Beeldende begrippen

Ckv begrippen

Abstract: zonder een herkenbare voorstelling; ook non-figuratief genoemd.

Abstract expressionisme: stroming in de schilderkunst met voorstellingen die non-figuratief of een tussenvorm zijn; zowel abstract als expressief; grote formaten.

Abstraheren: een herkenbaar beeld zo vereenvoudigen dat alleen het belangrijkste overblijft, zonder toevalligheden; soms is het bijna of helemaal onherkenbaar geworden; er is dan een tussenvorm ontstaan.

Architectuur: naam voor alles wat gebouwd is.

Afsnijding: manier van ruimtesuggestie; de rand van de afbeelding overlapt de vormen, men maakt in gedachten de vormen af.

Ambachtelijke vormgeving: vormgeving van gebruiksvoorwerpen die voor het grootste gedeelte met de hand zijn gemaakt.

Assembleren: voorwerpen die eigenlijk niets met elkaar te maken hebben, worden zó samengevoegd dat er een nieuw geheel ontstaat.

Barok: kunst met onregelmatige vormen, een beweeglijke ordening en veel licht-donker-contrasten; van ± 1600 tot ± 1775.

Basisvorm: tweedimensionaal: vierkant, cirkel, driehoek, rechthoek. Driedimensionaal: kubus, bol, kegel, cilinder.

Bauhaus: een soort academie in Duitsland tussen 1919 en 1933; er werd lesgegeven in allerlei kunstzinnige vakken, zoals architectuur, schilderen, beeldhouwen, toneel, dans, toegepaste kunst, fotografie, weven, grafische vormgeving; men was tegen versiering om de versiering, en liet de vorm volgen uit de functie.

Beeldaspect: een van de onderdelen waaruit een beeld is opgebouwd; een beeldaspect kan alleen in combinatie met andere beeldaspecten worden gebruikt.

Beeldhouwen: een vorm in model brengen door materiaal, bijvoorbeeld steen of hout, weg te halen.

Beeldtaal: een middel om met behulp van beelden en zonder woorden anderen iets te vertellen, bijvoorbeeld met behulp van eenvoudige tekeningen.

Beschouwen: het aandachtig bekijken en onderzoeken van beelden.

Betekenis: de bedoeling, dat wat de maker wil vertellen met het werk.

Boetseren: een vorm in model brengen door materiaal, bijvoorbeeld klei, toe te voegen en te verplaatsen.

Bont: een min of meer dicht behaard dierenvel dat zo bewerkt is dat het niet kan bederven; wordt gebruikt voor bijvoorbeeld kleding, schoenen en tassen.

Canvas: zeer sterk en stevig weefsel van linnen of katoen; word t gebruikt voor bijvoorbeeld meubelstoffen, schoenen, tenten en tassen.

Centraal-perspectief: ruimtesuggestie door middel van lijnperspectief met één vluchtpunt.

Cobra: groep kunstenaars van schilders, schrijver en dichters die op een expressieve manier werkten, zo spontaan als een kind; van 1945 tot 1952.

Collage: een voorstelling gemaakt met losse stukjes materiaal, bijvoorbeeld papier.

Constructie: een aantal losse onderdelen die zijn samengevoegd tot één stevig geheel; de onderdeken blijven zichtbaar.

Construeren: losse onderdelen samenvoegen tot één stevig geheel; de afzonderlijke onderdelen blijven zichtbaar.

Couturier: modeontwerper van zeer bijzondere kleding die op maat wordt gemaakt.

Cliché: vereenvoudigde voorstelling, je ziet meteen wat het voorstelt; een ander woord hiervoor is ‘schema’.

Close-up: een beeld waarbij het onderwerp van zeer dichtbij wordt getoond.

Dada: stroming in de kunst tussen 1916 en 1928; niet traditioneel maar spottend en onzinnig, als protest tegen de bestaande cultuur; toevallige dingen en gevonden voorwerpen worden als kunst gepresenteerd.

Definitief ontwerp: tekeningen van de binnenkant en buitenkant van een gebouw zoals het uiteindelijk gebouwd wordt.

Denim: katoen dat geweven is in de keperbinding en daardoor zeer sterk; ook wel spijkerstof genoemd.

Design: industriële producten die er opvallend uitzien; er zijn hoge eisen gesteld aan vormgeving en techniek, wat vaak prijsverhogend werkt.

