Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2003
• 350 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Op mijn twaalfde ben ik geworden wat ik nu ben, op een kille bewolkte dag in de winter van 1975.

Samenvatting

Personages

Amir

Amir is het wat zwakke zoontje van zijn vader Baba. Zijn moeder is overleden en hij wordt door een min gezoogd, de moeder van zijn vriendje Hassan. Deze Hassan woont bij hen in huis en hij is jaloers op de jongen, omdat hij merkt dat zijn vader een zwak voor hem heeft. Hassan doet alles om bij Amir in de gunst te komen. Maar Amir is juist afgunstig: het bekende Kaïn en Abelmotief. Hij wil dan ook dat Hassan uit zijn omgeving verdwijnt en verraadt in feite de vriendschap omdat hij zegt dat Hassan iets van hem heeft gestolen. Hij had de vriendschap bovendien eerder verraden, omdat hij niets gedaan heeft terwijl Hassan werd verkracht. Later komt echter alles goed. Hij krijgt in Amerika een betere band met zijn vader. Als die dood is, hoort hij van een oom dat Hassan zijn halfbroer is. Baba heeft het kind gemaakt bij de moeder van Hassan. Nu gaat hij zijn ereschuld wel inlossen en hij haalt met moed de zoon van Hassan uit het huis van een Talibanstrijder, die de verraderlijke Assef uit zijn jeugd blijkt te zijn. Maar ook hier moet de slingeraar hem helpen. Uiteindelijk adopteert hij de zoon van Hassan. In de laatste zin worden alle schulden ingelost.

Hassan

Hassan is het halfbroertje van Amir, dat er alles aan doet om het zijn vriendje zo goed mogelijk naar de zin te maken. Hij haalt de vlieger op, wat hem op een verkrachting komt te staan en hij verraadt zijn vriendje ook niet wanneer die hem beschuldigt van diefstal. Dan gaan ze liever weg. Amir vlucht naar Amerika (hij heeft de middelen ervoor) maar Hassan moet in het land blijven. Daar sterft hij en zijn zoon wordt in een weeshuis opgenomen.

Baba

Baba is de vader van zowel Hassan als Amir. Maar hij heeft dat nooit aan zijn zoon Amir laten merken. Wel is hij steeds voor Hassan in de bres gesprongen. Hij schenkt hem mooie cadeaus en weigert hem weg te sturen. De verhouding met Amir is niet zo goed. Hij houdt liever van de jongensachtige Hassan die wil voetballen dan van zijn zoon Amir die hij een watje vindt omdat hij verhalen wil schrijven. Zijn vader is echter wel een dappere man, want hij komt op voor een Afghaanse vrouw die door een Russische soldaat verkracht dreigt te worden. Merk op dat zijn zoon Amir dat niet heeft gedaan voor Hassan. Pas in Amerika komen vader en zoon nader tot elkaar. Maar eigenlijk is het dan te laat. Hij maakt het huwelijk van Amir en Soraya nog wel mee, maar hij sterft kort daarna aan longkanker.

Assef

Assef is een van de nare jongens uit Kabul. In de jeugd van Amir verkracht hij Hassan. Op een afstandje kijkt Amir toe en hij durft niet in te grijpen. Later treedt Assef toe tot de Taibanstrijders. Hij wordt gevreesd om zijn ideeën die sterk nazistisch aandoen. Hij haalt uit een weeshuis elke maand jongens en meisjes aan om zijn seksuele behoefte te kunnen voldoen. Dat heeft hij ook gedaan met de zoon van Hassan. Amir gaat erop af en toont nu wel de moed die hij in zijn jeugd niet had. Maar hij wordt uiteindelijk gered doordat Sohrab een kogel met een katapult in het oog van Assef schiet.

Soraya

Soraya is de Afghaanse, beeldschone vrouw van Amir. Zij wordt in Amerika gemeden door de mannen van haar gemeenschap, omdat ze weggelopen is van huis. Ze wilde met een man trouwen die niet de keuze van haar ouders was. Daarmee is ze meteen een symbool van de opstand van de vrouwen in de moslimwereld. Amir heeft er minder moeite mee dat ze geen maagd meer is en trouwt met haar. Ze is helaas onvruchtbaar en dat komt het huwelijk niet ten goede. Ze vindt het goed dat de zoon van Hassan, dus eigenlijk haar aangetrouwde neefje, naar Amerika komt.

