Met de loep op Lancashire

middenklasse =De groepen in de samenleving die onder de aristocratie (de adel), maar boven de arbeidersklasse* staan. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen de oude en nieuwe middenklasse. De oude middenklasse (ook wel middenstand genoemd) bestaat al in de agrarische maatschappij en omvat groepen als ambachtslieden, winkeliers en handelaren. De nieuwe middenklasse komt op met de industriële revolutie. Zij bestaat uit de \'witte boorden\' in het bedrijfsleven en bij de overheid: kantoorklerken, ingenieurs, inspecteurs, onderwijzers, artsen en dergelijke. Deze nieuwe middenklasse wordt steeds omvangrijker. De verschillende groepen binnen de middenklasse raken in de negentiende eeuw verbonden door een burgerlijk ideaal* en een burgerlijke cultuur. mill =Gebouw waar uit grondstoffen producten worden gemaakt. Kan vertaald worden als \'fabriek\'*, maar mill wordt ook gebruikt voor pre-ïndustriële (kleine) productiegebouwen, zoals molens - denk aan de schepraderen van watermolens die de eerste fabriekjes van mechanische kracht voorzagen. mule =Combinatie van de spinning jenny en het waterframe, bedacht door Samuel Crompton in 1779. Het katoendraad dat ermee wordt gesponnen is zowel fijn als sterk, wat de productie van meer verfijnde katoenen stoffen mogelijk maakt. P
Peterloo massacre =Bloedbad onder demonstranten voor kiesrecht en andere hervormingen op en rond het plein voor de St. Peter\'s kerk in Manchester op 16 augustus 1819. Wanneer de demonstrerende menigte uitgroeit tot vele tienduizenden, besluit het nerveuze stadsbestuur een aantal protestleiders te laten oppakken. Het mondt uit in een slagveld, met elf doden en vierhonderd gewonden. Putting-out-system =Productiesysteem waarbij de ondernemers de productie laten verrichten door thuiswerkers. Ze leveren, al dan niet via tussenpersonen, de grondstoffen af bij de producenten thuis, en laten later het eindproduct ophalen. Met dit systeem komt in Lancashire in de achttiende eeuw de katoennijverheid op gang. Door de opkomst van de fabrieken begint het putting-out-systeem vanaf het eind van de achttiende eeuw te verdwijnen. R
Reform Bill =De kiesrechthervorming van 1832, die tot stand komt na massale demonstraties voor verandering van het kiesrecht. De Reform Bill handhaaft het uit de Middeleeuwen stammende districtenstelsel, waarbij elk district een of twee vertegenwoordigers in het Lagerhuis kiest, maar verandert de indeling van de kiesdistricten. Nauwelijks bevolkte plattelandsgebieden waar de landadel het voor het zeggen heeft, verliezen zetels ten gunste van stedelijke industriegebieden die tot dan toe niet vertegenwoordigd zijn. Het kiesrecht wordt beperkt tot degenen die een bepaald bedrag aan belasting betalen. De arbeidersklasse en de lagere middenklasse blijven dus van kiesrecht uitgesloten; de politieke macht verschuift ten gunste van de industriële ondernemers en de stedelijke middenklasse. revolutie =Algehele, meestal snelle en ingrijpende verandering (\'omwenteling\') met gevolgen voor de hele samenleving. Het oervoorbeeld van een politieke revolutie is de Franse Revolutie (1789-1794). Hierbij werd de monarchie, die steunde op de adel en de kerk, vervangen door een regering die zich beriep op het volk. In de jaren 1789-1848 werden politieke hervormingsbewegingen in Engeland door het Franse voorbeeld geïnspireerd. Later was de Franse Revolutie ook het voorbeeld voor de marxistische socialisten. Volgens Marx was met de Franse Revolutie de macht overgegaan van de adel op de burgerij. De socialistische revolutie zou de macht in handen brengen van de arbeidersklasse. Naar analogie van de Franse Revolutie is men ook gaan spreken van een industriële revolutie. S
