T/m artikel 53

Artikel 2; Wat doet wetenschap? Opdracht 2. a. leer-dierenhuid
b. abacus
c. een veer die je moet opdraaien
d. spelletjes
e. bandrecorder, modern is jaren ’70. Opdracht 3. Medische wetenschap, vervoer en sociale verhoudingen zijn verbeterd. Het milieu en sociale contacten zijn verslechterd. Samenvatting. Anno 1900 Ø Gezondheidszorg; veel ziekteprocessen nog niet goed bekend Ø Bestaan “Melkweg” bekend. Nog geen inzicht in structuur heelal. Ø Olympische Spelen in Parijs, naar Parijs om te kijken. Anno 2000 en heden Ø Medische zorg op hoog peil; veel nieuwe geneesmiddelen Ø Melkweg is 1 van de vele stenenstelsels + veel meer inzicht in opbouw van het heelal Ø Sydney; over de hele wereld te volgen via tv en internet Artikel 3; wie doet wetenschap? Opdracht 2. a. moeilijk bereikbaar, onbereikbaar. b. Voor leren verstaanbaar maken. c. Onderzoek dat in principe niet is gericht op toepassingen. Dit onderzoek vindt veelal plaats aan Universiteiten. Opdracht 3. a. kunnen vissen pijn ervaren? b. Zitten er ontsmettingsstoffen in babyvoeding? c. Is de bodem van Mars vruchtbaar en kan er iets op groeien? Artikel 4; waarom doet men wetenschap? Opdracht 1. Waterstofatoom; 1 pro, 1 elec, 0 neu. Zuurstofatoom; 8 pro, 8 elec, 8 neu
Silicumatoom; 14 pro, 14 elec, 14 neu. Fosforatoom; 15 pro, 15 elec, 16 neu. Opdracht 2. a. National Cancer Institut in Amerika. Instituut Pasteur in Frankrijk. b. ze beschuldigden elkaar van oneerlijke praktijken. Opdracht 3. a. deze ziekte kon het hele lichaam aantasten; het skelet, hart en organen worden na enige jaren aangetast. b. Penicilline

Opdracht 4. a. na NO3 vooral meststoffen. b. Bij het produceren van mest. Opdracht 5. Genetische manipulatie, sperma van doden gebruiken. Samenvatting. Om het wetenschappelijk werk gaande te kunnen houden heb je bijv. eigenwijsheid nodig. De ene wetenschapper blijft onderzoeken om de ander van zijn gelijk te kunnen overtuigen. Prout vergelijkt Deuterium (H) met zuurstof (O) hij zegt dat door met 8 te vermenigvuldigen dit uitrekenbaar is. Berzelius toont aan dat de verschillende elementen verschillende atoommassa’s hebben en dus van elkaar verschillen. Medelijden kan ook een drijfveer voor onderzoek zijn. Duitse chemicus Feux Hoffmann kon niet aanzien dat zijn vader zoveel buikpijn had door het medicijn op basis van salicylzuur. Hij ging experimenteren om een betere pijnstiller te vinden. Een andere drijfveer is bijv. het uitloven van een prijsvraag (hierdoor versnelt het onderzoek). Ook ambitie en andere vormen van eerzucht spelen een rol in de wetenschapsbeoefening. Ø Het “National Cancer Institute” (Amerika) onder leiding van Robert Gale. Ø Het “Institute Passteur” (Parijs) onder leiding van Luc Montagnier streden om de eerste ontdekking van het hiv-virus dit werd in 1983 ontdekt. Ze verweten elkaar van oneerlijke praktijken. In 1909 vond Paul Ehrlich een medicijn tegen syfilis uit. De gevolgen van syfilis zijn; Ø De ziekte kan het hele lichaam aantasten Ø Het skelet kan worden aangetast Ø Het hart en de organen worden na enige jaren aangetast
Tegenwoordig wordt syfilis terwijl dit nauwelijks meer voorkomt bestreden met penicilline. Chilisalpeter= NaNo3 dit bestaat vooral uit meststoffen
Men gebruikt stikstofverbindingen om mest te produceren
