Duurzaam toerisme

Inleiding

Reisbureaus gooien je tegenwoordig dood met termen als avontuur, wilde natuur, ongereptheid en authentiek dorpsleven. Ze bieden allemaal natuur, cultuur en avontuur en zijn net even anders als de ander. De meeste houden zich daarbij bezig met duurzaam toerisme. Dit houdt in dat er tijdens de vakantie wordt gelet op het zo min mogelijk belasten van de natuur, het behouden van de traditionele cultuur en het tegengaan van uitbuiting door de buitenlandse touroperator. Deze duurzaamheid zou juist door de kleinere reisbureaus gekoesterd moeten worden. Want zij bieden die contacten met de bevolking, fantastische natuurervaringen en bijzondere bestemmingen. Willen ze deze ook houden, dan moeten ze investeren in economie, milieu, natuur en cultuur. Doen ze dit niet, dan gooien ze hun eigen ruiten in.

In dit werkstuk onderzoeken we een drietal reisbureaus, te weten TUI Nederland, Afriesj reizen en Baobab reizen. Wij kijken wat zij te zeggen hebben over duurzaam toerisme en welke acties zij op dit gebied nemen. Hiervoor hebben we gekeken naar een aantal punten, die hieronder genoemd staan. Want is zogenaamd duurzaam toerisme inderdaad goed voor natuur en cultuur of is het een slim trucje van reisorganisaties om dure uitstapjes aan goedwillende milieuvrienden aan te smeren?

De punten waar we opgelet hebben, zijn:

1. Doet de reisorganisatie aan bescherming van natuur en cultuur? 2. Op welke manier? 3. In hoeverre worden de lokale accommodaties benut? Dwz: verdient de plaatselijke bevolking aan het logies of gaan alle opbrengsten naar de buitenlandse hotelketen? 4. Worden lokale gidsen ingezet? 5. Worden die gidsen getraind in kennis over de natuur en de regionale cultuur? 6. Voldoet de accommodatie aan redelijke milieueisen? 7. Is het reizen niet al te milieuonvriendelijk? 8. Wordt de reiziger voorbereid op de natuur en de cultuur?

TUI Nederland

Travel Unie Nederland is het eerste reisbureau dat wij onder de loep nemen. Travel Unie Nederland is een onderdeel van TUI (travel unie international) Group, met de moedermaatschappij Preussag. Zij zeggen te doen aan duurzaam toerisme. Hoewel met het begrip duurzaam gedoeld wordt op ontwikkeling in economische, sociale en ecologische zin, richten de voornemens van TU zich vooral op de natuur en het milieu. Ze hebben een speciaal beleid opgezet waarbij ze een hoofdgedachte hebben die ze de \'mission statement\' noemen. Deze statement is de volgende: \'Travel Unie en haar merken zijn medeverantwoordelijk voor de duurzame toekomst van het toerisme en stellen zich daarom tot doel om samen met de goed geïnformeerde klant de milieubelasting van hun product zoveel mogelijk te beperken.\'

Om de natuur en het milieu zo goed mogelijk te beschermen, onderneemt TU NL de volgende acties: · Het, in samenwerking met inkomende agenten, eigenaren en beheerders van faciliteiten, verzorgen van een breed aanbod van duurzame vakantiebestemmingen, accommodaties, activiteiten en overige onderdelen van het toeristisch product; · Bij de inkoop van transportmiddelen, accommodaties en activiteiten de milieuaspecten mee laten wegen; · Het verschaffen van objectieve informatie, die erop gericht is om de klant natuur- en milieuaspecten te laten meewegen bij het kiezen van zijn vakantie (vervoer, bestemmingen, accommodaties en activiteiten); · De klant actief betrekken bij het verantwoord omgaan met natuur en milieu op bestemming; · Het stimuleren en ondersteunen van concrete activiteiten, gericht op natuur-, milieuzorg en duurzaam toerisme in de bestemmingsgebieden; · Het uitdragen van de milieuactiviteiten van Travel Unie in nationaal en internationaal verband.

De accommodaties worden gekeurd met behulp van een checklist. Op de checklist wordt gekeken naar de volgende terreinen: afvalzorg, waterbesparing, afvalwaterzuivering, energiebesparing, zorg voor het landschap en gebruik van lokale architectuur, gebruik van lokale of biologische voedingsmiddelen, aandacht voor sociaal-culturele aspecten en natuur en milieu informatie en activiteiten. Als een accommodatie goed scoort op deze punten, krijgt het zogenaamde \'groene duim\' logo. (Zie hieronder) Milieu onvriendelijke activiteiten zullen niet meer worden aangeboden of gepropageerd. Maar het is niet zo dat er een bepaalde standaard is waar hotels aan moeten voldoen om zaken te kunnen doen met TUI; ze worden er nog niet op afgerekend. Afhankelijk van de bestemming wordt de lat voor het verkrijgen van een Groene Duim gelegd bij vijf t/m zeven criteria vervuld. Aan de eerste vier criteria moet in ieder geval worden voldaan.

