Als de olifanten vechten door Dirk Bracke

Ondanks deze beangstigende situatie worden Monica en Isaac verliefd op elkaar, maar hun liefde krijgt geen kans. Ze worden streng in de gaten gehouden en ze weten dat tonen van emotie ‘straf’ betekent. Ze worstelen om hun menselijkheid te behouden en niet geheel te veranderen in gewetenloze vechtmachines.

(191 woorden)

Plaats: Het verhaal speelt zich af in Oeganda, dat ligt in Afrika. Maar over de plaats wordt niet zoveel verteld in het boek. Je leest wel dat er veel onbewoonde gebieden zijn, het er heel warm is en er heel weinig water te vinden is.

Verder lees je dat er veel dorpen zijn, sommige rijk en andere wat armer. De wat armere dorpen leven van de landbouw en hebben net genoeg en soms te weinig om van te leven. De rijkere dorpen drijven meer handel en daar zijn ook bijv. sigaretten en voetballen te vinden.

Tijd: Het boek speelt zich af rond het jaar 2001, dat is namelijk de tijd wanneer het boek is geschreven. Dirk Bracke heeft zich toen verdiept in wat er echt in de wereld omging. Die kindsoldaten zijn er dus nog steeds. Ik weet dit, omdat er achterin het boek een ‘stukje geschiedenis’ staat. Dirk Bracke vertelt wat over de leiders die het land heeft gekend en de jaartallen staan er ook bij.

Zo komt hij langzaam aan bij de tegenwoordige tijd (wanneer hij het boek heeft geschreven). Daar wordt over verteld dat Joseph Kony het LRA (Lord Resistance Army) oprichtte en steun zocht bij het buurland Soedan. In ruil voor die steun helpt hij de Soedanese regering door zijn LRA leger ook in te zetten tegen de Dinka-rebellen in het zuiden van Soedan. Door het ontvoeren van kinderen ronselt hij soldaten.

De vertelde tijd is net iets minder dan één jaar. De verteltijd hangt af van het leestempo van de lezer, ik las het in 3½ uur. Het boek heeft (inclusief ‘voorwoord’ en een ‘stukje geschiedenis’) 226 bladzijden.

Het boek heeft een chronologische volgorde. Alleen in het begin is er een hoofdstuk dat over Isaac gaat en het volgende hoofdstuk gaat over Richard, omdat zij niet bij elkaar in het dorp wonen. Als zij zich eenmaal allebei bij het LRA bevinden loopt het verhaal aan één stuk door.

Er is niet echt sprake van een tijdversnelling, alleen wordt er geschreven dat ze gaan slapen en dat ze de volgende dag weer wakker worden. Over de slaap zelf wordt alleen iets gezegd als ze bijvoorbeeld nachtmerries hebben, die van belang zijn in het verhaal. Soms wordt er wel in een klein stukje verteld dat ze dagen lopen en niks eten, omdat het anders gewoonweg te langdradig wordt. Wanneer er echt iets gebeurt, wordt het omschreven.

Verder zijn er geen flashbacks, maar Isaac heeft wel nachtmerries waarin degenen die hij heeft vermoord (eerder in het verhaal werd dat dus omschreven) verschijnen. Je kunt dit zien als een terugblik.

Begin: Eerst citeer ik de eerste alinea: ‘Niemand herinnert zich nog hoe het lege colablikje ooit in het dorpje terechtgekomen was. Het lag in het stof tussen de zeven hutten die het dorp rijk was. Zeven ronde hutten waar de armoede op de lemen muren geschreven stond. Het rood-witte blikje leek er al eeuwen te liggen. Soms schopte een blote voet het een eindje weg. Daarna werd het weer door een kind opgeraapt om wat water van de bron naar een hut te dragen en vervolgens weer met een wijde boog naar buiten te vliegen. Het blikje had allang zijn glans verloren. Op het afgesleten rood-witte metaal was nog amper iets van de wereldwijd bekende coca-colaletters te herkennen.’

Er is sprake van een inleiding, maar die is wel heel kort. Eigenlijk wijkt de eerste alinea heel erg af van de rest van het verhaal. Na deze eerste alinea is het boek gelijk recht voor z’n raap. De belangrijkste mannen in het dorp vergaderen of ze moeten blijven of vluchten (ze hebben die nacht schoten gehoord). Isaac speelt met zijn broertje en zusje, voor hem is het nog heel onwerkelijk. Hij weet van het LRA, maar hij kan het zich niet voorstellen dat die ook hier zouden komen. Je zou dus kunnen zeggen dat het boek begint aan het begin van de gebeurtenissen.

Gelijk na een stuk of 6 bladzijden is Isaac al meegenomen door het LRA, het is dus een vrij vlot boek.

Probleem en afloop: Het belangrijkste probleem is, denk ik, dat die kindsoldaten geen kant op kunnen. Er zijn geen mensen die hen kunnen helpen, het is bijna onmogelijk om te ontsnappen en als het bij hoge uitzondering lukt, kunnen ze altijd opnieuw gevonden worden. Het leven in het LRA is slecht, ze moeten altijd op hun tellen passen, want straf heb je zo. Die straffen zijn ook de minste niet: het gebeurt vaak dat de kinderen medesoldaten moeten doodknuppelen, omdat die er maar aan zouden denken om te ontsnappen. Er is weinig voedsel: soms krijgen ze dagen niks te eten. Veel kindsoldaten verliezen hun leven.

Omdat je in het boek vooral Isaac, Monica en Richard leert kennen, leef je vooral met hen mee. Je bent je veel minder bewust van het leed van de andere kindsoldaten. Tenminste dat gevoel had ik. Dus als het maar met de hoofdpersonen goed afloopt, dan is het (voor het gevoel van de lezer) al een positief einde, of iets wat daar op lijkt.