schietspoel =Spoel(en) met weefdraad die, door deze steeds heen (scheer) en terug (inslag) te \'schieten\' (slaan), de snelheid van het weven verdubbelt. Deze uitvinding van John Kay uit 1733 legde de basis voor een reeks van technische verbeteringen aan het weefgetouw en stimuleerde technische verbeteringen rond het spinnen. sloppenwijken Woonwijken die uit krotten bestaan. In de snel groeiende Britse industriesteden ontstaan in de eerste helft van de negentiende eeuw omvangrijke sloppenwijken, waar grote gezinnen samenhokken in slechte, ongezonde en veel te kleine woningen. De beruchtste sloppenwijken van Lancashire staan in Manchester en Liverpool, maar in de 1830\'s krijgen ook kleinere steden als Bolton, Blackburn en Oldham sloppenwijken. sociale roman =Genre uit de literatuur waarin klassentegenstellingen, armoede en andere sociale problemen centraal staan. De sociale roman beleeft zijn hoogtepunt in de 1830\'s en 1840\'s, met als bekendste schrijvers Dickens, Disraëli en Gaskell. Het genre wordt ook in andere Europese landen bedreven, zij het in uiteenlopende perioden. Working class poetry is bovendien nooit helemaal verdwenen. spinning jenny Spinmachine die, in oorspronkelijke vorm, zestien draden tegelijk kon geleiden. Uitvinding van James Hargreaves uit 1767, die het apparaat naar zijn dochter vernoemde. Verbeterde versies van deze machine konden al snel een veelvoud aan draden spinnen. stoommachines =Door stoomdruk aangedreven machines. De eerste stoommachines dateren al uit het eind van de zeventiende eeuw. Tot de 1780\'s worden stoommachines alleen toegepast in de mijnen. Deze Newcomen-pompen pompen het water weg. De machines laten echter veel energie verloren gaan en produceren alleen een op- en neergaande beweging. In de jaren 1782-1784 ontwikkelt James Watt een machine die veel efficiënter werkt en een roterende beweging teweeg kan brengen - dus (tand)wielen kan laten draaien. De stoommachine van Watt kan ook toegepast worden in onder meer brouwerijen, papierfabrieken en katoenfabrieken. Vanaf 1825 wordt de stoommachine gebruikt om locomotieven aan te drijven. Tot in de twintigste eeuw vormen stoommachines naar het principe van Watt de motor van de industrie. T
Ten Hours Act =Wet uit 1847 die bepaalde dat vrouwen en jongeren maximaal tien uur achtereen mochten werken. In praktijk ging dit al snel ook voor volwassen mannen gelden. De Ten Hours Act is een van de Factory Acts die vanaf 1833 werden opgesteld. theorie van Malthus =Theorie van de econoom Robert Malthus (1766-1834) over het verband tussen economische groei en bevolkingsgroei. Volgens Malthus verloopt de groei van de bevolking sneller dan de toename van de bestaansmiddelen. In tijden van voorspoed groeit de bevolking zo hard, dat er meer mensen zijn dan er gevoed kunnen worden. Dit leidt tot verarming en uiteindelijk tot oorlogen, hongersnoden en epidemieën. Zulke crisissen, hoe gruwelijk ook, herstellen uiteindelijk het evenwicht tussen de bevolking en haar bestaansmiddelen, zo stelt Malthus. U
uitsluiting =Maatregel van samenwerkende werkgevers om stakingen te breken. De werkgevers ontslaan de stakers en spreken af dat ze het ontslagen personeel niet van elkaar overnemen. In de eerste helft van de negentiende eeuw is deze maatregel zeer effectief. De reserves van stakende arbeiders raken al snel uitgeput, waardoor ze weer aan het werk moeten. urbanisatie Verstedelijking. De snelle verstedelijking is een gevolg van de industriële revolutie. Nadat eerst industrie is ontstaan op het platteland, zorgen de fabrieken vanaf het eind van de achttiende eeuw voor een massale trek naar de steden en voor de groei van plattelandsplaatsjes tot industriesteden. W
waterframe =Uitvinding van Richard Arkwright uit 1769 die het spinnen op waterkracht mogelijk maakt. Het waterframe levert ook een sterkere, dus betere draad op.