Twee voorbeelden van onderzoeken waar in Nederland maatschappelijke discussies zijn over ontstaan zijn; Ø Genetische manipulatie Ø Sperma van doden gebruiken Artikel 5; zekerheid bestaat niet. Opdracht 1. a. ontwikkelingslanden
b. Azie, 3 miljard. Opdracht 2. Dan voldoet het niet aan zijn normen en waarden. Opdracht 3. a. bij verdamping kunnen giftige dampen vrijkomen. b.  regenpijpen.  Electriciteitsbuis.  Pennen. Samenvatting. In 1997 erkende de eerste sigarettenfabriek “Ligget” dat roken longkanker veroorzaakt ze beloofden te betalen voor de extra kosten in de gezondheidszorg. Als iemand iets “niet ethisch” vindt dan voldoet hij niet aan de normen en waarden. In 1973 ontdekte men dat PVC een vorm van leverkanker kan veroorzaken. Bij verbranding van PVC kunnen giftige dampen vrijkomen. PVC is verwerkt in bijvoorbeeld; Ø Regenpijpen Ø Elektriciteitsbuis Ø Pennen Ø Rioleringsbuis
Door weekmakers eten kinderen speelgoed op en worden hier heel erg ziek van. Vervolgens werd dit speelgoed uit de handel gehaald en werd even later weer terug geplaatst maar dan vervangen door speelgoed want niet meer op snoepjes leek of ander eetbaar materiaal. Artikel 31; wat is materie? Vragen. 1. geef een omschrijving van wat materie is. 2a. wat gebeurt bij een verbrandingsreactie? b. wat blijft over na een verbrandingsreactie? 3a. welke elementen/ atoomsoorten komen het meest voor in je lichaam? 1. Noem stoffen /deeltjes / moleculen die de cel ingaan. 2. noem een stof die in de cel gevormd kan worden. 3. Noem stoffen /deeltjes die de cel verlaten. c. wat betekent; ‘jij zult tot as wederkeren’ ? 4a. wat zijn de efeecten van langdurig/ overmatig alcoholgebruik? c. waarop berust een alcoholcontrole? Antwoorden. 1. materie is een begrip dat aangeeft dat iets bestaat uit moleculen. 2. B. de verbranding van het afval zorgt voor gassen en assen. 3. A. meest voorkomende elementen; H2 en O2 = water en zuurstof. B. - Water, zuurstoffen en voedingsstoffen. - eiwitten - water, koolstofdioxide en afvalstoffen. d. je sterft

4. – tast hersencellen aan. - tast organen aan. - Tast spieren aan. Alcoholcontrole = controle van de hoeveelheid alcohol in je bloed, percentage dmv. Blaastest. Samenvatting. In Nederland zijn 26866 actieve brandweerlieden bij de gemeentelijke brandweren, hiervan zijn er 4593 in beroepsdienst, overigen zijn vrijwilligers. De beroepsbrandweermensen zijn vooral te vinden in de grotere steden en in officiersfuncties bij de kleinere gemeenten. Actieve werving heeft de laatste jaren gezorgd voor een groeiende instroom van vrouwen (daarvan zijn er nu 742) en leden van minderheidsgroepen. De wet van Lavoisier toont aan dat er bij verbranding geen massa verloren gaat. Hij werd als belastinginner ter door veroordeeld op 8 mei 1794. zijn vrouw maakte zijn levenswerk af. Vroeger geloofden de mensen dat er in een brandbare stof flogiston zat. Deze was na de verbranding op. Geesteswetenschappen; een sinds W. Dilthey in zwang geraakte benaming voor de wetenschapper die de uitingen van de geestelijke bedrijvigheid van de mens tot object hebben. Spiritisme; het geloof in een persoonlijk voortbestaan na de dood, gecombineerd met het geloof dat overledene onder bepaalde omstandigheden in staat zijn zich met de op aarde levenden in verbinding te stellen. Feiten over alcohol; Ø zeer brandbaar Ø giftig Ø alcohol maakt mensen minder geremd Ø makkelijk zelf te maken