Het eindigt met Richard - die inmiddels tot commandant benoemd is – die Monica en Isaac helpt over te lopen naar de Dinka’s. Als hij aan Scar vertelt dat hij Monica en Isaac niet kon vinden, gelooft Scar hem (terecht) niet en laat hem martelen en uiteindelijk vermoorden. Maar Monica en Isaac bevinden zich nu wel in het opvangcentrum van Unicef. Dat opvangcentrum is maar tijdelijk, daarna moeten ze weer naar huis terug. Met een paar van de belangrijkste personen loopt het dus iets minder slecht af.

Een goed einde kan je het niet noemen, want Isaac heeft een deel van zijn been verloren toen hij op een landmijn ging staan (dit gebeurde bij het overlopen naar de Dinka’s) en is getraumatiseerd. Hij zal nooit meer de persoon worden die hij is geweest. Ook kan hij niet meer terug naar zijn dorp, want hij heeft zijn eigen familieleden moeten vermoorden. Monica heeft haar kindje Angel en lijkt er wat normaler onder, maar ook zij is natuurlijk niet meer de oude. De vraag is nog maar of zij wel terug kan naar haar ouders. Misschien zijn zij er ook wel niet meer.

Een goed einde kan je het niet noemen, want Isaac heeft een deel van zijn been verloren toen hij op een landmijn ging staan (dit gebeurde bij het overlopen naar de Dinka’s) en is getraumatiseerd. Hij zal nooit meer de persoon worden die hij is geweest. Ook kan hij niet meer terug naar zijn dorp, want hij heeft zijn eigen familieleden moeten vermoorden. Monica heeft haar kindje Angel en lijkt er wat normaler onder, maar ook zij is natuurlijk niet meer de oude. De vraag is nog maar of zij wel terug kan naar haar ouders. Misschien zijn zij er ook wel niet meer.

Het is een open einde, want ze zitten bij het einde nog steeds in het opvangcentrum van Unicef en dat is maar tijdelijk. Je weet dus niet waar ze daarna heen zullen gaan en of er nog wel iets is om naar terug te keren.

Het verhaal is heel realistisch, Dirk Bracke heeft ook niet geprobeerd om het minder gruwelijk te beschrijven. Maar waarom zou hij ook? Hij vertelt alleen maar wat in het echt ook gebeurt!

Perspectief: Het boek is vanuit het vertellersperspectief geschreven. Je merkt daar alleen niet zoveel van, want het meeste kom je toch wel te weten over Isaac, de hoofdpersoon. Het vertellersperspectief verandert niet gedurende het verhaal.

Titel: De titel is een deel van een zin die één keer ter sprake komt in het boek: ‘Als de olifanten vechten, wordt het gras platgestampt.’ Je kunt dit natuurlijk op verschillende manieren opvatten, maar ik denk dat dit betekent: ‘Als de volwassen mensen vechten, lijden de kinderen daar onder.’ Het gras moet dan de kinderen voorstellen.

Ik vind het een goede titel; de volwassen mensen (Kony, Scar enz.) zijn in oorlog en ze betrekken de kinderen daarin. Zelfs zo erg, dat ze een kinderleger creëren, daar lijden de kinderen dus echt onder. Ik zou denk ik geen betere titel kunnen bedenken. De titel is niet zo waarschijnlijk en een beetje symbolisch. Als ik zo’n titel zie, dan spreekt dat mij erg aan en ik vind het ook altijd heel leuk om erachter te komen wat hij betekent. Dat je dan in het boek aan het lezen bent en denkt: ‘Aha!’.

Eigen mening: Ik vind het een heel spannend boek, want als Scar weer het onmogelijke vraagt, denk je: hoe zullen ze zich hier weer uitredden? Maar ze hebben toch elkaar nog. Door de liefde tussen Isaac en Monica blijf je toch hoop hebben, op het einde is die er min of meer ook. Hun wens om te ontsnappen is voor Isaac en Monica ook uitgekomen. Alleen had Dirk Bracke het boek wel iets minder hard kunnen maken, of nog een beter einde kunnen verzinnen. Een ‘en-ze-leefden-nog-lang-en-gelukkig-einde’.

Ik heb er lang over nagedacht, maar ik denk dat het maar beter is op deze manier. Gewoon de keiharde waarheid. In Oeganda zullen ze het ook niet minder gruwelijk maken om de oortjes van de kinderen te beschermen. Nee, integendeel: ze voeren die straffen zelfs op de kinderen uit! Wel zit het boek goed in elkaar, de achtergronden kloppen, je merkt dat Dirk Bracke veel research heeft gedaan.

Ondanks de hardheid van het boek, is het wel heel interessant en het leest heel vlot. Het begint ook gelijk bij het verhaal en er wordt niet eerst (veel te) uitgebreid kennisgemaakt. Door de ervaringen die de personen meemaken kom je toch wel het belangrijkste te weten.

Mooiste passage: Eigenlijk is dat maar één zin: ‘Als de olifanten vechten, wordt het gras platgestampt.’ Omdat die ene zin heel veelzeggend is. Ik weet niet waarom, maar ik voel me heel erg aangetrokken tot dat soort symbolische uitspraken.

De voorkant trok mij niet zo aan, het klinkt kinderachtig, maar daar let ik echt op. Maar aangezien ik al bijna alle boeken gelezen had van Dirk Bracke en die zeer aangrijpend vond, ging ik dit boek ook maar lezen.

Gelukkig heb ik dat gedaan.