Quotes

"Ik had een laatste kans om een beslissing te nemen. Een laatste kans om te beslissen wie ik zou worden. Ik kon die steeg in stappen, voor Hassan opkomen, zoals hij al die keren in het verleden voor mij was opgekomen- en aanvaarden wat er met mij zou gebeuren. Of ik kon wegrennen. Uiteindelijk rende ik weg." Bladzijde 76

"\'Als je iemand vermoordt, steel je een leven,\' zei Baba. \'Je steelt het recht van zijn vrouw op een echtgenoot, berooft zijn kinderen van een vader. Als je een leugen vertelt, steel je iemands recht op de waarheid. Als je iemand bedriegt, steek je zijn recht op een rechtvaardige behandeling. Kun je dat volgen?\'"

Thematiek

Kaïn en abelmotief

“De vliegeraar “ is een prachtig boek over vele oerthema’s in de literatuur. Het is het boek over twee broers die elkaar een beetje benijden, tenminste Amir benijdt Hassan ondanks diens arme afkomst. Maar zijn eigen vader Baba lijkt meer te zien in de arme, dappere Hassan dan in de wat laffere Amir. Die houdt bovendien niet van voetballen maar van schrijven. Zo is de verhouding tussen de vriendjes die later halfbroers blijken te zijn er één van Kaïn en Abel. En dat kan natuurlijk niet goed gaan. Waar Hassan altijd opkomt voor zijn vriendje Amir (o.a. bij de aanval van Assef en Kamal) en alles doet om Amir te behagen (hem laten winnen met kaartspelen, het ophalen van de vlieger) pleegt Amir verraad aan de vriendschap. Hij kan het niet hebben dat zijn vader bewonderend spreekt over de arme Hassan. Wanneer Assef en Kamal zijn vriendje seksueel misbruiken, grijpt hij niet in, maar laat hij de jongens hun gang gaan. Dat voelt aan als een verraad aan de vriendschap en ook daarmee kan Amir niet leven. Hij pleegt nog een aantal keren verraad: zo vraagt hij zijn vader om Hassan weg te sturen, maar die wordt heel boos. Dan maakt Amir het allemaal nog erger: hij doet net of Hassan een dief is die zijn verjaardagscadeautje heeft gestolen. Ook dan hoeft hij nog niet weg, maar Ali en Hassan houden de eer aan henzelf. Jaren later krijgt Amir de kans in Afghanistan een en ander recht te zetten. Hij hoort dan dat Hassan eigenlijk zijn halfbroer is en hij moet nu wel optreden en iets terugdoen. Nu toont hij wel leeuwenmoed door de jongen bij een rottige Taliban (de nare Assef uit zijn jeugd) weg te halen. Hij loopt daarbij zelf een aantal lelijke verwondingen op: symbolisch natuurlijk ook de verwonding aan de bovenlip, waardoor de verwantschap met Hassan nu ook fysiek duidelijk wordt. Maar hij heeft duidelijk aan moed gewonnen in zijn leven. Zijn eigen vader Baba heeft hem ook al het goede voorbeeld gegeven tijdens hun vlucht door op te komen voor een vrouw die verkracht dreigde te worden. Sohrab, Hassans zoon, doet ook iets wat een spiegeling is van zijn vader Hassan. Wanneer Amir door Assef wordt afgetuigd maakt Sohrab af wat zijn vader heel vroeger al had aangekondigd: hij schiet met de katapult het oog van Assef uit de oogkas van. De cirkel is rond met letterlijk de inlossing van de wraakgedachte uit het Midden-Oosten, “een oog voor een oog.” Dat Amir Sohrab als zijn eigen zoon zal opvoeden staat vanaf dat moment natuurlijk buiten kijf. Maar er komt bijna weer zo’n moment waarop hij verraad pleegt: hij heeft beloofd Sohrab niet meer in een weeshuis te stoppen en dan lijkt dat op het moment de beste oplossing om hem te kunnen adopteren. Terwijl Soraya een betere oplossing verzint, doet Sohrab een poging tot zelfmoord. Hij heeft het vertrouwen in de volwassenen om hem heen verloren: het seksueel misbruik door Assef heeft zijn vertrouwen aangetast. Het was de enige manier om het verraad en daarmee het schuldgevoel dat hem zijn hele leven heeft dwars gezeten in te lossen. Daarom ook rent hij net als zijn gedode halfbroertje achter de neergestorte vlieger aan.