materie is een begrip dat aangeeft dat iets bestaat uit moleculen. De meest voorkomende elementen in het lichaam zijn; H2 en O2. Stoffen die de cel ingaan zijn water zuurstoffen en voedingsstoffen
Stof die in de cel gevormd wordt is eiwit
Stoffen die de cel uitgaan zijn water , koolstofdioxide en afvalstoffen
Langdurig alcoholgebruik; Ø aantasting hersencellen Ø aantasting organen (maag en lever) Ø aantasting spieren (hart) Artikel 32; ijzer in bloed en ijzer op zich. Opdracht 1. 1. zijn er veel kinderen met bloedarmoede? Nee. 2. is het eten van rood vlees nodig voor je bloed? Nee. Samenvatting. IJzer is het 4e meest voorkomende element op aarde. IJzer bevindt zich in hemoglobine in gebonden toestand deze zit in de rode bloedlichaampjes deze zorgen voor het transport van zuurstof. In de Industriële revolutie (18e eeuw) werden de eerste hoogovens uitgevonden doordat er gebruik werd gemaakt van Cokes. In 1850 werden door in Engeland Sir Henry Bessemer en in Amerika door William Kelly nieuwe soorten goedkoop staal geproduceerd. Er werden vanaf nu grote bouwwerken van staal gemaakt in plaats van ijzer of hout. Blik vormt ca. 60% van alle staalafval. Artikel 34 + 35; papier. Samenvatting artikel 34. Papier is een soort matje van vezels. Door het ruwe oppervlak blijven de vezels aan elkaar zitten. De vezels zijn van planten afkomstig want dierlijke vezels zijn niet ruw genoeg. De uitvinder van papier is de wesp, deze maakt zijn nest door het fijnkauwen van hout en schors tot papier. In 140 v. Chr. Maken Chinezen papier als kleding en inpakmateriaal. In 110 wordt schrijfpapier gebruikt. In 590 het toiletpapier. In 751 leren de Arabierenpapier kennen in Samarkand. In 1150 komt het naar Spanje. In 1189 papiermo9len in Herault (Frankrijk). In 1391 in Duitsland en in Engeland in 1494. de weg van het papier = wesp - Ts’ai Lun in China - Samerkand – Bagdad – Cairo – Marokko – Spanje – Neurenberg – Engeland. Samenvatting artikel 35. In 3000 v. Chr. De voorloper van het papier is papyrus het komt uit Egypte en werd oorspronkelijk gebruikt om sandalen mee te vlechten voor te schrijven gebruikte zij perkament. In 59 v. Chr. Voerde Julius Caesar de krant in deze werd overal in Rome opgehangen en was gemaakt van perkament. De eerste gedrukte boekwerken kwamen uit Korea, Japan en China. In 1450 ontstond dit pas in Europa. Het beroemde papier voor rasterkopien komt uit Nederland en stamt uit 1926 ontdekt door van der Grinten. Een kwart van al ons afval is papier hier weer 65% van is recyclebaar. Het is veel voordeliger en beter voor het milieu om te recyclen. Karton is 100% gerecycled. Je kan niet alles recyclen omdat de vezels dit maar 4 tot 6 keer aankunnen. In 1993 is er besloten om andere bleekmiddelen zoals waterstofperoixide te gaan gebruiken omdat deze dioxinen geven zoals chloor doet, deze zijn gevaarlijk. Op scholen worden zo’n 500000 tot miljoen kopieën per jaar gemaakt. Ook hier wordt aangeraden om te gaan recyclen. Vroeger werd er getekend op rotsen hierna volgde de perkament (geprepareerde dierenhuid). In Toscane werd in 1300 papier gebruikt. In Japan en China werd het papier van zijden gemaakt. Grafiek= verzamelnaam voor allerlei reproductietechnieken van kunst op papier. Artikel 43; de nachtelijke hemel. Opdracht 2. a. duizenden jaren geleden deelden sterrenkundigen de sterren in groepen in en tekenden ze er denkbeeldige figuren omheen, zodat men ze gemakkelijk kon onthouden. Zo zijn onze sterrenbeelden ontstaan. Sterren staan zover weg dat ze allemaal op dezelfde afstand lijken te staan. b. Tegenwoordig maken astronomen gebruik van een systeem van 88 sterrenbeelden. 