Hoewel het misschien niet altijd zo voelt, wordt bij het opstellen van de eindexamens over elke vraag lang en zorgvuldig nagedacht. Tijdens de examenperiode publiceert Scholieren.com meerdere keren per week exclusieve verhalen van de examenmakers. In deze artikelen vertellen zij over de totstandkoming van een vraag waar duizenden kandidaten eerder die dag op hebben zitten zweten. Vandaag vertelt Hugo Gitsels, toetsdeskundige kunst algemeen bij Cito, over vraag en 4 en 5 van dat examen.
Hoe kan het uitdelen van een klap aan een non leerzaam zijn? En hoe geef je deze boodschap vorm, zodat iedereen hem begrijpt? Om deze vragen te kunnen beantwoorden, moet je je verdiept hebben in de kunst- en cultuurgeschiedenis van de middeleeuwen, een van de onderdelen van het examenprogramma voor het vak kunst (algemeen).
Kunst (algemeen)
Kunst (algemeen) is een vak dat sinds 1998 bestaat. Het vak kent zowel een praktijk- als een
theoriedeel. Bij het theoriedeel vormt kunst- en cultuurgeschiedenis de context waarbinnen
verschillende kunstdisciplines (beeldende vormgeving, muziek, dans en drama) aan bod komen. Belangrijk daarbij is onder meer dat leerlingen inzicht krijgen in hoe bijvoorbeeld religie en levensbeschouwing in een bepaalde tijdperiode van invloed zijn geweest op de kunsten.
Culturele uitwisseling
Het examen kunst vwo 2019 stond in het teken van culturele uitwisseling. Het hof van koning Alfonso X (1221-1284) vormde voor de examenmakers (docenten kunst algemeen en een toetsdeskundige van Cito) een interessante casus. Alfonso noemde zichzelf de 'koning van de drie religies', want onder zijn heerschappij was er sprake van culturele uitwisseling tussen de christenen, islamieten en joden in zijn rijk. Aan het hof van Alfonso kwam de gedichten- en liedverzameling Cantigas de Santa Maria (Lofliederen op de heilige Maria) tot stand. Een verzameling van meer dan 400 gezangen met bijhorende illustraties. In een van deze illustraties, een soort strip van zes plaatjes, is het verhaal uitgebeeld van De non die geslagen werd. Het hele verhaal, over de wonderbaarlijke redding van een non die het klooster dreigde te verlaten omdat ze verliefd werd op een ridder, konden examenkandidaten lezen in een tekstbron.
Bladzijde uit het handschrift van de 'Cantigas de Santa Maria’
In het midden links op de afbeelding is te zien dat het kruisbeeld tot leven komt en dat het de non een klap geeft. Rechts daarvan zien we de non gevloerd liggen. Kandidaten die dit examen maakten, kregen rondom deze afbeeldingen en tekstbron twee vragen voorgelegd.
Voor de examenmakers was deze afbeelding geschikt om kennis te toetsen over de didactische
functie van afbeeldingen en verhalen in de middeleeuwen. Hier wordt namelijk duidelijk dat de macht en 'zorg' van God groot is en dat Maria een belangrijke middelares is. Maria begint te huilen op het moment dat de non haar (en God) wil verlaten. Vervolgens wordt de non het vluchten belet (door het kruisbeeld) en danken de zusters het Mariabeeld voor deze interventie. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat niets menselijks de non vreemd is. Een verhaal over verliefdheid, aardse verleiding en trouw, dat vele gelovigen herkend zullen hebben (en examenkandidaten misschien ook) en daarom uitstekend dienst kon doen als leermiddel voor de middeleeuwer en (nu) als bron voor in het examen.
