Klonen

Moeder (april 1998) Dolly is moeder. Op 13 april brengt het gekloonde schaap een 2,7 kilogram wegend lammetje, Bonnie, ter wereld. Moeder en dochter maken het uitstekend, melden de trotse scheppers van Dolly.

Nu even iets anders. Zoals bij elke zaak, zijn er ook hier voor- en tegenstanders van het kloneren.

In de Verenigde Staten: Zo bijvoorbeeld president Clinton. Na de geboorte van Dolly waarschuwde hij de wetenschappers dat ze niet moesten proberen ‘God te spelen’. Hij staakte onmiddellijk de overheidsfinanciering van menselijke kloonexperimenten.

In Schotland: Dr. I. Wilmut, een van de ‘vaders’ van Dolly, haast zich te verklaren dat hij er niet over peinst om mensen te klonen. ‘Waarom zouden we dat willen? Het is een weerzinwekkende gedachte’, zegt hij enkele dagen na de eerste publicaties over Dolly.

Nog in de Verenigde Staten zegt een hoogleraar ethiek dat ‘De wetenschap de eigenaardige gewoonte heeft zich weinig tot niets aan te trekken van ethische grenzen’. ‘Wat gedaan kan worden,’ zegt hij, ‘wordt gedaan, vroeg of laat’.

En Europa stelt in mei 1997 dat klonen wel in het laboratorium, maar niet in de baarmoeder mag. Het klonen van mensen voor de productie van organen of voor de voortplanting van onvruchtbare koppels, acht de commissie ‘volstrekt onaanvaardbaar’. Het overplaatsen van de ene menselijke cel naar de andere is toegestaan als de onderzoekers meer inzicht denken te verwerven in een ziekte of als ze verwachten een therapie te kunnen ontwikkelen.

Dat brengt ons dan bij de mogelijkheden, dus de voor-, en ook de nadelen van kloneren. En we hebben het nog niet gehad over planten. Nu al kan je in winkels in Nederland klonen van planten kopen. Ze zijn duurder dan het gewone zaad van planten, maar ze hebben ook vele voordelen. In de eerste plaats zijn het alleen vrouwelijke planten. Zoals we al gezegd hebben in de inleiding dat dat bij mensen het geval is, zo is dat uiteraard ook bij planten. En verder worden klonen gemaakt van goede soorten die hun kwaliteit al bewezen hebben. Dus op zichzelf is er niets aan de hand met het klonen van planten.

En hoe zit het met het klonen van dieren? Wel, over vijf jaar kunnen dierenliefhebbers overal ter wereld in de Verenigde Staten orders plaatsen voor het klonen van hun favoriete huisdier. Wetenschappers in Texas melden trots dat zij op het punt staan de eerste gekloonde hond aan de wereld te tonen.

Een Amerikaanse miljonair stelde twee jaar geleden naar aanleiding van het gekloonde schaap Dolly ruim 60 miljoen BEF beschikbaar voor een onderzoek naar het klonen van zijn trouwe viervoeter Missy zodat hij na het overlijden van het beestje een exacte kopie van zijn lievelingsdier zou hebben.

Project \'Missyplicity\' is bijna afgerond en heeft nu al geleid tot een stortvloed van aanvragen van hondeneigenaren die ook een levende replica van hun dier willen. Verspreid over de VS hopen commerciële klinieken munt te slaan uit de kloonmanie.

Het klonen van dieren is toegestaan in de VS, waar alleen een voorlopig verbod is uitgevaardigd op het klonen van mensen.

Maar het klonen van dieren wordt ook om medische redenen gedaan. Er zijn namelijk medicijnen die alleen maar door genetisch veranderde zoogdieren geproduceerd kunnen worden. Bijvoorbeeld stollingsfactoren: eiwitten die het bloed laten stollen na een verwonding. Mensen met hemofilie kunnen die niet zelf maken. Er zijn geiten gemaakt die dit menselijke eiwit produceren. Een ander voorbeeld is het schaap Tracey, dat elke keer dat ze gemolken wordt meer alpha-1-antitrypsine produceert dan alle farmaceutische fabrieken bij elkaar. Die stof is een medicijn voor mensen met een aangeboren ziekte waardoor de longen worden beschadigd.

En dan de mens...

De experts op het terrein van humane genetica en vruchtbaarheidsproblemen vinden menselijke celkloning \'acceptabel en ethisch verdedigbaar\'. Althans, als dit leidt tot een betere behandeling van ziekten en ook technieken voortbrengt om menselijke reserve-onderdelen, zoals organen en weefsels, voor transplantatie te kweken. Celkloning zou op de langere termijn een bijdrage kunnen leveren aan het wereldwijde, chronische tekort aan menselijke donororganen- en weefsels.

De Britse deskundigen blijven evenwel op het standpunt staan dat het kloneren van menselijke cellen níet mag leiden tot het \'kopiëren\' van mensen. Het kloneren van baby\'s wordt dan ook van de hand gewezen. Derhalve ook van \'schaduwbaby’s\' die, volgens een eerder voorstel van een andere Britse onderzoeker, in de toekomst aan elke nieuwgeboren zuigeling zouden kunnen worden meegegeven om in diens latere leven eventueel als \'orgaan-reserve\' te dienen.