12 van die sterrenbeelden vormen de zogenaamde dierenriem. Dit zijn de sterrenbeelden waar zon, maan en planeten doorheen bewegen. De afzonderlijke sterrenbeelden worden aangegeven met een letter van het Griekse alfabet. Opdracht 3. a. – de camera heeft een flitser. - de belichtingstijd is zo lang dat de foto duidelijker is dan een oogwaarneming. b. orion, de jager, is een gemakkelijk herkenbaar sterrenbeeld. Zijn schouders en knieen worden aangegeven door 4 heldere sterren. 3 andere markeren zijn gordel en de orionnevel zijn zwaard. Samenvatting. In de afgelopen decennia is de kennis van de nachtelijke sterrenhemel sterk afgenomen. Men ziet de sterrenhemel niet helemaal meer door lichtvervuiling. Dit wordt veroorzaakt doordat er in Nederland veel licht ’s nachts is en doordat je door de maan geen zwakkere lichtbronnen meer kunt waarnemen. In de oudheid had men natuurlijk minder last van lichtvervuiling. Iedereen was dan ook vertrouwd met de sterrenhemel. Men zag ook mythische figuren in de sterren. Deze waren de sterrenbeelden. Deze sterrenbeelden die wij nu kennen zijn afkomstig uit het gebied rond de Middellandse Zee en hebben namen afkomstig van de Griekse Mythologie. Al vanaf het begin van de beschaving probeert men de sterren te rangschikken zodat ze teruggevonden kunnen worden. Het eerste geschrift over onze sterrenbeelden dateert uit 1700 v. Chr. En komt uit Messopotamie. Griekenland is de bakermat van de astronomie. Exodus is de eerste Griek die de sterrenbeelden beschrijft, dit doet hij in 400 v. Chr. Hipparchus bedacht een schaal van lichtsterkte die we nu nog steeds handhaven. Door Ptolemaeus 48 beschreven sterrenbeelden gebruiken wij er nog maar 47. de Arabieren breidden de astronomische kennis ook uit. De Europese astronomie leeft pas weer sinds de 15e eeuw. In 1754 voegt een fransman nog eens 14 sterrenbeelden toe met de namen van Wetenschappelijke instrumenten. In 1928 wordt de vaste grens van 88 sterrenbeelden afgesproken. Elke ster behoort tot een sterrenbeeld. Twaalf sterrenbeelden vormen de zogenaamde dierenriem. Dit zijn de sterrenbeelden waar zo, maan en planeten doorheen bewegen. De afzonderlijke sterren worden aangegeven met een letter uit het Griekse alfabet. Orion, de jager, is een gemakkelijk herkenbaar sterrenbeeld. Zijn schouders en knieën worden aangegeven door vier heldere sterren. Drie andere markeren zijn gordel en de Orionnevel zijn zwaard. Artikel 44; de hemelbol. Opdracht 1. a. de aarde draait. b. Een jaar
c. Een kwart rondje
d. 24 uur. Opdracht 2. Circumpolair= de naam voor hemelobjecten die altijd boven de horizon blijven en dus nooit ondergaan. Voor deze objecten geldt dat hn afstand tot de hemelpool kleiner is dan de hoogte van de hemelpool boven de horizon (die gelijk is aan de geografische breedte van de waarneemplaats). Voor een waarnemer op de noordpool is de halve hemelbol circumpolair, voor iemand op de evenaar geen enkel deel van de hemelbol. Opdracht 3. a. poolster. Samenvatting. Een hemelkoepel is een soort kaart, begrensd door de horizon en met het zenit (het punt precies boven je hoofd) in het midden. Op zo’n koepel is oost en zuid verwisseld aangezien je deze kaart eigenlijk boven je hoofd zou moeten houden. De poolster