Boekverslag Gaten (schrijver Louis Sachar)

Keuzeverantwoording Ik heb dit boek niet gekozen om de titel of de flaptekst. Ik had het boek al een paar keer zien liggen in de bibliotheek, en wat me echt opviel was de illustratie op de kaft. Op de tekening zag je een grote vlakte met allemaal hoopjes zand, gaten, en mensen die gaten aan het graven waren. Maar als ik dan de flaptekst las, leek het boek me elke keer saai, omdat ik dacht dat het hele verhaal alleen maar over gaten graven ging. Aan de andere kant was ik ook wel een beetje nieuwsgierig. Juist omdat er zoveel gaten gegraven werden. Want waarom zou iemand dat doen? De gedachte dat het boek saai was won het echter elke keer van mijn nieuwsgierigheid. Dus ik liet het boek na het bestuderen ook altijd staan. Toen ik erachter kwam dat het boek bij de boektoppers zat, was ik toch wel nieuwsgierig naar het verhaal. Dus ben ik het maar gaan lezen. De kaft van de boektopperversie is alleen niet zo mooi. Daar staat een gymp op…

Samenvatting Stanley Yelnats is een jongen die altijd pech schijnt te hebben. Volgens het familiegrapje komt dat door zijn waardeloze-smerige-rottige-varkens-stelende-over-overgrootvader, Elya Yelnats. Elya Yelnats had namelijk ooit de belofte gedaan Madame Zeroni de berg op te dragen. Maar Elya vertrekt naar Amerika voordat hij dat gedaan heeft, en daardoor komt er een vloek op de familie. Stanley Yelnats is altijd op het verkeerde moment op de verkeerde plaats. Zo ook op de dag dat het verhaal begint. Stanley staat onder een viaduct en er komt een paar schoenen naar beneden vallen. Stanley pakt ze, omdat hij dit ziet als een teken (zijn vader had geprobeerd om oude gymschoenen te recyclen) en begint te rennen. Maar hij wordt aangehouden door de politie, want de schoenen blijken van de beroemde honkbalspeler Clyde Livingston te zijn. De rechter geeft Stanley de keus: naar de gevangenis of naar Camp Green Lake, een strafkamp voor jongens. Stanley kiest voor het laatste. Iedere dag moeten de jongens een gat graven van anderhalve meter breed en anderhalve meter diep. De directeur beweert dat het graven het karakter van de jongens vormt, maar Stanley en Zero ontdekken dat de directeur op zoek is naar de schat van Kissing Kate Barlow, een rover uit het oude wilde westen. Zij heeft ooit Stanley’s overgrootvader, Stanley Yelnats (een andere Stanley), berooft en hem precies op dezelfde plek achtergelaten. Zijn redding was de Grote Duim, een berg die op een opgestoken duim lijkt. Stanley kent dit verhaal en als Zero wegloopt, gaat Stanley hem achterna en brengt hem daar naar toe. De grote duim blijkt echt te bestaan en wordt ook de redding voor Stanley en Zero. Stanley draagt de uitgeputte Zero de grote duim op (en heft daarmee de vloek van Elya Yelnats op. Zero is namelijk een achter-achterkleinzoon van madame Zeroni.) Bij de grote duim groeien uien en is er water. Als Stanley en Zero genoeg aangesterkt zijn besluiten zij op zoek te gaan naar de schat van Kissing Kate Barlow. ’s Nachts lopen ze terug naar Camp Green Lake en graven in het gat waar ze denken dat de schat ligt. Ze vinden de schat. Maar de directeur ontdekt hen. Alles lijkt verloren. Maar dan komen er twee mensen aan. Het is de advocaat van Stanley en de openbare aanklager van Texas die Stanley’s onschuld kunnen bewijzen. Stanley is weer vrij.

Vertelperspectief Het verhaal begint de eerste twee hoofdstukken in het auctoriaal perspectief. Hierin wordt wat vertelt over Camp Green Lake, over de gevaren en waarom iemand daarheen zou gaan. Je merkt dat dit auctoriaal is doordat je echt iets verteld wordt. (Voorbeeld van blz. 9): “ De lezer vraagt zich waarschijnlijk af: waarom zou iemand naar Camp Green Lake gaan? De meeste kampbewoners hadden geen keus. Camp Green Lake is een kamp voor slechte jongens. Als je een slechte jongen neemt en hem elke dag in de volle zon een gat laat graven, wordt hij vanzelf een goede jongen. Dat was in ieder geval wat sommige mensen dachten. Stanley Yelnats had de keus gekregen. De rechter had gezegd: ‘Je mag kiezen: de gevangenis in, of naar Camp Green Lake.’ Stanley kwam uit een arme familie. Hij was nog nooit op kamp geweest.”

