Het bedenken van een examen is iets waar ik mij heel weinig bij kan voorstellen. Ik ben zoals veel scholieren vooral gefocust op het goed beantwoorden van de vragen. Maar wie maken onze examens eigenlijk? Nou, toetsdeskundige en docent Nederlands Patrick Rooijackers bijvoorbeeld. Hij werkt al jaren mee aan het eindexamen Nederlands.
Ik belde hem op om te praten over zijn bijzondere baan. Want hoe komt het eindexamen Nederlands eigenlijk tot stand?
Wat weet je nog van jouw eigen examen Nederlands?
"Ik heb eindexamen vwo gedaan in 1996. Het waren twee aparte zittingen, in één zitting moest ik een samenvatting maken. Dat was dan ongeveer zo’n tekst als die jullie nu krijgen, maar dan wat langer. Je moest de tekst tot ongeveer twintig procent terugbrengen. In de tweede zitting moest je een opstel schrijven over een onderwerp, dat kon van alles zijn. Begrijpend lezen is pas later in het vwo-examen gekomen, bij havo zat het er toen wel al in."
Hoeveel mensen zijn er betrokken bij het maken van het Nederlands examen?
"Ik ben samen met een groepje van vier docenten Nederlands eigenlijk de maker van het vwo-examen Nederlands. Wij leggen het weer voor aan een andere groep docenten Nederlands, die verbonden is aan het College van Toetsen en Examens. Dat is een groep van drie docenten en een universitair docent Nederlands. Een universitair docent heeft net een wat andere blik. Zij stellen vast of wat wij hebben gemaakt, goed genoeg is voor het eindexamen.
Bij het examen van het eerste tijdvak doen we altijd een pre-test. Dat wil zeggen dat er sommige scholen in Nederland zijn die enkele opgaven uit het eindexamen al hebben uitgeprobeerd. Zo’n twee jaar voordat het eindexamen plaatsvindt, krijgen sommige leerlingen deze opgaven onder ogen in de toetsweek. Dat zijn ongeveer 1000 leerlingen, maar dit mogen natuurlijk niet de leerlingen zijn die het jaar daarop het eindexamen gaan maken. Op basis van de pre-test wordt feedback gegeven door docenten. In totaal zijn daarbij denk ik ongeveer 25 docenten betrokken."
Wat is de eerste stap in het maken van een Nederlands examen?
"Je begin met het selecteren van de teksten. We lezen tijdschriften en kranten waarvan we weten dat er leuke en mooie teksten in verschijnen. We proberen teksten te kiezen waar je van mag verwachten dat alle leerlingen er een redelijke mate van voorkennis bij hebben. Dus bijvoorbeeld onderwerpen als milieuproblemen of afvalproblematiek. Je mag wel aannemen dat de meeste leerlingen daar wel eens van gehoord hebben. Een ingewikkeld onderwerp, zoals de positie van de Raad van State in de Nederlandse rechtsstaat, ga je natuurlijk geen tekst over maken. Dan moet je heel veel voorkennis hebben."
En hoe komen de opgaven tot stand?
"Allereerst gaat mijn groepje docenten aan de gang met de vragen en antwoorden. De veertig opgaven die wij maken, worden nagelopen, eventueel herschreven of aangepast. De opgaven moeten echt kloppen. Het is lastig om dat voor elkaar te boksen. Ik begin met mijn clubje ongeveer drie jaar van te voren. Je kunt het ook zien als je naar de datum van de teksten kijkt, die zijn minimaal twee jaar oud. Het eindexamen van 2024 is al klaar en wel, de pre-test is afgerond en over een maandje of vier krijg ik daar de resultaten van en gaan we weer verder sleutelen."
Ben je dan ook blij als je een goede opgave hebt bedacht?
"Haha jazeker! Als een leerling die goed heeft, dan laat hij echt wat zien. Het is super als we leerlingen opgaven kunnen voorleggen waarmee ze kunnen laten zien dat ze de gevraagde stof beheersen."
Tot slot: Heb je nog een goede tip voor alle scholieren die examen Nederlands doen dit jaar?
"Veel lezen! Hij is heel flauw, echt typisch iets voor een docent Nederlands, maar het is wel waar."
