Hekserij

SPREEKBEURT: HEKSERIJ

INLEIDING

Mijn spreekbeurt gaat over hekserij. Ik ga spreken over wat hekserij is en over het ontstaan en de geschiedenis van hekserij. En ik ga ook iets zeggen over de hekserij van nu.

WAT IS HEKSERIJ

Ik zal beginnen met te zeggen wat hekserij eigenlijk is. Hekserij is: de kunst om magische krachten toe te passen. Deze krachten kunnen ten goede of ten kwade worden aangewend. Dit noemt men repectievelijk witte en zwarte magie. In de 15e tot 18e eeuw zag men heksen vaak als een groep van vrouwen die een plaats van god de duivel vereerden en gehoorzaamden. Zij waren in staat om met behulp van toverspreuken en drankjes dieren en mensen ziek te maken of zelfs te doen sterven.

WAAR KOMT HET WOORD HEKSERIJ VANDAAN

Ons woord heks is afkomstig van het Germaanse woord hagazussa. In haga herken je het Nederlandse woord haag en zussa staat voor vrouw of voor een woordstam van duizelen. Een heks zou dus iemand zijn, die binnen een omheinde, heilige plaats bedwelmd toverformules fluistert.

DIABOLISME

Een heks begaat volgens de kerk twee misdaden. Ten eerste maakt zij mensen of dieren ziek. En ten tweede waren zij aanhangers van de duivel. Dit is diabolisme. De duivel is de symbolisering van het kwaad. De heks sloot een verbond met de duivel door te zeggen dat zij God niet meer zou dienen en dat zij de duivel zou helpen om de wereld slechter te maken. Dit verdrag moest met bloed ondertekend worden. Opvallend is wel dat hekserij pas vanaf de derde eeuw in verband werd gebracht met de duivel en dat dit eigenlijk alleen gebeurde in Europa.

HOE ZIEN HEKSEN ERUIT

Echte heksen hebben doodgewone kleren aan en zien er net zo uit als doodgewone vrouwen. Ze wonen in doodgewone huizen en hebben doodgewone banen. Er zijn maar een paar kleine dingen waaraan je een heks kunt herkennen. Het probleem is dat je nooit helemaal zeker kunt zijn. Een echte heks draagt altijd handschoenen. Dat doet ze omdat ze geen nagels heeft, in de plaats heeft ze dunne gekromde klauwen. Een echte heks draagt altijd een pruik, ze is namelijk kaal. Ten derde zijn de neusgaten van een echte heks iets groter dan die van gewone mensen, zodat ze het kan ruiken als er kinderen in de buurt zijn. De stip in je ogen die bij normale mensen zwart is verandert bij een heks voortdurend van kleur. Heksen hebben ook geen tenen, dus ze zullen altijd een beetje hinken bij het lopen. En dan is er nog één ding. Echt heksenspuug is blauw. Deze tekst is geschreven door Roald Dahl en is natuurlijk niet echt waar. Maar hoe zien heksen er dan wel uit? Dat is een zeer moeilijke vraag. In sprookjes zijn het meestal oude vrouwtjes die kromlopen, wratten hebben en een scherpe neus. Zij hebben vaak een zwarte kat bij zich, ze dragen een zwarte punthoed en ze vliegen vaak op een bezem(prent 69) Vroeger nam men aan dat heksen vele gedaanten konden aannemen het is dus onmogelijk te zeggen hoe zij er eigenlijk uitzagen. Wel werden bepallde kenmerken zoals littekens en moedervlekken als bewijs van hekserij gezien. Heksen van nu zijn gewone mensen en zien er dus uit zoals iedereen. Hoe een heks eruit ziet hangt er dus vanaf wat je onder het woord heks verstaat.

WAAROM VROUWEN?

Om te verklaren waarom men bij heksen altijd aan vrouwen denkt, moeten we terug gaan 1486. Toen schreven twee monniken een boek over heksen. Het heette malleus maleficarum. In het Nederlands: de heksenhamer. Zij schreven dat de vrouw reeds in het paradijs was verleid door de slang. Bovendien waren mannen veel minder geneigd tot hekserij omdat Jezus een man was. Zij schreven dat elke vrouw in wezen verdacht is. Ook de latere heksenvervolgers hielden vast aan het idee dat in de eerste plaats de vrouw schuldig was. (prent 132) GEZELLEN

Heksen hadden vroeger gezellen of dieren die hun bijstonden in hun duivelse werk. Dit waren heel vaak zwarte katten, en soms ook muizen of andere dieren. (prent 102)

WAT DOEN ZE

Door hun verbond met de duivel kregen heksen speciale krachten. Ze konden op een bezem vliegen, zij konden zich veranderen in dieren en andere wezens. En zij kon zich razendsnel van de ene naar de andere plaats verplaatsen. Ook was ze in staat om mensen en dieren te vervloeken. In de 16e eeuw somde een Engelse schrijver, Reginald Scot op wat heksen allemaal konden. (prent 118) Zij kunnen hagel, stormen en gevaarlijk weer zoals bliksem en donder ontketenen. (prent) Zij kunnen mannen, vrouwen en dieren onvruchtbaar maken. Zij kunnen zich onzichtbaar maken en zo kinderen in het water gooien. Zij kunnen een paard doen stijgeren. Zij kunnen rechters betoveren zodat die hen niet straffen. Ze kunnen met behulp van de duivel de toekomst voorpellen. Zij kunnen miskramen veroorzaken. Ook worden zij beschuldigd van lycantropie, het zich kunnen veranderen in woven.