Ook de stukjes over Stanley’s over-overgrootvader Elya Yelnats, Katherine Barlow en Sam zijn in auctoriaal perspectief. Deze zijn niet zo duidelijk als het eerste stuk. Maar toch is het vertellend omdat je de stukjes van buitenaf ziet, niet vanaf iemand die er bij is. (Voorbeeld van blz. 104, 105): “ Katherine Barlow was de enige onderwijzeres in de stad. Ze gaf les in een oud schoolgebouw met één enkel leslokaal. Zelfs toen was het al oud. Het dak lekte. De ramen konden niet open. De deur hing scheef aan zijn verbogen scharnieren. Ze was een fantastische onderwijzeres, die heel veel wist en vol energie zat. De kinderen waren dol op haar. ‘s Avonds gaf ze les aan volwassenen, en veel van de volwassenen waren ook dol op haar. Ze was heel mooi. Veel van haar leerlingen waren jonge mannen, die beslist meer interesse hadden in de onderwijzeres dan in het onderricht dat ze kregen. Maar het enige dat ze ooit kregen, was les.”

Het grootste gedeelte van het boek is geschreven in een enkelvoudig personaal perspectief. Je ziet van alles vanuit Stanley Yelnats. Je maakt mee wat er met hem gebeurd en hoe hij denkt. Voorbeeld (blz. 148) “Stanley vroeg zich af of meneer De Heer de sleutels in het contact had laten zitten. Hij liep langzaam naar achteren, de rij uit, liep toen om naar de zijkant van de truck. Hij keek door het raampje. Daar hingen de sleutels te bungelen in het contact. Stanley voelde zijn vingers jeuken. Hij haalde diep adem om zichzelf tot rust te brengen en probeerde helder na te denken. Hij had nog nooit auto gereden. Maar dat kon toch niet zo moeilijk zijn? Dit is echt idioot, zei hij tegen zichzelf. Zero kon het niet overleeft hebben.

Dor het gebruik van auctoriaal perspectief bij de beschrijvingen van Camp Green Lake begrijp je het verhaal beter. Het eerste stuk is een soort van inleiding om het verhaal te kunnen snappen. Als daarna het stuk verder gaat in het personaal perspectief voel je jezelf ook echt een beetje Stanley. Wanneer er een flashback komt naar vroeger kom je daar heel snel achter, omdat het stuk dan weer in auctoriaal perspectief is geschreven. Dat vind ik heel handig.

Tijd en volgorde Het grootste deel van het boek, het stuk over Stanley Yelnats, speelt zich af in deze tijd. Dit weet je omdat er ‘moderne dingen’ zoals computers en auto’s in voorkomen. Ook jeugdgevangenissen zijn iets van deze tijd. Het stuk over Stanley’s over-overgrootvader Elya Yelnats speelt zich ongeveer een eeuw geleden af. Dit weet je omdat Igor Barkov, de varkensboer, zijn dochter geeft aan de man met het vetste varken. Zoiets gebeurt nu niet meer hier. Ook gaat hij als dekknecht op een schip naar Amerika. En in de vorige eeuw gingen veel Europeanen naar Amerika. Het stuk over Katherine Barlow en Sam speelt in het begin van de 20e eeuw. Sam is zwart en wordt vermoord door de dorpelingen om dat hij Katherine gekust heeft. De slavernij was toen dus al afgeschaft maar zwarten waren nog niet geaccepteerd. De stukjes over Elya Yelnats, Katherine Barlow en Sam spelen maar heel kort. Je ziet steeds een klein stukje uit een bepaalde periode. Het stuk over Stanley duurt wel een paar weken. Vanaf dat hij naar Camp Green Lake gaat totdat hij er weer uit mag.

Verhaalruimte Het verhaal speelt zich grotendeels af in een strafkamp voor jongens genaamd Camp Green Lake. Camp Green Lake ligt, anders dan de naam doet vermoeden, in een grote, droge en vlakke woestenij in Texas. Vroeger was hier een groot meer, het grootste meer van heel Texas. Nu is al het water weg en de jongens van het starfkamp moeten de hele dag gaten graven. Overdag is het erg heet op het meer. De plaats geeft een beetje een eindeloos gevoel. Eindeloosheid omdat de vlakte met gaten zo gigantisch groot is, weglopen heeft geen zin. Je krijgt toch watertekort.

Personages - Stanley Yelnats. Stanley is een beetje een dikke jongen die op school gepest wordt. Als hij in Camp Green Lake verzeilt raakt voelt hij zich voor het eerst een beetje geaccepteerd. Niet dat de jongens echt aardig zijn, maar ze pesten hem in ieder geval niet. In het kamp raakt hij bevriend met Zero. Stanley leert Zero lezen. - Zero. Zero heet eigenlijk Hector Zeroni. Hij heeft geen familie meer, en er is niemand die hij nog kent. Hij kwam terecht in Camp Green Lake door dat hij betrapt werd bij het stelen. Hij heeft eigenlijk de schoenen van Clyde Livingston gestolen. Iedereen denkt dat Zero dom is, maar dat is niet zo. Hij heeft alleen nooit leren lezen. Stanley leert het hem.