Documentatiefunctie: fotografie waarbij het doel is te laten zien hoe iets in werkelijkheid is.

Draperen: het schikken van de plooien van een lap textiel.

Driedimensionaal: met drie maten (breedte hoogte, diepte) en daardoor ruimtelijk.

Dynamisch: beweeglijk of de indruk gevend dat er beweging is; het tegenovergestelde van statisch.

Eigen schaduw: de schaduw van het voorwerp zelf; het gedeelte dat niet rechtstreeks belicht wordt.

Ergonomie: wetenschap over de vormgeving van industriële producten; er wordt rekening gehouden met het menselijk lichaam, zodat dit zo goed mogelijk functioneer en bijvoorbeeld niet onnodig moe wordt of letsel oploopt.

Expressief: met veel gevoel; manier van uitdrukken waarbij het persoonlijke van de maker en/of de beschouwer voorop staat.

Expressionisme: naam van een stroming in de kunst waarbij de persoonlijke uitdrukking van gevoelens voorop staat; de werkwijze is krachtig en uitbundig.

Expressionistisch: op de manier zoals in het expressionisme; expressieve manier van werken.

Figuratief: met een herkenbare voorstelling.

Fluweel: textiel dat zo is geweven dat er hele korte draden rechtop staan; voelt zacht aan.

Fotoreeks: het bewust combineren van verschillende foto’s die verband met elkaar houden, bijvoorbeeld door de betekenis of de ordening.

Functie: het doel waarvoor een voorwerp gebruikt wordt.

Geënsceneerde fotografie: fotografie waarbij de voorstelling als op een toneel in scène is gezet.

Glas-in-lood: techniek waarbij stukjes gekleurd glas bij elkaar worden gehouden door strips van lood.

Gotiek: manier van bouwen, beeldhouwen, schilderen en kleden; gebouwen kunnen door skeletbouw heel hoog zijn met grote ramen; opvallend is de verticale richting; van ± 1150 tot ± 1500.

Graffiti: spontane boodschappen in de vorm van tekst en vaak eenvoudige beelden op muren; meestal gemaakt met spuitbus of viltstift; dikwijls is de maker onbekend.

Grafische vormgeving: vormgeving waarbij letters, woorden en beelden zoals foto’s en tekeningen gebruikt worden.

Harmonieus: als alle onderdelen in evenwicht met elkaar zijn; het geheel wordt als rustig ervaren.

Haute couture: eersteklas kleding; door beroemde modeontwerpers op maat gemaakt; vooral kleding voor vrouwen.

Impressionisme: stroming in de beeldende kunst waarbij het weergeven van licht en sfeer voorop staat.

Industriële vormgeving: vormgeving van driedimensionale gebruiksvoorwerpen die met een machine in grote hoeveelheden worden gemaakt.

Inspiratie: zin krijgen om iets te gaan maken.

Jeans: spijkerbroek gemaakt van denim.

Katoen: textiel dat is gemakt van natuurlijk materiaal; dit materiaal is het zaadpluis dat in de natuur het katoenzaad beschermt.

Kikkerperspectief: ruimtesuggestie met een bijzonder laag standpunt, waardoor de dingen erg groot lijken.

Kitsch: beelden die de pretentie hebben kunst te zijn maar eigenlijk smakeloos en goedkoop zijn; er wordt gebruikgemaakt van de onkunde en het goedkope gevoel van de kijker; het is valse sensatie.

Klassiek: traditioneel van vormgeving, zoals het vroeger was, bijvoorbeeld bij de oude Grieken en Romeinen.

Klassieken: de oude Grieken en Romeinen.

Kleurcontrast: een tegenstelling met kleuren.

Klinknagel: rode pen, bijvoorbeeld van koper, die twee stukken materiaal stevig met elkaar verbindt.

Korset: losse vormen van stevig textiel die door middel van veters aan elkaar zijn gemaakt, soms verstevigd met baleinen; het geheel past om het lichaam; door de veters aan te trekken wordt het lichaam naar wens gevormd.

Kubisme: stroming in de beeldende kunst waarbij alle vormen worden herleid tot vooral hoekige basisvormen.

Leader: kort filmpje waarmee een tv-programma of een website begint.