staat in het noorden en maakt deel uit van de kleine beer. De eclyptica wordt ook wel eens aangegeven. Dit is de lijn waarlangs de planeten aan de hemel voorbij trekken. Hierin kunnen we 2 soorten sterren onderscheiden; de circum polaire sterren(beelden) zijn sterren die de hele avond en nacht aan de sterrenhemel staan. Niet circum polaire sterren(beelden) hebben een baan die voor een (groot) deel onder onze horizon ligt. De sterren gaan de andere kant op dan dat de aarde draait (dus als de aarde linksom draait dan gaan de sterren rechtsom). Ook kun je gebruik maken van een hemelkoepel. Nadir, het punt precies onder onze voeten. De poolas is ook ingetekend. (deze wijst naar de poolster en daardoor staat die ster dus altijd in het noorden). De hemelequator is de projectie van de aardse equator op de hemelbol. Artikel 45; hemelonderzoek. Opdracht 1. a. jaartelling; het moment dat we zijn begonnen met de jaren te tellen. b. Julius Caesar = maandkalender. c. Grote paus. Samenvatting. In de oudheid probeerde men de seizoenen te voorspellen aan de hand van de sterren. Zo is te zien aan de bepaling van pasen (de eerste zondag na volle maan na het begin van de lente.) Pas in de 15e eeuw kwam men erachter hoe de cycls van de aarde in elkaar zat. Ook Maand en Maandag wijzen op het gebruik van de maan in de oudheid. De maankalenders waren helaas niet goed. De maanden verlopen niet prcies mwt de omloop van de maan. In Egypte keek men vroeger naar de ster Sotis (Sirius) als deze 's ochtends boven de horizon kwam ging de Nijl overstromen en werd de grond vruchtbaar. Om de pozitie van een ster te bepalen maak je gebruik van twee vaste punten. Het Azimuth is de hoek die de ster maakt met het noorden en kan worden gemeten met een kompas. Het andere punt is de hoogte, de hoek tussen de horizon en de ster. De oude sterrenobservatoria bestaan uit stenen die op een groot veld staan. Er werden instrumenten gemaakt die de positie van een ster bepaalden. Artikel 46; de zon aan de hemel. De zon is voor ons het belangrijkste hemellichaam. Opdracht 1. a. hitte, licht en UV. b. Hitte= dan ga je zweten en droog je uit. Licht= je kan er blind van worden. UV= krijg je huidkanker van. c. hitte= zorgt dat je dorst krijgt en dat je gaat drinken. Licht= knipperen met je ogen. UV= zonnebrandcrème opdoen. Artikel 48; de maan aan de hemel. Opdracht 1. a. schitteren (licht geven), stil zijn. b. Beschijnen. c. Om middernacht is spookuur. d. Het weer ondergaan van de maan en het dus weer opkomen van de zon. e. Zoncyclus. f. B, d, g, a, c, f, e. Opdracht 2. a. in het zuiden. b. De onderste
c. De bovenste. Artikel 1; scheppingsverhalen en wetenschappelijk verklaren. Opdracht 2. a. predestinatie= goddelijke voorbeschikking van de mensen, hetzij tot eeuwig heil, hetzij tot verdoemenis. b. Nee. Opdracht 4. a. op onbewerkt hout. b. Wat niet baat, wat niet schaadt. Opdracht 7. Echo= Ovidius stelde haar voor als een praatzieke nimf die eens Hera aan de praat had gehouden terwijl Zeus zich in de bergen met nimfen amuseerde. Als straf ontzegde de godin haar de mogelijkheid om als eerst te praten. Zij kon nog slechts de laatste woorden van anderen herhalen. Zij werd verliefd op Narcissus, die haar echter afwees. Nadien kwijnde haar lichaam weg. Alleen haar stem bleef over! Artikel 51; astrologie. Opdracht 2. In 4000 v. Chr. zag je veel meer omdat er geen lichtvervuiling