van de Midden-Europese bevolking stamt van hem af!

Ik besluit hieruit dat hij weliswaar een groot man was, maar dat hij niet kon ontkomen aan een typische menselijke eigenschap: hij had ook zijn kleine foutjes.