Vader-zoonrelatie

Nauw verbonden aan dit thema van verraad- jaloezie -schuld is dat van de vader-zoonverhouding. Baba houdt net zo veel van Hassan als van Amir en daarover is Amir wel boos. Maar Baba is ook de echte vader van Hassan zal hij later merken. Het is zoals gezegd de islamitische variant van Kaïn en Abel. Dan moet er toch één zoon wijken. In Amerika komen Baba en Amir nader tot elkaar. Amir mag studeren dankzij het werk van zijn vader en hij wordt een succesvol schrijver. Bij zijn terugkeer naar Kabul wordt hij geconfronteerd met het zoontje van zijn halfbroer die ook wees is. De truc van zijn vaders vriend werkt: hij gaat eerst Sohrab redden uit handen van Assef en dan zal hij hem moeten aannemen als zijn zoontje. Hij gaat in Amerika vliegeren en dat is natuurlijk het symbool van de volledige acceptatie.

Motieven

Symboliek

Hassan heeft een hazenlip en later raakt Amir gewond aan zijn bovenlip met als resultaat een zelfde litteken. Hassan wordt seksueel misbruikt door Assef en jaren later overkomt dat zijn eigen zoon Sohrab ook. Amir wordt beschermd door Hassan en later moet Sohrab beschermd worden door Amir, waardoor de rollen omkeren. Amir is lafhartig bij het zien van de verkrachting van Hassan, maar zijn vader geeft later het gespiegelde voorbeeld: zelfs onder de dreiging van de dood beschermt hij een vrouw tegen verkrachting door een Russische soldaat. Hassan dreigt een keer Assef met een katapult een oog uit te schieten en Sohrab doet dat later werkelijk om Amir te redden uit de greep van Assef. Amir verstopt een horloge in het bed van Hassan en beschuldigt hem van diefstal. Later in Afghanistan blijken kinderen van een broer van Farid nauwelijks belangstelling te hebben voor het horloge dat hij hen als blijk van waardering wil geven. Het benadrukt nogmaals de prijs van het verraad van de vriendschap. De onvruchtbaarheid van Ali (Hassans vader) en de onvruchtbaarheid van Soraya zorgen ervoor dat Amir voor zijn neefje kan zorgen. De moeder van Hassan loopt weg bij haar man en Soraya loopt weg bij haar ouders. Beiden keren later weer naar huis terug en beiden zullen ze zorgen voor de zoon van Hassan. Een mooie gespiegelde symboliek zit natuurlijk in het beeld van de “kite runner” In zijn jeugd was Hassan degenen die de gevallen vlieger voor zijn rijke vriendje probeerde te pakken. Er was geen betere vliegeraar te vinden. Alles heeft Hassan voor Amir over. In 2002 gaat Amir met zijn geadopteerde zoon vliegeren. Nu zal hij de gevallen vlieger gaan ophalen: hij rent tussen de kinderen, omdat hij alles wil doen voor zijn aangenomen zoon. Zo zijn er natuurlijk nog heel wat verwijzingen in de roman te vinden. Voor leerlingen nog wat motieven op een rijtje: • vriendschap tussen twee jongens • het verschil tussen arm en rijk • de jaloezie tussen twee halfbroers (Kaïn en Abel) • de vader-zoonverhouding • de weggelopen moeder • het verraad aan de vriendschap • het schuldgevoel • de inlossing van de schuld • het eergevoel van een volk • de tradities van een volk • seksualiteit • seksueel misbruik • de wreedheid van de oorlog (de Russen, de Taliban)