KRUIDEN

Heksen gebruikten geneeskrachtige kruiden om mensen en dieren te genzen. Die kruidenkennis werd meestal van moeder op dochter doorgegeven. Bij het plukken van die kruiden moesten ze bepaalde regels in acht nemen. Bepaalde kruiden mochte alleen geplukt worden als het volle maan was. Andere moesten dan weer op maanloze nachten geplukt worden. Rond 1400 waren de meeste dokters gewoon kwakzalvers. Daardoor hadden mensen vaak meer vertrouwen in kruidenvrouwtjes. Dit was natuurlijk niet naar de zin van de dokters. Het is dan ook mede hun schuld dat de heksen een slechte naam kregen.

BESTAAN HEKSEN

Op deze vraag bestaan twee antwoorden. Ja ze bestaan. Tegenwoordig zijn heksen mannen en vrouwen die niet kunnen toveren, maar die een studie hebben gemaakt van de werking van planten. Hierover ga ik zo meteen nog even uitbreiden. Of nee ze bestaan niet. Als je bij heksen denkt aan vrouwen die een verbond hadden gesloten met de duivel en die alleen maar slechte dingen doen. Zij waren zondebokken voor alles wat mis ging. Ook nu zijn er nog zondebokken. Een heel bekend voorbeeld zijn de joden tijdens de tweede wereldoorlog.

HEKSERIJ NU

De hekserij van nu noemt men wicca. Mensen die aan wicca doen trachten om de essentie van het leven te begrijpen en ze trachten om in harmonie te komen met de natuur. Wicca is dus een natuurreligie. Het kan zowel door vrouwen als door mannen beoefend worden. Zij vieren acht belangrijke feesten die ze sabbats noemen. Zij gebruiken wel nog altijd bepaalde rituelen om dingen te doen gebeuren.(boek) Zij zullen magie normaal niet op negatieve wijze gebruiken, omdat zij geloven dat iedere magische handeling drievoudig op hen zal terugkeren.

BEROEMDE HEKSEN

In de geschiedenis zijn er vele bekende heksen geweest. Jeanne d’Arc is hiervan ongetwijfeld het bekendste voorbeeld. (prent) Toen zij 13 was hoorde ze hemelse stemmen van Sint Catharina, Sint Margaretha en Sint Michaël. Die stemmen overtuigden haar dat zij Frankrijk moest redden en de Engelsen moest verslaan. Verkleed als man voerde ze een leger aan. Ze slaagde erin een overwinnig te behalen. Binnen een jaar na de kroning van karel 7 werd Jeanne gevangen genomen door de Engelsen. Die waren natuuurlijk niet goedgezind over haar overwinnig en ze wilden van haar af geraken. Daarom zeiden ze dat de stemmen die Jeanne hoorden geen stemmen van engels, maar van duivels waren en dat Jeanne geen heilige, maar een heks was. In 1421 werd ze op de brandstapel gezet. Iets minder bekende voorbeelden zijn: Hekate, de koningin van geesten en doden (prent 63); Circe, die voorkomt in de Ilias en de Odyssee van Homerus.(prent 65) en Medea, de heksengodin (prent 62, begin). Zij komt voor in de metamorphosen van Ovidius. En Macbeth, geschreven door Shakespeare, beschrijft de functie van drie heksen in de ambitie van macbeth om koning te worden. (prent 66) HEKSENVERVOLGING

In 1468 verklaarde de katholieke kerk dat hekserij een buitengewone misdaad was. Dat betekende dat alle regels die normaal golden opzijgezet werden. Het was bijvoorbeeld toegelaten de verdachten te folteren om ze te doen bekennen. Er zijn allerlei schattingen gemaakt over het aantal mensen dat door de heksenvervolging is omgekomen. De aantallen lopen uiteen van tienduizenden to wel twee miljoen. Nederland was één van de eerste landen waar de heksenvervolging ophield.

DE STRAFFEN

Zoals jullie wel zullen weten werden heksen meestal verbrand. (prent 149) Er zijn echter ook gevallen bekend waarbij heksen gewurgd werden of op bedevaart moesten gaan. Of ze werden opgehangen (prent 137)

DE SABBAT

De sabbat werd elk jaar gehouden op walpurigsnacht. Dit is de nacht van 30 april op 1 mei. Op dit feest kwamen alle heksen samen. Wanneer een heks voldoende was voorbereid werd zij opgeroepen om deel te nemen aan de sabbat. Midden in de nacht werd zij gewaarschuwd door een geluid dat alleen zij kon horen. Ze moest zich uitkleden en zich insmeren met een toverzalf. Dan vloog zij op een bezem naar een bepaalde plek. Daar was de duivel aanwezig in de gedaante van een man met bokkepoten of gewoon in de gedaante van een bok. Eerst telde de duivel de aanwezigen. Daarna begon het feest. Grote tafels met eten en drank verschenen uit het niets en ze bespotten op alle mogelijke manieren het christelijk geloof. (prent 59) VERHALEN, FILMS, ...

Over heksen zijn ontelbare films en boeken gemaakt. Een heel actueel voorbeeld is Harry Potter. Opvallend is dat hier ook mannelijke heksen in voorkomen en dat er zowel goede als slechte heksen zijn. Ook in bijna elk sprookje komt een heks voor. Hier zijn de heksen echter zo goed als altijd slecht. Denk maar aan Hansje en Grietje, waar de heks Hansje wil opeten of Sneeuwwitje waar de heks Sneeuwwitje wil vermoorden.