Over de plaatselijke bevolking zegt Travel Unie niet veel. Wat hierboven ook al genoemd staat, is dat ze vooral op natuur en milieu letten. Je kunt je dus afvragen of TU denkt aan de lokale bevolking met betrekking tot de opbrengsten. Waarschijnlijk gaan de opbrengsten naar de buitenlandse hotelketen, anders stond het tegendeel wel vermeld. Wel wordt er vermeld dat er gecontroleerd wordt op het gebruik van lokale of biologische voedingsmiddelen en dat er aandacht is voor sociaal-culturele aspecten. Deze staan alleen niet op de voorgrond.

Ook over het inzetten van lokale gidsen wordt door TU niets gezegd. Men kan dan ook aannemen dat er geen gebruik van wordt gemaakt. Travel Unie maakt gebruik van hun eigen reisleiders. Deze reisleiders (en ook het andere personeel) krijgen een training. Het doel van de trainingen is om het personeel dat bij de inkoop en verkoop van het Travel Unie reisproduct betrokken is, samen de reisleiding, te hebben geïnformeerd over duurzaamheidsaspecten. Travel Unie wil dat er een goede tweerichtingscommunicatie met reisleiding over natuur- en milieusituatie op de bestemmingen tot stand komen.

Travel Unie heeft een speciaal project op gezet met betrekking tot seksueel misbruik van kinderen in de landen van bestemming. Over deze problematiek wordt door Travel Unie nauw contact gehouden en samengewerkt met ECPAT, een internationale niet gouvernementele organisatie die zich inzet om seksueel misbruik van minderjarigen wereldwijd terug te dringen. De reisleiding krijgt ook training in hoe met dit fenomeen om te gaan.

Over het transport zegt Travel Unie Nederland het volgende: \'Vaak wordt gezegd dat je uit milieuoogpunt men niet zou moeten reizen, omdat mobiliteit altijd het milieu belast. Dat is helaas zo. Maar dat men reist is een feit waar we niet om heen kunnen, en als je dit als een gegeven beschouwt, dan kun je er wel zorg voor gaan dragen dat dit reizen op een zo milieuvriendelijk mogelijke manier gebeurt. TUI Nederland verkoopt dus wel reizen, ook naar verre vakantie bestemmingen, maar houdt in haar bedrijfsvoering zoveel mogelijk rekening met de effecten en de mogelijkheden deze te beperken. Het onderdeel transport is het moeilijkst in ecologische zin duurzaam te maken. Alle transportmiddelen hebben nu eenmaal rechtstreeks en/of indirect gevolgen voor natuur en milieu. Wel is het zo dat het ene transportmiddel (met name de atmosfeer) meer verontreinigt dan het andere. Bij de keuze van transportmiddelen wordt, waar mogelijk, door Travel Unie gekeken naar de milieuscore binnen hun klasse.\'

De reiziger wordt bij Travel Unie op verschillende manieren voorgelicht. Ten eerste moet de klant de duurzame reis boeken. Ten twee kan de klant zelf een belangrijke bijdrage leveren aan een goed milieubeheer op de bestemmingen. Goede informatie over het milieu ten opzichte van de reis, het verblijf en de activiteiten is hiervoor de sleutel volgens TU. Voor deze informatievoorziening stelt het reisbureau de volgende media ter beschikking: de reisgids, het reisbureau, de reisleiding en internet. Het personeel op het reisbureau en de reisleiding krijgen trainingen. (Zie hierboven). In de gids staan bij de milieuvriendelijke reizen de \'groene duimen\' vermeld. Op het internet staat ook informatie over het duurzame milieu. De reiziger krijgt echter weinig informatie over de cultuur.

Om het verhaal helemaal compleet te maken, wordt er op het gebied van de interne bedrijfsvoering van TUI Nederland ook zo milieuvriendelijk mogelijk gewerkt.

Afriesj reizen

Het tweede reisbureau dat we onderzoeken is Afriesj reizen. Ook deze reisorganisatie zegt te doen aan duurzaam toerisme. Afriesj biedt veel avontuurlijkere en primitievere reizen aan dan TUI Nederland.

Afriesj reizen is van mening dat het toerisme, als het op de juiste manier wordt uitgevoerd, een positieve bijdrage kan leveren aan de lokale economieën en aan de ontwikkeling van een regio. Steeds meer mensen kunnen hun leefomstandigheden verbeteren door de extra inkomsten die toerisme geeft. Ook leveren toeristen hun bijdrage aan de wildparken, die zonder hun bijdragen niet kunnen bestaan. Maar omdat er ook nadelen kleven aan het reizen, onderschrijft Afriesj reizen maatregelen die negatieve effecten op milieu en culturen tot een minimum beperken. Dit doen ze op de volgende manieren.