Lichtvlek: de weerkaatsing van het licht op een voorwerp, waardoor de kleur van dat voorwerp op die plaats lichter lijkt.

Liggend kader: de randen van een horizontaal beeldvlak; bijvoorbeeld een rechthoek waarbinnen getekend of gefotografeerd is; de breedte is groter dan de hoogte.

Linnen: textiel dat gemaakt is van de buitenste vezels van de vlasplant.

Looplijnen: lijnen of pijlen die in een relatieschema aangeven hoe de verschillende ruimten onderling bereikbaar moeten zijn.

Maquette: klein model, in de juiste verhoudingen, van bijvoorbeeld een gebouw, monument of stad.

Middeleeuwen: de tijd van ± 500 tot ± 1500.

Mobile: beeld dat uit meerdere onderdelen bestaat en kan bewegen; de beweging komt tot strand doordat de lucht langs de onderdelen stroomt, of omdat techniek de onderdelen laat bewegen.

Neoclassicisme: stijl in de beeldende kunst waarbij gebruik wordt gemaakt van vroegere stijlen zoals de klassieken, Renaissance en barok.

Ontwerpen: het bedenken, schetsen en bespreken van een idee en daar een definitieve vorm aan geven.

Ordening: de manier waarop de belangrijkste, kleurigste, grootste vormen in (een) bepaalde richting(en) zijn geplaatst.

Pictogram: eenvoudige tekening van een voorwerp of activiteit, bijvoorbeeld een figuurtje om het toilet aan te geven.

Pose: een gemaakte houding, bijvoorbeeld heel stoer gaan staan.

Pointillisme: stroming in de schilderkunst waarbij de kleuren met punten naast elkaar worden geschilderd.

Popart: afkorting van ‘populaire kunst’; stroming in de beeldende kunst waarbij de consumptiemaatschappij uitgangspunt is; er wordt gebruikgemaakt van beelden uit reclame, film, tv; altijd figuratief en overdreven.

Proces: de verschillende ‘stappen’ achter elkaar bij het ontstaan van een beeld; zoals verzamelen van ideeën, het maken van voorstudies en het maken van het definitieve beeld; het is altijd een ‘zoekende’ manier van werken.

Productontwikkeling: het in een groep van deskundigen bedenken van een bepaald product; allerlei eisen spelen een rol, zoals materiaal, prijs, functie, verkoop, ergonomie.

Programma van eisen: alle wensen en ideeën van de opdrachtgever waarmee een architect bij het ontwerpen van een gebouw rekening moet houden.

Plasticiteit: de tastbare ruimtelijke aard van het oppervlak, bijvoorbeeld afwisselend en levendig.

Plattegrond: tekening die de indeling van een ruimte laat zien, bijvoorbeeld van een woonhuis.

Primaire kleuren: geel, rood en blauw; dit zijn de kleuren die je niet zelf door menging kunt maken.

Realisme: stroming in de beeldende kunst waarbij het leven van alledag het onderwerp is; ook wordt met realisme alle kunst bedoeld die de werkelijkheid ‘net echt’ weergeeft.

Relatieschema: schema van alle ruimten van een nog te ontwerpen gebouw.

Reportage: een aantal verschillende foto’s of video-opnamen over hetzelfde onderwerp waarbij de betekenis centraal staat; het is geen geënsceneerde fotografie; samen roepen de beelden de sfeer van het onderwerp op; de volgorde van de beelden kan worden veranderd.

Renaissance: kunst waarbij gebruik gemaakt wordt van klassieke voorbeelden; kalm, evenwichtig, ernstig en symmetrisch; van ± 1400 tot ± 1600.

Romaans: manier van bouwen, beeldhouwen, schilderen en kleden; gebouwen zijn zwaar en donker door de dikke muren en de kleine ramen; opvallend is de horizontale richting; van ± 1000 tot ± 1250.

Romantiek: tijd waarin bij alle vormen van kunst vooral op het gevoel wordt gewerkt.

Ruimtelijk: alles wat plaats inneemt, je kunt eromheen of erin lopen; als een tekening ruimtelijk is, word bedoeld dat je de indruk krijgt dat je erin kunt bewegen.

Ruimtesuggestie: de indruk van diepte op een plat vlak.

Schema: vereenvoudigde voorstelling; je ziet meteen wat het voorstelt; een ander woord hiervoor is ‘cliché’.