middenklasse =De groepen in de samenleving die onder de aristocratie (de adel), maar boven de arbeidersklasse* staan. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen de oude en nieuwe middenklasse. De oude middenklasse (ook wel middenstand genoemd) bestaat al in de agrarische maatschappij en omvat groepen als ambachtslieden, winkeliers en handelaren. De nieuwe middenklasse komt op met de industriële revolutie. Zij bestaat uit de \'witte boorden\' in het bedrijfsleven en bij de overheid: kantoorklerken, ingenieurs, inspecteurs, onderwijzers, artsen en dergelijke. Deze nieuwe middenklasse wordt steeds omvangrijker. De verschillende groepen binnen de middenklasse raken in de negentiende eeuw verbonden door een burgerlijk ideaal* en een burgerlijke cultuur. mill =Gebouw waar uit grondstoffen producten worden gemaakt. Kan vertaald worden als \'fabriek\'*, maar mill wordt ook gebruikt voor pre-ïndustriële (kleine) productiegebouwen, zoals molens - denk aan de schepraderen van watermolens die de eerste fabriekjes van mechanische kracht voorzagen. mule =Combinatie van de spinning jenny en het waterframe, bedacht door Samuel Crompton in 1779. Het katoendraad dat ermee wordt gesponnen is zowel fijn als sterk, wat de productie van meer verfijnde katoenen stoffen mogelijk maakt. P
Peterloo massacre =Bloedbad onder demonstranten voor kiesrecht en andere hervormingen op en rond het plein voor de St. Peter\'s kerk in Manchester op 16 augustus 1819. Wanneer de demonstrerende menigte uitgroeit tot vele tienduizenden, besluit het nerveuze stadsbestuur een aantal protestleiders te laten oppakken. Het mondt uit in een slagveld, met elf doden en vierhonderd gewonden. Putting-out-system =Productiesysteem waarbij de ondernemers de productie laten verrichten door thuiswerkers. Ze leveren, al dan niet via tussenpersonen, de grondstoffen af bij de producenten thuis, en laten later het eindproduct ophalen. Met dit systeem komt in Lancashire in de achttiende eeuw de katoennijverheid op gang. Door de opkomst van de fabrieken begint het putting-out-systeem vanaf het eind van de achttiende eeuw te verdwijnen. R
Reform Bill =De kiesrechthervorming van 1832, die tot stand komt na massale demonstraties voor verandering van het kiesrecht. De Reform Bill handhaaft het uit de Middeleeuwen stammende districtenstelsel, waarbij elk district een of twee vertegenwoordigers in het Lagerhuis kiest, maar verandert de indeling van de kiesdistricten. Nauwelijks bevolkte plattelandsgebieden waar de landadel het voor het zeggen heeft, verliezen zetels ten gunste van stedelijke industriegebieden die tot dan toe niet vertegenwoordigd zijn. Het kiesrecht wordt beperkt tot degenen die een bepaald bedrag aan belasting betalen. De arbeidersklasse en de lagere middenklasse blijven dus van kiesrecht uitgesloten; de politieke macht verschuift ten gunste van de industriële ondernemers en de stedelijke middenklasse. revolutie =Algehele, meestal snelle en ingrijpende verandering (\'omwenteling\') met gevolgen voor de hele samenleving. Het oervoorbeeld van een politieke revolutie is de Franse Revolutie (1789-1794). Hierbij werd de monarchie, die steunde op de adel en de kerk, vervangen door een regering die zich beriep op het volk. In de jaren 1789-1848 werden politieke hervormingsbewegingen in Engeland door het Franse voorbeeld geïnspireerd. Later was de Franse Revolutie ook het voorbeeld voor de marxistische socialisten. Volgens Marx was met de Franse Revolutie de macht overgegaan van de adel op de burgerij. De socialistische revolutie zou de macht in handen brengen van de arbeidersklasse. Naar analogie van de Franse Revolutie is men ook gaan spreken van een industriële revolutie. S
