Euthanasie bij minderjarigen

Niets is meer onomkeerbaar dan de dood

Euthanasie bij minderjarige psychiatrische patiënten

Noa is zeventien jaar oud wanneer zij lijdt aan een posttraumatische stressstoornis, anorexia en depressie. Zij kon dusdanig niet meer van het leven genieten dat zij een euthanasieverzoek indiende bij de Levenskliniek. Er werd daar echter geweigerd om in te gaan op haar aanvraag. De kliniek vond haar te jong. Ze besloot het heft in eigen handen te nemen en stopte met eten en drinken. Haar dood zorgde voor veel ophef doordat het door kranten onterecht beschreven werd als euthanasie. Ευ θανάτχος, Grieks voor een goede dood. Op een vredige manier een einde maken aan je leven. Klinkt goed, toch?

In Nederland staat de wet dit echter pas toe vanaf twaalf jaar. Hierdoor werd het verzoek van Noa niet serieus genomen. Ik ben zelf ook zeventien jaar oud, net zoals Noa. Ze was net zoals ik: ging naar school en had vriendinnen. Toch voelde ze zich zo kut dat ze een einde aan haar leven wilde maken. Noa heeft zelf de keuze gemaakt om uit het leven te stappen, op een al dan niet vredige manier, omdat haar verzoek afgewezen werd. Alleen maar omdat de Nederlandse wet dit niet toestaat. Hoe terecht is het dat euthanasie bij minderjarige patiënten verboden is?

‘Geven we niet te snel op?’ Dat vraagt Theo Boer, hoogleraar ethiek van de gezondheidszorg te Groningen, zich af. ‘Weten we zeker dat Noa nooit meer een aanvaardbare levenskwaliteit, … , had kunnen vinden?’ Noa was pas zeventien. Ze had nog een heel leven voor zich. Als haar verzoek tot euthanasie ingewilligd was, dan was haar hele toekomst haar afgenomen. In hoeverre weet je honderd procent zeker dat haar lijden niet minder kon worden? Wanneer iemand in zo’n grootte ondraaglijk lijdt kan euthanasie of zelfmoord gezien worden als de enige uitweg. Bij psyschisch lijden is de wil tot zelfdoding ook vaak deel van het ziektebeeld. Maar als je euthanasie inwilligt, geef je in een zekere zin op. Minderjarige zijn nog in volle bloei. Ik als zeventienjarige meisje kan beamen dat onze hormonen op deze leeftijd heel veel invloed hebben op onze gemoedtoestand. Ik zeg hiermee niet dat Noa haar lijden niet ernstig of ‘terecht’ was. Maar dat ze door haar jonge leeftijd nog een grote kans had op herstel.

Euthanasie is in een zekere zin ook egoïstisch. Ten eerste vraagt het heel veel van een arts. Ik kan mij niet voorstellen hoe het is om met zo’n grote verantwoordelijkheid te leven. Niets is meer onomkeerbaar dan de dood. Er is geen arts die Noa geen comfortabel einde had gegund, maar er zijn maar een paar artsen die haar hierbij geholpen zouden hebben. Theo Boer zegt: ‘Zelfbeschikking gaat voor mij niet zo ver dat een tiener van anderen mag vragen hem te doden.’ Ten tweede heeft euthanasie een negatief effect op de overlevenden. Dan heb ik het niet over de, geheel begrijpelijke, rouw en alle emoties die daar bij komen kijken. Ik heb het dan over de signaalwerking die zelfdoding kan hebben. Het is alom bekend dat een zelfgekozen dood anderen op hetzelfde idee kan brengen. Al helemaal tieners zijn gevoelig voor dit soort signaalwerkingen. ‘Hopen doe je met elkaar. Wanhopen kennelijk ook.’ Zo vat Theo Boer het heel mooi samen.

Het zelfbeschikkingsrecht is de grondslag van de mensenrechten. Deze stelt dat men het recht heeft om over zijn eigen lot te beslissen. Want wie heeft er nu meer verstand van jouzelf als jezelf? Als jij klaar bent met leven, is dat zo. Jad Amine Zeitouni (JAZ), vice-president van de Young Humanists International, zegt: ‘Schaffen we het zelfbeschikkingsrecht van jongeren inzake euthanasie af, alleen omdat ze te jong zijn … dan gaan we voorbij aan hun reële pijn.’ Soms is lijden gewoon onmenselijk en ondraaglijk. Misschien is dit wel eng om te erkennen omdat het voelt als opgeven. Maar deze angst moeten we opzijschuiven en jongere een optie tot euthanasie bieden. Noa was geen dom meisje. Ze kende zichzelf en wist wat ze wilde. Bij haar is het zelfbeschikkingsrecht ontnomen. En waarom? Alleen maar omdat ze jong was. Zeitouni zegt: ‘Moeten we een jongere echt langer laten lijden omdat ze jong is?’

Noa was zeventien, net geen achttien, en moest hierdoor zelf een einde haar leven maken. Haar recht tot zelfbeschikking werd haar ontnomen, alleen maar omdat ze te jong was. Er zijn een paar goede redenen waarom euthanasie bij minderjarige psychiatrische patiënten verboden is. Zo is er nooit zekerheid of er geen goede uitkomst had kunnen plaats vinden als er nog even doorgevochten werd, al helemaal bij tieners. Ook is de verantwoordelijkheid voor een arts te groot, en kan het een signaalwerking hebben op andere jongere. Maar overtreffen deze argumenten het zelfbeschikkingsrecht; de grondslag van de mensenrechten?