Hoewel er vele tegenreacties zijn tegen het klonen van mensen, zeggen wetenschappers van het Amerikaanse biotechnologische bedrijf ACT, wat staat voor ‘Advanced Cell Technology’, in Massachusetts erin te zijn geslaagd uit cellen van een volwassen mens een volwaardig en levensvatbaar embryo op te kweken.

Het embryo werd echter doelbewust (en op grond van de Amerikaanse wetgeving) niet langer dan twee weken in leven gehouden.

Deze fascinerende ontwikkeling betekent dat het kloneren van mensen weer een stapje dichterbij lijkt te zijn gekomen. Dit tot groot ongenoegen van talrijke felle critici in de wereld, die menen dat de wetenschap onvermijdelijk uit is op het kopiëren van mensen om er een soort superras van te maken.

Toch benadrukken de betreffende Amerikaanse onderzoekers met klem dat zij \"in het geheel niet van plan zijn\" via deze weg menselijke baby\'s te gaan \'fabriceren\'. Maar tegenstanders vrezen dat het hier uiteindelijk toch op uit zal draaien, waardoor er in de nabije toekomst mensen zullen worden gekweekt op grond van bijvoorbeeld economische, sociale of politieke vaardigheden.

Eind vorig jaar meldde hetzelfde bedrijf ACT dat zij al in 1995 een cel zou hebben gekloond. Dit menselijke embryo stierf echter na enkele dagen. Net als bij de meest recente poging hadden de wetenschappers toen de kern van een huidcel van een volwassen man ingeplant in de eicel van een koe, nadat die eerst was ontdaan van de kern met alle koe-erfelijke informatie.

ACT-directeur Robert Lanza meldde toen tegenover de Britse krant Daily Mail dat zijn bedrijf met deze experimenten uitsluitend de bedoeling heeft \'stamcellen\' te ontwikkelen. Dat zijn cellen waaraan elke gewenste functie gegeven kan worden: ze kunnen bijvoorbeeld een orgaan worden, of uitgroeien tot bepaalde spieren. \"Wanneer het mogelijk blijkt die stamcellen te kweken, dan kan dit van groot belang zijn voor bijvoorbeeld transplantatie. Het zou dan mogelijk zijn beschadigde of zieke cellen te vervangen\", aldus Lanza. Volgens Lanza brengen de experimenten de hoop dichterbij dat suikerziekte, Parkinson en verschillende vormen van kanker in de naaste toekomst langs deze weg genezen kunnen worden.

ACT-directeur Robert Lanza meldde toen tegenover de Britse krant Daily Mail dat zijn bedrijf met deze experimenten uitsluitend de bedoeling heeft \'stamcellen\' te ontwikkelen. Dat zijn cellen waaraan elke gewenste functie gegeven kan worden: ze kunnen bijvoorbeeld een orgaan worden, of uitgroeien tot bepaalde spieren. \"Wanneer het mogelijk blijkt die stamcellen te kweken, dan kan dit van groot belang zijn voor bijvoorbeeld transplantatie. Het zou dan mogelijk zijn beschadigde of zieke cellen te vervangen\", aldus Lanza. Volgens Lanza brengen de experimenten de hoop dichterbij dat suikerziekte, Parkinson en verschillende vormen van kanker in de naaste toekomst langs deze weg genezen kunnen worden.

Jullie krijgen nu een voorbeeld te zien van wat mogelijk is met stamcellen op een videofragment.

We sommen voor u nog eens de goeie en de slechte kanten van het klonen in het algemeen op, om u er geen vertekend beeld van te geven. Immers op die manier moet het voor jullie mogelijk zijn een betere discussie te voeren.

De nadelen: - superras - misbruiken

De voordelen: - transplantaties van organen van klonen - perfecte planten klonen - medicijnen van gekloonde dieren - bestrijding van allerlei ziektes, zoals diabetes.

Over enkele andere punten denken jullie best zelf even na en formuleren op basis daarvan jullie mening: - baby’s voor onvruchtbare koppels - het produceren van schaduwbaby’s - proeven op gekloonde dieren

Stellingen

1. Is het verantwoord mensen zonder hoofd te klonen enkel en alleen om de organen te kunnen gebruiken?

2. Is klonen de oplossing van het voedselprobleem?

3. Stel dat het mogelijk zou zijn een mens te klonen, zou dit dan een goede oplossing zijn voor een koppel dat niet in staat is kinderen te krijgen? Wat vinden jullie van dr. Richard Seed, die een kloonkliniek wil opzetten?

4. Vinden jullie het goed dat men zoveel onderzoek doet naar het klonen en zo steeds tot meer in staat zal zijn, misbruik is immers niet uitgesloten?

5. Hebben klonen een identiteitsprobleem?

6. Is een kloon evenwaardig aan het bestaande organisme?

7. Is klonen ethisch verantwoord, het kan immers leiden tot creatie van een superras.

8. Stel, ergens in Aalst loopt kloon van je rond. Zou je dit erg vinden?

9. Zou het beter zijn om op gekloonde dieren proeven te ondernemen?vb: ratten en muizen klonen om er experimenten op uit te voeren.

10. Bestaat het risico niet dat de mens zijn uniciteit verliest wanneer men mensen zou beginnnen te klonen?

11. Mag er een zogenaamde ‘schaduwbaby’ gemaakt worden wanneer er een zuigeling geboren wordt om eventueel een orgaan af te staan aan de echte baby, wanneer die er een nodig heeft.

12. Zijn jullie het eens met de stopzetting van de financiering van het klonen door president Clinton?