Met betrekking tot het reizen: · Kleine groepen; · Het bezoeken van ontwikkelingsprojecten (Masai in Tanzania, indianen in Belize) · Soort accommodatie · Boodschappen op lokale markten

De accommodaties zijn per reis verschillend. Tijdens de avontuurlijke rondreizen wordt er geslapen in eenvoudige hotels en gegeten in restaurantjes. Vaak zitten hier nog wel enkele overnachtingen in op afgelegen plekken waar er gebruik gemaakt wordt van tenten, hutten of huizen van de lokale bevolking. Op de kampeersafari\'s wordt er hoofdzakelijk geslapen in tenten en kampeertrucks. Op een enkele plek wordt er gebruik gemaakt van een eenvoudig hotelletje. Op de meeste plekken wordt er voor de groep gekookt door een lokale kok. Tijdens de expedities kampeert men in de wildernis of slaapt men bij lokale bewoners of in eenvoudige accommodaties. De looptochten beginnen en eindigen vaak met één of twee hotelovernachtingen, maar het belangrijkste deel van de reis slaap je meestal in tenten. De accommodaties worden niet gekeurd op milieuvriendelijkheid. In vele gevallen (tenten, huizen van lokale bewoners etc. ) is dit ook niet van toepassing.

Als je met Afriesj reist, wordt er (bijna) altijd een Nederlandstalige reisleider meegenomen. Deze kennen het gebied goed, zorgen dat de reis gesmeerd loopt, geven advies en zijn getraind in het oplossen van problemen. Verder wordt er vaak geslapen in huizen van de lokale bevolking en in eenvoudige hotelletjes die waarschijnlijk niet van een buitenlandse hotelketen zijn. Ook wordt er weleens gebruik gemaakt van een lokale kok.

De transportmiddelen op de vakantie zelf zijn trucks, landrovers, het openbaar vervoer of de boot en soms wordt er ook gelopen. De avontuurlijke rondreizen worden in principe met eigen vervoer uitgevoerd. Kampeersafari\'s vinden plaats met kampeertrucks of landrovers. De expedities vinden plaats met voertuigen als trucks en boten. De looptochten vinden uiteraard te voet plaats.

Daarnaast verwacht Afriesj dat de deelnemers respect hebben voor de lokale cultuur en op een verantwoorde manier omgaan met het milieu. Hiervoor geven ze in de Uitgebreide Reisinformatie tips over plaatselijke gebruiken, hoe kan worden omgegaan met fotografie en er wordt ingegaan op natuur en milieu. Voor de geïnteresseerde in de cultuur is er een literatuurlijst. Ook kan het ANVR-milieuboekje, dat op aanvaag door Afriesj of het boekingskantoor wordt verstrekt, de toerist meer informatie bieden. Verder wordt de toerist gewaarschuwd dat het geen luxe reis is en dat ze zich flexibel op moeten kunnen stellen.

Baobab reizen

Het laatste reisbureau dat we tegen het licht houden is Baobab reizen. Ook bij Baobab is het besef aanwezig dat reizen zowel voordelen voor de reiziger en het ontvangende land oplevert, als nadelen met zich meebrengt. Met dat in hun gedachten reizen zij door de wereld, weloverwogen en bewust van milieu en de lokale cultuur.

Baobab wil graag een bijdrage leveren aan het behoud van de natuur en de zorg voor het milieu. Bij de activiteiten streven ze de volgende doelstellingen na: · het zo weinig mogelijk aantasten van milieu en de lokale cultuur op hun reizen · het voorkomen of minimaliseren van de milieubelasting die samenhangt met hun reizen en diensten in het algemeen · het actief betrekken van hun reizigers bij het verantwoord omgaan met milieu en cultuur op de bestemming · het verschaffen van objectieve informatie die erop gericht is hun reizigers milieuaspecten te laten meewegen bij het kiezen van hun vakantie · het stimuleren en ondersteunen van concrete activiteiten op het gebied van natuur- en milieuzorg in de landen die Baobab bezoekt
Baobab neemt deel aan een project waarin de nadruk wordt gelegd op de positieve mogelijkheden van het toerisme inzake internationaal natuurbehoud en zij sponsort een natuurbeschermingsinitiatief van de Chobe Wildlife Trust in Botswana.

De overnachtingen van Baobab reizen vinden plaats in hotels, pensions of logementen die passen bij de streek. Deze zijn meestal vrij eenvoudig. Bij de kampeerreizen wordt geslapen in ruime tenten. Hier wordt dus geen geld gegeven aan buitenlandse hotelketens. Er wordt niets gezegd over het stellen van milieueisen aan de accommodaties.