schietspoel =Spoel(en) met weefdraad die, door deze steeds heen (scheer) en terug (inslag) te \'schieten\' (slaan), de snelheid van het weven verdubbelt. Deze uitvinding van John Kay uit 1733 legde de basis voor een reeks van technische verbeteringen aan het weefgetouw en stimuleerde technische verbeteringen rond het spinnen. sloppenwijken Woonwijken die uit krotten bestaan. In de snel groeiende Britse industriesteden ontstaan in de eerste helft van de negentiende eeuw omvangrijke sloppenwijken, waar grote gezinnen samenhokken in slechte, ongezonde en veel te kleine woningen. De beruchtste sloppenwijken van Lancashire staan in Manchester en Liverpool, maar in de 1830\'s krijgen ook kleinere steden als Bolton, Blackburn en Oldham sloppenwijken. sociale roman =Genre uit de literatuur waarin klassentegenstellingen, armoede en andere sociale problemen centraal staan. De sociale roman beleeft zijn hoogtepunt in de 1830\'s en 1840\'s, met als bekendste schrijvers Dickens, Disraëli en Gaskell. Het genre wordt ook in andere Europese landen bedreven, zij het in uiteenlopende perioden. Working class poetry is bovendien nooit helemaal verdwenen. spinning jenny Spinmachine die, in oorspronkelijke vorm, zestien draden tegelijk kon geleiden. Uitvinding van James Hargreaves uit 1767, die het apparaat naar zijn dochter vernoemde. Verbeterde versies van deze machine konden al snel een veelvoud aan draden spinnen. stoommachines =Door stoomdruk aangedreven machines. De eerste stoommachines dateren al uit het eind van de zeventiende eeuw. Tot de 1780\'s worden stoommachines alleen toegepast in de mijnen. Deze Newcomen-pompen pompen het water weg. De machines laten echter veel energie verloren gaan en produceren alleen een op- en neergaande beweging. In de jaren 1782-1784 ontwikkelt James Watt een machine die veel efficiënter werkt en een roterende beweging teweeg kan brengen - dus (tand)wielen kan laten draaien. De stoommachine van Watt kan ook toegepast worden in onder meer brouwerijen, papierfabrieken en katoenfabrieken. Vanaf 1825 wordt de stoommachine gebruikt om locomotieven aan te drijven. Tot in de twintigste eeuw vormen stoommachines naar het principe van Watt de motor van de industrie. T
Ten Hours Act =Wet uit 1847 die bepaalde dat vrouwen en jongeren maximaal tien uur achtereen mochten werken. In praktijk ging dit al snel ook voor volwassen mannen gelden. De Ten Hours Act is een van de Factory Acts die vanaf 1833 werden opgesteld. theorie van Malthus =Theorie van de econoom Robert Malthus (1766-1834) over het verband tussen economische groei en bevolkingsgroei. Volgens Malthus verloopt de groei van de bevolking sneller dan de toename van de bestaansmiddelen. In tijden van voorspoed groeit de bevolking zo hard, dat er meer mensen zijn dan er gevoed kunnen worden. Dit leidt tot verarming en uiteindelijk tot oorlogen, hongersnoden en epidemieën. Zulke crisissen, hoe gruwelijk ook, herstellen uiteindelijk het evenwicht tussen de bevolking en haar bestaansmiddelen, zo stelt Malthus. U
uitsluiting =Maatregel van samenwerkende werkgevers om stakingen te breken. De werkgevers ontslaan de stakers en spreken af dat ze het ontslagen personeel niet van elkaar overnemen. In de eerste helft van de negentiende eeuw is deze maatregel zeer effectief. De reserves van stakende arbeiders raken al snel uitgeput, waardoor ze weer aan het werk moeten. urbanisatie Verstedelijking. De snelle verstedelijking is een gevolg van de industriële revolutie. Nadat eerst industrie is ontstaan op het platteland, zorgen de fabrieken vanaf het eind van de achttiende eeuw voor een massale trek naar de steden en voor de groei van plattelandsplaatsjes tot industriesteden. W
waterframe =Uitvinding van Richard Arkwright uit 1769 die het spinnen op waterkracht mogelijk maakt. Het waterframe levert ook een sterkere, dus betere draad op.