Thema en Motieven Het thema is het lot of noodlot. Dit omdat alle personen in een situatie belanden waar ze zelf niet zoveel aan kunnen doen. Ook zijn alle personen er niet zomaar. Maar om een reden. Het lot… Enkele motieven zijn: - geelgevlekte hagedis, als je gebeten wordt sterf je een langzame pijnlijke dood. Stanley moet ervoor uitkijken bij het gaten graven. Op het laatst als hij in het gat de schat van Kissing Kate Barlow vindt blijkt hij in een hol van geelgevlekte hagedissen te staan. Hij denkt dat dit zijn dood wordt maar de hagedissen bijten hem niet. Altijd is hem gezegd dat hij uit de buurt moet blijven van de hagedissen maar juist de hagedissen worden zijn redding. De directeur durft Zero en Stanley niet te doden omdat ze bang is dat de hagedissen haar dan doden. Ik denk dat de hagedissen uiten dat niets in dit verhaal is wat het lijkt. - De waardeloze-smerige-rottige-varkens-stelende-over-overgrootvader, met hem begon de vloek over de familie Yelnats. Door hem werd Stanley Yelnats (de 1e) berooft in de woestijn door Kate. En door hem kwam er dus een schat in het meer. Door hem kreeg Stanley Yelnats de schuld van de gestolen gymschoenen en door hem belande hij uiteindelijk in Camp Green Lake. Alle pech komt dus eigenlijk door Elya Yelnats. - Gaten, de gaten verwijzen naar nieuwsgierigheid. Stanley wil weten wat ze graven. Daardoor komt hij erachter dat ze eigenlijk een schat opgraven.

Hoogtepunten Ik vond eigenlijk het hele boek één groot hoogtepunt. Dat kwam natuurlijk ook door mijn instelling aan het begin over dat het boek saai zou zijn. Het eerste stuk van het boek was misschien ook wel een beetje saai, maar daarna was er constant spanning. Maar een hoogtepunt was toch wel wanneer Stanley aankomt bij de dikke duim. Je weet niet of het iets is, als de dikke duim gewoon een rots zou zijn zouden Stanley en Zero doodgaan. Maar gelukkig blijkt dat wanneer ze er uiteindelijk zijn er uien groeien en er water is. Passage blz. 169 “ ‘We zijn er bijna,’ zei Stanley. Hij kon de voet van de berg zien liggen. Nu ze er werkelijk waren, joeg hem de angst aan. De grote duim was zijn enige hoop. Als er geen water, geen schuilplaats zou zijn, dan restte hun niets, zelfs geen greintje hoop.” Passage blz. 173 “Voor modder heb je water nodig! Hij kroop langs de greppel in de richting die het modderigst leek te zijn. De grond werd drassiger. De modder spatte op toen hij op de grond sloeg. Met beide handen groef hij een gat in de soppige grond. Het was te donker om het te kunnen onderscheiden, maar hij dacht dat hij een klein poeltje water op de bodem van het gat kon voelen.”

Opvallende zaken Alles in het boek is uitgedacht. Iedere personage is er om een reden. Stanley is achter-achterkleinzoon van Elya Yelnats. Zero de achterachterkleinzoon van madame Zeroni, de directeur is een nazaat van Rotvis. Hij wilde de buit van Kate jatten. Maar zij wilde niet dat Rotvis die ooit kreeg omdat hij Sam doodgeschoten had. Ze had de schat ergens begraven en toen ze de kans kreeg doodde ze zichzelf zodat Rotvis nooit zou weten waar ze de buit verstopt had. De buit van Kate was gejat van Stanley Yelnats (1e ) en later graaft de andere Stanley Yelnats de gestolen buit weer op. Het arme gezin wordt daardoor miljonair. Heel toevallig dus allemaal.

Mening Ik vond het boek Gaten erg goed geschreven. De schrijver heeft duidelijk heel goed nagedacht voordat hij het boek schreef. Alles is wel heel erg toevallig maar toch denk je dat wanneer je het boek leest het allemaal best echt zou kunnen gebeuren. Het leuke aan het boek was dat ik het eerst zo saai vond en later heel spannend. De schrijver weet de spanning goed op te bouwen. Ook wordt alles in het verhaal heel goed beschreven. Ik kon me erg goed inleven in het verhaal en was telkens benieuwd naar de volgende bladzijde. Het laatste stuk van het boek vond ik alleen wel weer een beetje saai. Hierin wordt achteraf op de gebeurtenissen teruggekeken en vertelt wat er verder met Zero en Stanley gebeurde op een samenvattende manier. Ik vind het boek een literair boek omdat het wel duidelijk is dat de schrijver duidelijk heeft nagedacht over zijn boek en niet zomaar een verhaaltje heeft opgeschreven. Het boek lijkt mij vooral geschikt voor mensen die houden van boeken met spanning. Dit boek zit er namelijk vol mee. Je moet wel even doorbijten want het begin is saai, maar daarna wordt het boek prachtig...