Sleuteloog door Hella S. Haasse

Titel: Sleuteloog
Auteur: Hella S. Haasse
Uitgever: Querido
Datum van uitgave: 9/2003
Aantal pagina’s: 196
Trefwoorden: Nederlands Oost-Indië, vriendschap

“Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders.”

Mijn verwachting: Voordat ik het boek ging lezen, wist ik nog niet veel van het verhaal en onderwerp af. Ik verwachtte een niet te moeilijk boek, over een vrouw die terugkijkt op haar leven in Nederlands Indië. Ook dit boek is net als de andere Nederlandse literatuur boeken die ik gelezen heb, weer best bekend. Ik ben de titel vaak tegengekomen en wilde graag het boek lezen om te kijken wat ik er zelf van zou vinden.

Samenvatting: Een journalist benadert de kunsthistorica Herma Warner met de vraag of zij hem informatie kan verschaffen over Mila Wychinska. Hij is die naam tegengekomen in een dossier over mensenrechtenactivisme in Zuidoost-Azie. Het verzoek dwingt Herma zich te verdiepen in het verleden dat zij dacht voorgoed achter zich te hebben gelaten. Zij kende Mila vanaf haar jeugd als Dee Mijers, haar schoolvriendin in die tijd. Zij probeert de feiten omtrent het leven van Dee Mijers alias Mila Wuschinska te reconstrueren, en wordt overspoeld door een golf van herinneringen aan haar jeugd in Nederlands-Indie en de jaren daarna. Ingeslapen en verdrongen emoties komen weer aan de oppervlakte. Zij wordt zich opnieuw bewust van de duistere kanten van haar vriendschap met Dee, haar bijna mystieke band met Non, Dees tante, haar fascinatie voor de oude Indo-Europese familie van landeigenaren waartoe Non en Dee behoorden, en bovenal van haar verhouding tot Taco Tadema, met wie zij sinds hun middelbareschooltijd in Batavia een paar heeft gevormd.

Bron: http://www.boeken-web.nl/boekinfo/sleuteloog.htm

Structuur: Het boek is geschreven in een ik-perspectief, en is niet chronologisch. In het begin was dat erg lastig. Het boek is verdeeld in een soort van hoofdstukken die telkens beginnen met een brief van de journalist, en dan vertelt de oude vrouw over wat er op dat moment gebeurt en over haar verleden. Dit wordt telkens in alinea’s door elkaar verteld. Daardoor is het in het begin een beetje lastig om te zien over welke tijd ze het heeft. Er wordt dus veel gebruik gemaakt van flashbacks. De tijd waarover ze verteld is de tijd van haar jeugd voor de WOII toen Indonesië nog Nederlands tot aan haar leven waar ze nu is. Alleen, want haar man is overleven, en op het punt om naar een bejaardenhuis te gaan.

De sfeer van het verhaal was verschillend, wanneer ze over haar verleden vertelden voelde het een beetje mysterieus. Doordat ook de vrouw er zelf terwijl ze het verhaal vertelde, dat er veel gaten in haar verhaal zaten en situaties waarvan ze niet meer zeker weet hoe ze precies gegaan zijn en of ze wel kloppen. ”Later terugkijkend op die schijnbaar zo probleemloze verhouding tussen ons en de familie Mijers, herinnerde ik mij wel dingen die me als kind ontgaan zijn, omdat ze pas begrijpelijk werden tegen de achtergrond van bepaalde gebeurtenissen in 1919”.

Uit haar beschrijving lijkt wel dat ze een gelukkige jeugd gehad heeft, en altijd welkom was bij de familie van haar vriendin Dee. ”… miste ik bij mijn moeder iets wat ik in Dee en Non en mevrouw Mijers juist altijd als verwant voelde.”

De personages in het boek worden allemaal beschreven vanuit de ogen van Herma Warner, de oude vrouw die vertelt over haar verleden. Zij ervaart ook tijdens het terugblik op haar verleden dat zij sommige mensen verkeerd ingeschat heeft, of dat ze gewoon relaties en eigenschappen over het hoofd heeft gezien. Een goed voorbeeld hiervan is de relatie die Dee bleek te hebben gehad met háár man.

Door deze manier van vertellen in het boek, gaf het verhaal een hele persoonlijke indruk. Wel eenzijdig op zich. Door dat situaties niet echt van verschillende kanten belicht werden. Behalve dan door de journalist. Hij schetste situaties en Herma Warner ging er dan dieper op in, en vertelde wat zij zich er nog van kon herinneren.

Situaties: Hoewel het boek erover gaat dat Herma Warner, voor de journalist, Bart Moorland, informatie vertelt over wat zij weet van Dee, maakt ze al snel duidelijk dat het haar daar niet alleen meer om te doen is. ”Waarom schrijf ik al deze dingen op? Niet voor Bart Moorland, dat heb ik vanaf het begin beseft.” Waarschijnlijk begint ze er aan, haar verleden naar boven te halen, om voor zichzelf een aantal dingen op een rijtje te kunnen zetten en vragen over haar verleden te kunnen beantwoorden. De informatie die Herma Warner aan Bart Moorland wilde geven, wilde ze eigenlijk uit een oude kist halen waarin zij informatie uit het verleden bewaarde. Maar deze kist gaat niet meer open daardoor moest Herma de informatie uit haar geheugen gaan halen. Ze neemt Bart Moorland in vertrouwen en vertrouwt hem de kist toe om er iemand voor te vinden die de kist kan openen. Maar in de laatste brief die Bart Moorland aan Herma stuurt zegt hij dat de kist leeg blijkt te zijn, wel heeft hij de tekst boven het sleutelgat vertaald, de tekst betekende: “Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders.” Dit een mooie tekst die een grote toepassing heeft op het leven van Herma Warner. Ze wil haar verleden het liefst vergeten.

Motief: Een motief wat erg duidelijk naar voren kwam in het boek Sleuteloog was de ebbenhouten kist. Die kist stond symbool voor haar verleden, daarin zat alles wat met haar verleden te maken had. De kist kon alleen niet meer open. En later bleek dus dat er helemaal niets meer inzat. Dit is er door iemand uitgehaald, maar Herma heeft altijd gedacht dat er nog veel papieren en foto’s en zo uit haar verleden inzaten. In ieder hoofdstuk keerde de kist weer terug.