Baobab reizen heeft een uitgebreid netwerk van lokale gidsen, booteigenaren, chauffeurs en hotels. Samen met een aantal ondernemende reizigers en reisleiders steunt Baobab lokale initiatieven in onder andere in Mexico, Nepal, Ecuador en Tibet. Met als doel de leefomstandigheden van de lokale bevolking te verbeteren zonder hun cultuur of het leefgebied te willen veranderen of aan te tasten. Ze hanteren hiervoor een vast budget voor kleinschalige projecten, onafhankelijk van de winst. Baobab heeft deskundige reisleiders die hun vak verstaan en beschikken over ruime ervaring en kennis. Zij zijn geen gidsen, maar streven ernaar zoveel mogelijk kennis van \'hun\' land te hebben, ook op cultureel, antropologisch, biologisch en historisch gebied.

Het vervoer vindt in de meeste gevallen plaats per eigen bus. Soms worden ook wel kamelen, olifanten, ezelskarren, treintjes en allerlei soorten boten gebruikt. Bij sommige reizen (m.n. in Afrika) reizen ze met expeditietrucks of terreinwagens. Voor de internationale vliegreis werkt Baobab samen met gerenommeerde luchtvaartmaatschappijen.

Via de site krijgt de reiziger informatie over de algemene handelingswijze van Baobab. Er wordt ook gewezen op de reisleiding en het reisbureau. Verder kan er ook informatie gehaald worden uit de reisverslagen.

Conclusie

Na deze drie reisbureaus te hebben onderzocht, zetten we nog even alles op een rijtje door onderstaand schema.

beoordeling per reisbureau Travel Unie Nederland Afriesj reizen Baobab reizen
1. + + + 2. + + + 3. +/- + +/- 4. - - + 5. + + +/- 6. + +/- +/- 7. + + + 8. + + +/-

+ = goed, voldoende +/- = weinig informatie over, redelijk - = geen informatie, niet aanwezig, slecht

Als je aan de plusjes 2 punten toekent en aan de plus-minnen 1 punt en aan een min geen punten, krijg je de volgende scores: Travel Unie 13 punten
Afriesj reizen 13 punten
Baobab reizen 12 punten

De reisbureaus zijn volgens deze benadering dus ongeveer even duurzaam in hun reizen. Alleen is hierbij niet gedacht aan welk van de punten één tot en met acht meer of minder waarde wordt gehecht. Travel Unie scoort vooral hoog op het informeren van de eigen medewerkers en de reizigers, hierin gaan zij verder dan Afriesj. Bovendien stellen zij als enige milieueisen aan hun accommodaties. Afriesj denkt meer dan de andere twee reisbureaus aan de lokale bevolking met betrekking tot de accommodaties. Baobab is de enige die ook werkelijk zegt lokale gidsen te gebruiken, hoewel Afriesj wel gebruik maakt van lokale koks. Deze zijn hier alleen niet meegerekend als gidsen.

Het antwoord op de hoofdvraag van dit onderzoek is niet makkelijk te geven. Over het algemeen kunnen we zeggen dat de reisbureaus die zeggen aan duurzaam toerisme te doen, hier ook werkelijk op een groot aantal punten aan denken. Op sommige punten wordt er hoger gescoord dan op andere. Het is niet zo dat reisorganisaties zeggen duurzame reizen te bieden, terwijl ze helemaal niets van deze duurzaamheid waar maken. De klant kan worden ingelicht over wat het reisbureau aan actie onderneemt, maar meestal moet hij er wel zelf achteraan. Duurzaam toerisme is inderdaad beter voor natuur en cultuur dan \'normaal\' toerisme en het is geen slim trucje van reisorganisaties om dure uitstapjes aan goedwillende milieuvrienden aan te smeren. Overal wordt de klant gewezen op het feit dat alle toerisme milieuvervuiling met zich meebrengt.

Bronnen

Voor deze ICT opdracht zijn (bijna) alleen internet sites als bronnen gebruikt. Deze sites zijn de volgende:

www.degeo.nl
www.tui.nl
www.afriesj.nl
www.baobab.nl
http://reisbureau.boogolinks.nl

Verder zijn er nog een aantal artikelen gebruikt als voorbereiding op de opdracht.

Ecotoerisme, Jeanette van Ditzhuijzen, Trouw, 8 januari 2000
Hoe je het ook wendt of keert, reizen vervuilt, Jeanette van Ditzhuijzen, 8 januari 2000
Professor duurzaam toerisme, Jeanette van Ditzhuijzen, Trouw, 8 januari 2000
Megaproject wil maar niet van de grond komen, Esther Bootsma, Trouw, 30 oktober 2000