Module 4

Module 4 kunst, protest en verzet

1 Marcel Duchamp behoort tot het dadaïsme

2 Het is grappig dat er zo’n flauw grapje is gemaakt, maar mensen worden natuurlijk boos, omdat het spot drijven met een schilderij van hoge waarde, origineel door een schilder met hoog aanzien.

5 zie bijgevoegd formulier

§1 Geëngageerd protest

6 Goya is hier een geëngageerd kunstenaar. Leg dit uit.
Hij zet de hoofdfiguur in het schilderij letterlijk in het licht, door de licht kleding als contrast met de donkere omgeving, waardoor de aandacht in de eerste plaats naar de hoofdpersoon uitgaat, en daardoor je dus de situatie vanuit het oogpunt van deze neger gaat bekijken.

7 Waarom heeft Goya de hoofdfiguur in het wit gekleed?
Zoals ik hier boven al heb genoemd, is dat om de aandacht naar de hoofdfiguur te trekken zodat je meer vanuit zijn oogpunt gaat kijken.

8 De slachtoffers zijn herkenbare individuen. De soldaten hebben geen gezichten, zij zijn anoniem. Waarom zou Goya dit gedaan hebben?
Door de andere gezichten weg te laten vallen blijft alle aandacht op de hoofdfiguur, zonder dat je afgeleid kan worden door enige andere details.

9 Waarom heeft Goya voor een rauwe werkwijze zonder details gekozen, denk je?
Het was normaal om zeer gedetailleerd te schilderen, evenals dat het normaal was om op oorlogsschilderijen geen slachtoffers te laten zien. Wat hij hier presenteert is dus extra nieuw, doordat hij een nieuwe manier van schilderen en afbeelden gebruikt.

10 Op welke wijze is hier sprake van verzet?
Hij verzet zich tegen de manier waarop oorlogen worden geschilderd. Hij kiest voor het slachtoffer in plaats van voor de overwinnaar.

11 Bekijk de kleine afbeeldingen van de voorstudies op deze bladzijden. Noem de dingen die Picasso heeft onderzocht voor het uiteindelijke schilderij.
Hij heeft onderzocht hoe hij angst, afgrijzen, verdriet en verschrikking als een heel duidelijk emotie weer kan geven in gezichten.

12a Teken een van de schetsjes na en beschrijf in het kort wat Picasso ‘veranderd’ heeft.
zie bijgevoegd formulier
b Met welke bedoelingen heeft Picasso deze ‘veranderingen’ aangebracht.
Hij heeft zijn uiteindelijke schilderij minder gedetailleerd gemaakt

13 Kun je bij de Guernica van Picasso spreken van ‘kunst als wapen?
Een beetje wel, want door dit schilderij zo tentoon te stellen op een wereld tentoonstelling laat hij zien dat hij absoluut niet eens is met de gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden.
Hij strijdt een beetje tegen de fascisten door dit schilderij zo te laten zien.

14 Lees het infoblok over Daens. Wat werkt naar jouw idee sterker: een objectief journalistiek verslag of een persoonlijk gekleurd literair verhaal? Licht je keuze toe.
Ik zelf vind dat een persoonlijk verhaal meer indruk maakt, doordat de schrijver er zijn gevoel in kan liggen, en dus veel meer indruk kan maken. Maar er is ook veel te zeggen voor een journalistiek verslag, omdat je dan de pure waarheid krijgt, on geromantiseerd en niet overdreven uitgedrukt.

15 Waarom was het beroep van Pieter Daens een machtig wapen in het verzet van de straatarbeiders te Aalst tegen de fabriekseigenaren?
Door de macht die hij heeft als een schrijver, journalist en drukker kan hij door middel van woorden mensen ideeën geven. Bovendien kan hij mensen aansporen tot het verrichten van handelingen, zoals stakingen.

16 Waarom kon ook Adolf Daens, in zijn functie als priester, een belangrijke rol spelen in dat verzet?
Een priester is een persoon met veel aanzien en een grote invloed op het volk. In die tijd in ieder geval wel. Hierdoor sprak hij grote groepen aan in een keer. Bovendien was een priester in die tijd nog iemand die onder het volk leefde, voor zieken zorgde etc. en een vertrouwenspersoon is, dus toegang heeft tot een hoop middelen.

17 Geef in het kort het verschil in beide benadringen aan.
Het lied door Henriëtte Roland Holst is meer indrukwekkend. Door het grote koor is er een gevoel van saamhorigheid. Het lied door Jaap van der Merwe spoort de mensen meer aan tot het verrichten van daden. Het is duidelijker verstaanbaar. Het is meer persuatief terwijl De Internationale meer bemoedigend is, en laat horen: je staat er niet alleen voor.

18 ‘Engagement’ wil zeggen ‘betrokken zijn bij maatschappelijke en culturele problemen’. Uit welke regels blijkt vooral het engagement van beide bewerkers?
Ontwaakt, verdoemden in hongers sfeer!
- Henriëtte Roland Holst
Hé joh! Ze je d’r onder. Hé joh! Ze houen je tekort
- Jaap v.d. Merwe
Ik heb voor deze regels gekozen, omdat ze laten zien dat ze je begrijpen, de schrijver zit in hetzelfde schuitje, en voelt met je mee.