Schetsen: het eerste idee met vlugge lijnen tekenen of in grove vormen boetseren of construeren.

Schoor: diagonale balk in een rechthoek, waardoor het geheel stijf wordt.

Sequentie: een fotoreeks die door de betekenis en de ordening één geheel is; het aantal beelden en de volgorde kan niet veranderd worden; er zijn kleine veranderingen te zien.

Silhouet: schaduw die ontstaat bij tegenlicht; je ziet eigenlijk alleen de eigen schaduw als één donkere vorm.

Skeletbouw: techniek van bouwen waarbij eerst de dragende en steunende onderdelen worden geconstrueerd, zoals balken en kolommen; de opvulling, zoals muren en vloeren, hoeft niets te dragen en kan van licht materiaal zijn, dat later wordt aangebracht.

Slagschaduw: de schaduw van een voorwerp op de grond of op een ander voorwerp.

Staand kader: de randen van een verticaal beeldvlak; bijvoorbeeld een rechthoek waarbinnen getekend of gefotografeerd is; de hoogte is groter dan de breedte.

Standpunt: de plaats van waaruit iets wordt bekeken en in beeld wordt gebracht, bijvoorbeeld door een foto of tekening.

Statisch: stijf; niet beweeglijk of de indruk wekkend dat er beweging is; het tegenovergestelde van dynamisch.

Stijl (de stijl): naam van een stroming in de beeldende kunst waarbij het gebruik van basisvormen, primaire kleuren, secundaire kleuren, zwart en wit zo evenwichtig mogelijk gebruikt wordt; non-figuratief of tussenvorm; onder andere architectuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, grafische vormgeving.

Stijl: vormgeving met dezelfde kenmerken voor een bepaalde tijd, plaats of groep; bijvoorbeeld de manier van kleden, bouwen, schilderen of beeldhouwen.

Stofuitdrukking: zó tekenen of schilderen dat het materiaal net echt lijkt; je kunt je voorstellen hoe materiaal in werkelijkheid zou aanvoelen.

Surrealisme: stroming in de beeldende kunst waarbij alledaagse voorwerpen op een niet-alledaagse manier met elkaar worden verbonden; onverwachte en onvoorspelbare voorstellingen.

Symbool: een figuratieve voorstelling waardoor iets algemeens of iets met een diepere betekenis wordt aangeduid.

Symmetrisch: als een beeld verdeeld kan worden in twee helften die precies of ongeveer elkaars spiegelbeeld zijn.

Totaal: een beeld waarbij het kader het onderwerp in zijn geheel laat zien.

Trend: modieuze stroming van korte duur, dus weer snel uit de mode.

Tussenvorm: een beeld dat niet meteen herkenbaar (figuratief) is, maar ook niet helemaal non-figuratief.

Uitharden: het overgaan van vloeibare in vaste vorm, bijvoorbeeld chocolade of beton; ook ‘stollen’ genoemd.

Universele kunstenaar: kunstenaar met een grote algemene kennis, die van verschillende vakken goed op de hoogte is, bijvoorbeeld anatomie, bouwkunst, geschiedenis, schilderen; vooral in de tijd van de renaissance.

Uniform: dezelfde kleding voor een bepaalde groep mensen; bijvoorbeeld postbode, militair.

Vakwerkconstructie: open constructie van meestal pijpen van metaal in de vorm van rechthoeken en schoren; bijvoorbeeld steigers, grote overspanningen.

Verhalende fotoreeks: een fotoreeks met een duidelijk verhaal; de volgorde van de foto’s kan niet worden veranderd.

Vliesgevel: in een skeletconstructie een muur die van glas kan zijn omdat hij niet hoeft te dragen of te ondersteunen.

Vogelperspectief: ruimtesuggestie met een zeer hoog standpunt; er ontstaat een goed overzicht en de afgebeelde dingen lijken klein.

Voorgespannen beton: zeer sterk beton, omdat vóór het storten strak getrokken kabels van metaal zijn aangebracht, die alles stevig bij elkaar houden.

Voorlopig ontwerp: schetsen van de binnenkant en buitenkant van een gebouw zoals het gebouwd zou kunnen worden.

Voorstudie: een schets die voorafgaat aan de definitieve uitvoering van een idee of ontwerp; er wordt gezocht naar de belangrijkste lijnen, kleuren en ordening.