was. Nu is er meer onderzoek gedaan. Opdracht 3. a. de maan en de zon zouden er dan anders uitzien. b. 1 jaar. c. Kreeft/ tweelingen. d. e. ochtendhemel. f. 1 maand, zoveel tijd zit er tussen ieder sterrenbeeld. Opdracht 4. a. kou-, warmtegevoeligheid. b. Een groep samenstellen van zomer- en winterkinderen en deze in dezelfde omstandigheden laten opgroeien. Opdracht 5. Omdat het de planeet is die het verst van de zon af ligt. Ook draait Pluto in een andere richting van de zon als de andere planeten. Samenvatting. De astrologie gaat ervan uit dat iemands leven afhangt van de sterren op het momnt van geboorte. Vroeger was dit een zeer hoogstaande wetenschap, nu is het aanzien afgenomen. De astrologie is ontstaan in Messopotamië. Men wil graag de toekomst kennen. Hierdoor is de astrologie uitgevonden. De dierenriem is rond 700 V.Chr. tot stand gekomen. Pas in de 5e eeuw V.Chr. werd jhet eerst gesproken over de tekens van de dierenriem. De Babilonische priesters moesten hebben begrepen dat de astronomische kennis poorten naar mach opende. Ze moeten ook hebben begrepen dat ook de zo en maan banen door de sterren volgden. Opmerkelijk was dat de maan en planeten dezelfde baan volgden. Door de groeiende kennis in astrologie brak het zichzelf af. De astrologen konden de banen voors[ellen. Wetenschappelijk gezien is de astrologie zo dood als een pier. Artikel 52; wereldbeeld. Opdracht 1.  Himalaya-gebergte  Meru  Boeddhistisch  Toren van Babel  Zikkurat  Schilderij van Brueghel. Opdracht 2. a. water kan verschillende fases aannemen. (ijs, water en waterdamp.) b. alle dingen in de wereld, evenals de eigenschappen en veranderingen van water. c. Ontstaan bij de Grieken. d. de wereld van Sofie;  descartes  aristoteles  plato  kant  hegel  heidegger  socrates

Opdracht 3. a. b. de poolster komt steeds dichterbij en wordt helderder, omdat de poolster boven de noordpool staat. c.we hebben gevaren en we zijn niet gevallen. e. Er zou een rand kunnen zijn waar je vanaf zou kunnen vallen. Opdracht 4. a. hoe kijken jullie tegen de wereld? b. Wij hebben betere experimentele onderzoeken. c. Kosmos; ontstaan bij de Grieken. Samenvatting. In noord-India dacht men dat er achter de Hymalaya een nog hogere berg lag waar de goden op woonden. Voor verklaringen van natuurverschijnselen doen vroege filosofen geen beroep op de goden. Er zijn veel verklaringen als de aarde is een platte schijf en drijft op de oceaan.Anaxagoras dacht dat de zon een grote gloeiende steen was en dat de maan licht van de zon terugkaatsdte. Hier was het oude Athene niet aan toe. Pythafgoras dacht dat de aarde en de andere planeten (ook de maan) om een groot vuur draaiden. Aan de andere kant was ook een tegenaarde (het getal 10 was volmaakrt en men kende maar 9 planeten) en dat alles een muziek veroorzaakte die wij niet meer hoorden omdat we eraan gewend waren. Artikel 53; geocentrisch of heliocentrisch? Opdracht 1. a. de vraag of de aarde het middelpunt is van het heelal of de zon? c.de mensen hadden dit niet verwacht. Ze hebben er altijd een ander beeld van gehad. Opdracht 2. Zon, aarde, venus en Mars. Opdracht 3. a. 12 uur
b. hij ligt in de schaduw van de zon. c. Dan komt de zon net op. d. Hoog aan de hemel. e. Ligt dan in de schaduw van de zon. f. ligt dan in de schaduw van de zon. Opdracht 4. a. de sterrenbeelden uit de dierenriem. b. Slangendrager
c. Vissen en waterman , ja.