19 Leg uit welke versie jij het meest strijdbaar vindt.
De versie van Jaap van der Merwe vind ik het mest strijdbare, het heeft een meer opzwepend ritme en door de woorden die je hier kunt verstaan.

20 hoe heeft de componist het strijdkarakter verklankt?
De strijdklank is vertaald door het ritme, en de trompetten.

21a Lees de tekst ‘de deserteur’ op blz.105 en beluister de Nederlandse uitvoering op track 12 van de audio-cd.
b Bij welke coupletten hoor je een afwijkend ritme?
Een afwijkend ritme hoor je bij de coupletten:
-Ik trek van noord naar zuid
-Negeer het kil bevel

22a Lees de tekst Strange fruit en bekijk het fragment op de videoband waarop je Billy Holiday hoort en ziet met Strange fruit.
b Waar, bij welk woord, hoor je de climax in dit lied?
Een climaxen in het lied vallen bij de woorden ‘crop’ en ‘drop’
c Verklaar waarom bij de laatste regel de beat wegvalt.
Op deze manier kan ze zelf late horen wat ze wil horen, zonder dat ze rekening moet houden met het ritme of eindnoten, bovendien kan de luisteraar nu echt naar haar woorden luisteren, zonder de muziek.
Dus trekt ze eigenlijk alle aandacht.
D Billy Holiday is zeer betrokken bij de uitvoering van dit lied. Waaruit kun je dat opmaken?
De betrokkenheid kun je opmaken uit haar gezichtsuitdrukkingen en de hoeveelheid emotie die ze in dit lied legt.

§2 humoristisch verzet

23 afb. stijlfiguur
15 hyperbool/ symbool
16 symbool
17 hyperbool
18 a symbool en humor
b humor en hyperbool
c understatement
19 hyperbool en geaccentueerde overtuiging

24 zie bijgevoegd formulier

27 De machine slaat op hol, waardoor de maïskolf tegen zijn gezicht wordt gewreven, soep in zijn gezicht wordt gelanceerd en taart in zijn gezicht wordt geduwd.
28 Je krijgt meddleven met de hoofdpersoon. Bovendien is het tot aan het absurde overdreven.

30 Doordat hij met zijn lichaamstaal laat zien dat het overdreven is.

31 Door de fijne gebaren die hij maakt.

32 Hij laat op humoristische wijze zien dat het lopende band werk veel te zwaar is.
Hij maakt de automatisering opeen humoristische wijze absurd.

§3 provocerend protest

34 -mensen zijn er meer toe aangezet om dieper na te denken
-mensen hebben meer individualiteit in hun uiterlijk
-er zijn mode aspecten van toen achtergebleven, zoals piercings bijvoorbeeld.
-ze hebben ‘exotische dieren’ ingevoerd als huisdier, zoals bijvoorbeeld slangen.

35 Uiteraard niet. Het springt niet echt lekker op naaldhakken van zeker 20 cm. hoog.

36 De versiering met de kettingen en gaten in de kleding, de haardracht en make-up.

37 overeenkomsten:
- beiden zetten zich of tegen de maatschappij
- beiden hebben een uitgesproken uiterlijk
verschillen:
- punkers zijn uitsluitend blank
- rappers uiten zich meer muzikaal

40 Ze zetten zich gewoon af tegen de dingen waar ze het niet mee eens zijn.

42 In dit gedicht wordt geprotesteerd tegen het leger. Het gaat over de soldaten, die elke dag maar weer moeten doen wat eigenlijk afschuwelijk is voor een mens om te doen. Elke dag moeten ze weer mensen vermoorden en zien ze weer slachtpartijen. En dat verplicht. Geen vrije keus.

43 Het gedicht ‘dodenklacht’ verzet zich tegen de moeilijke en zwaar gewogen woorden, die gebruikelijk zijn voor een gedicht.

44 Zie bijgevoegd formulier.

48 De nieuwe schoonheid, is de schoonheid die van binnenuit komt. Het tonen van eigen gevoel en
emotie, in plaats van ‘geïdealiseerde maskers’.

49 De tekeningen zijn geïnspireerd door kleutertekeningen. Dit omdat kleutertekeningen vanuit het binnen van zo’n kind komen. Een kleuter tekent wat hij/ zij wil of voelt.

Opdracht 12a
De uiteindelijke tekening heeft Picasso veel simpeler gemaakt, door details weg te laten en ook geen gebruik te maken van kleur.

Opdracht 24
In deze reclame is gebruik gemaakt van de stijlfiguur personificatie.
Het medicijn wordt voorgesteld als een nadenkend organisme, die weet waar de pijn zich bevind en weet waar hij in werking moet treden.

Hier is gebruik gemaakt van de stijlfiguur hyperbool. Het haar van de vrouw wordt afgebeeld, alsof het één zou kunnen zijn met de natuur. De slogan overigens is natuurlijk een personificatie. Kleuren leven niet.