Cultuurverschillen

Vanwege de culturele verschillen tussen groeperingen die elkaar vanwege hun geloof bestrijden: de soennieten tegen de sjiieten. Gelukkig zijn er verstandige mensen voor wie het standsverschil niet uitmaakt, maar wanneer de Talibanbeweging aan de macht komt, lijkt Afghanistan verder dan ooit van huis. De gruwelijkheden gepleegd tijdens de rust van de voetbalwedstrijd zijn een bewijs van hun wreedheid. Daarmee is “De Vliegraar” natuurlijk een heel actuele roman, wat het succes wereldwijd kan verklaren. De roman gaat ook over cultuurverschillen tussen westerlingen en moslims: de rituelen van de Afghanen in Amerika, de verstoting van het weggelopen meisje, etc. De problematiek van de moslims in Amerika werd natuurlijk versterkt door de aanslag op de Twin Towers: de moslims werden daarna als vijanden van de staat beschouwd. Bush had ook een reden om Afghanistan binnen te vallen. Daarmee werd de roman natuurlijk een exponent voor de verhouding tussen oost en west: moslims tegenover westerlingen: natuurlijk het nationale thema van de Amerikanen onder Bush.. De roman barst natuurlijk van de symboliek en de spiegelingen: soms liggen ze er misschien iets te dik bovenop, maar het zijn wel heerlijke literaire voorbeelden om aan scholieren duidelijk te maken wat symboliek en spiegelingen in een literaire roman zijn.

Opdracht

Het boek wordt opgedragen aan “Haris en Farah, die beiden de “noor” (lichtpuntje) van mijn ogen zijn en aan de kinderen van Afghanistan.

Trivia

De film is in Afghanistan zelf verboden. Sommige passages zouden namelijk kwetsend kunnen zijn voor de Islamitische zeden; bijvoorbeeld de homoseksuele verkrachting die in de film zit. Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/De_vliegeraar

Titelverklaring

De vliegeraar of The Kite Runner geeft aan hoe er in Afghanistan wordt gespeeld met vliegers. Er zijn wedstrijden waarbij het de bedoeling is dat je de vlieger van de tegenpartij neerhaalt en de grootste triomf is dat je de neergevallen vlieger als trofee weet te veroveren. Daarmee verwerf je veel aanzien onder de andere kinderen. Dat wordt een run op de gewenste vlieger.

Het arme vriendje Hassan is een kei in het veroveren van neergestorte vliegers. Ook in de belangrijkste wedstrijd weet hij de blauwe vlieger van de grootste opponent voor zijn rijke vriendje te veroveren, maar dat komt hem wel duur te staan. Het is het belangrijkste moment in het leven van Amir, die namelijk verraad aan de vriendschap pleegt door niet in te grijpen, wanneer zijn vriendje seksueel misbruikt wordt.

De Engelse titel “The Kite Runner”geeft de essentie van de vliegerwedstrijd eigen beter weer dan de Nederlandse vertaling.

Structuur & perspectief

Het boek begint met een kort hoofdstuk uit december 2001, waarin de ik-verteller aangeeft dat hij naar Afghanistan wordt teruggeroepen door een oude vriend van zijn vader. Hij krijgt de kans iets goed te maken.

In hoofdstuk 2 tot en met 10 wordt daarna het verleden van de ik-verteller, het jongetje Amir, uit de doeken gedaan. Daarbij komt o.a. de vlucht uit zijn vaderland naar Amerika ter sprake.(hoofdstuk 11, tijdens de jaren tachtig) Daar wordt de vertelling weer opgepakt. Er is daar ook een flinke sprong in de tijd van ongeveer 1996 tot 2001.

In hoofdstuk 15 keert hij terug naar Afghanistan, waarbij hij met een familiegeheim wordt geconfronteerd. Daarna wordt tot aan het einde van de vertelling in dezelfde structuur verteld. In 2002 is Amir teruggekeerd naar Amerika, waar hij in maart 2002, enkele dagen voordat hij het verhaal als achterafverteller beschrijft, een wedstrijd met een vlieger speelt. Eigenlijk is de roman dus gegoten in de vorm van een kadervertelling. Tussen de twee delen van het heden (2001) staat de geschiedenis van het verleden (vooral van 1974 tot 1980 en later tot 2001)

Perspectief
Het verhaal wordt verteld door de ik-verteller Amir die als een achterafverteller op ongeveer 38-jarige leeftijd (in 2001) het relaas van zijn jeugd en zijn vlucht naar Amerika vertelt. Dat verhaal wordt derhalve in de o.v.t. verteld. In 2001 gaat Amir terug naar Afghanistan. Daar ontmoet hij weer mensen uit zijn verleden. Aan het einde keert de ik-verteller weer terug naar Amerika waar hij in maart 2002 met zijn geadopteerde zoon opnieuw gaat vliegeren.
We bekijken dus het gehele verhaal door de ogen van Amir.

Decor

De tijd is vrij goed uit de vertelling te halen. Het verhaal wordt opgeschreven in maart 2002. enkele dagen na de laatste ervaring met de vlieger. Een belangrijk deel van de roman speelt in het halve jaar daarvoor (juni 2001) en het verhaal van de jeugd van Amir wordt verteld van ongeveer 1974 tot aan zijn vlucht naar Amerika. Het verhaal gaat daar van 1990-1996 verder. Dan komt er een hiaat in de vertelling (tijdverdichting) tot 2001.

Het decor van de roman is enerzijds Kabul, de hoofdstad van Afghanistan, waar Amir als het rijke zoontje opgroeit tot de val van de koning en de komst van de Russen. Hij vlucht via Pakistan naar Amerika waar hij in de vrije wereld terechtkomt. Die vrijheid komt weer heel goed tot uitdrukking, wanneer hij in 2001 weer naar Afghanistan teruggaat om iets goed te maken. Daar zijn inmiddels de Talibanstrijder aan de macht die een streng regime er op na houden. De roman eindigt tenslotte in Amerika, waar ook de schrijver Hosseini zelfs sinds 1980 (zijn eigen vlucht uit Afghanistan) woont.

Stijl

Het boek is in een heel verhalende stijl geschreven. Het is vaak eigenlijk net alsof iemand bij de open haard over vroeger zit te vertellen. Er komen niet heel veel dialogen in voor en de stijl is een beetje lyrisch zonder zwaar te worden.

Slotzin

Een volwassen man die meerent met een zwerm gillende kinderen. Maar het kon me niet schelen. Ik rende met de wind in mijn gezicht, en op mijn lippen een glimlach zo breed als de Pansjir-vallei. Ik rende.(blz. 346) Deze scene is de spiegeling van een scene uit de jeugd van Amir. Door mee te rennen is zijn schuld in het verleden aan Hassan volledig ingelost.

Beoordeling

“De vliegeraar” is een heel spannende roman, die elke eindexamenkandidaat zou moeten lezen.

Voor de literatuurlijst Engels is de actuele roman over de toestand in Afghanistan een kwalitatief sterk nummer. Hosseini neemt je aan de hand van zijn hoofdfiguur mee in een dramatische wereld van verraad, een tragische vader-zoonverhouding, oorlog en vrede, cultuurverschillen.

Omdat Hosseini veel symboliek in zijn roman stopt, is dit literaire kenmerk een dankbaar voorbeeld voor de literatuurles.
Ook de leraar Nederlands kan met het vertaalde werk van “The Kite Runner”natuurlijk wel het een en ander doen.

Er zijn nu eenmaal een half miljoen exemplaren van de roman in Nederland verkocht. Qua spanning, opzet, verteltrant en stijl krijgt de roman vier punten op onze literatuurlijst.

Recensies

"Het is het prachtige verhaal van een vriendschap die stukgaat, maar het is meer dan dat." http://www.8weekly.nl/art...cjes.html

"The Kite Runner is warm with the sense of old Kabul and the Afghan community in exile, drawn from the author\'s experiences. The smell of lamb kebab, the endless glasses of tea, storytelling beneath the pomegranate tree, the kite tournaments of the title - all are simply and powerfully evoked." http://www.theguardian.co...anreview15