Feitelijke gegevens

• 2e druk, 2016
• 226 pagina's
• Uitgeverij: Das Mag Uitgevers

Flaptekst

Eerste zin

Mijn broer had nog gezongen op de avond dat hij iemand doodsloeg.

Samenvatting

Personages

Cor

Cor is de broer van Ron en de oom van Kevin. Hij is schrijver (maar kan daar niet van rondkomen) en klaar met zijn familie, onder andere omdat zijn moeder vroeger mishandeld werd door haar vriend en zijn broer hem daarvoor voor een deel verantwoordelijk houdt. Toen de vriend namelijk na een jaar wilde vertrekken, begon Cor te huilen omdat hij hem leuk vond. De vriend bleef en het mishandelen begon. Cor vindt zichzelf slimmer dan Ron en vindt dat hij is uitgestegen boven zijn ‘roots’ in Osdorp. Voor hem is zijn familie een moeras dat hem naar beneden trekt, terwijl hij naar boven wil. Hij verwijt Kevin zijn criminele activiteiten, maar was er zelf ook niet voor hem toen zijn vader in de bak zat.

Ron

Ron is de broer van Cor en de vader van Kevin. Hij vindt zichzelf een redder want hij heeft de vriend van zijn moeder die haar mishandelde, het huis uit geslagen. Daar is hij trots op. Hij zegt dat Kevin de slechtste moeder van de wereld heeft en lijkt zich weinig druk te maken over hoe Kevin leeft, als hij in de gevangenis zit. Hij heeft geen vaste baan, hosselt wat hier en daar, probeert een zangcarrière op te bouwen, leent geld en verhuurt zijn huis onder aan Polen.

Kevin

Kevin is de zoon van Ron en het neefje van Cor. Hij is een slimme jongen maar zijn vader lijkt het niet te waarderen dat hij vwo heeft gedaan. Kevin moet bijvoorbeeld per se naar een school waar ook nog een vmbo is zodat hij kan kiezen. Later gaat Kevin econometrie studeren en hij is erg handig met computers. Het lijkt erop dat hij op die manier zijn cijfers manipuleert. Kevin draagt zijn vader niets na maar baalt wel van de vrouwen die hij redt en die afhaken als ze merken dat hij nog een zoon heeft. Hij haat zijn moeder en uit die woede in het pesten van andere 'slechte' vrouwen. Zijn vriendinnetjes gebruikt hij meer omdat hij een slaapplaats nodig heeft dan dat hij iets voor ze lijkt te voelen. Over zijn criminele activiteiten voelt hij zich niet schuldig. Kevin maakt vooral een eenzame indruk.

Sandra

Sandra is de vrouw van Marco en later de vriendin van Ron. Ze maakt een volgzame, ietswat oenige indruk. Zo koopt ze een hondje omdat ze zich slecht voelt en raakt dat meteen kwijt. Ze lijkt haar gevoelens weg te willen stoppen door spullen te kopen maar daar hebben Marco en zij geen geld voor. Ze komt niet voor zichzelf op en slaat uiteindelijk wel Marco dood.

Marco

Marco is de man van Sandra. Hij is marinier in Afghanistan en een harde jongen die zijn vrouw mishandelt. Toen Sandra Marco vermoord had en Ron de schuld op zich nam, is Marco’s schuld ook op Ron overgegaan.

Witte Mo

Mo heet eigenlijk Edwin, maar hij wordt ‘Witte Mo’ genoemd omdat hij vanwege zijn interesse in Marokkaanse meisjes veel met Marokkanen omging. Hij zorgt ook voor zijn zieke moeder. Hij weet als enige dat Marco Sandra mishandelt, omdat hij een keer om zijn geld kwam vragen, toen Marco daarmee bezig was. Sindsdien belt Sandra hem af en toe.

Quotes

"Een baan zou me weer gewoon maken, vond ik toen, en ik wilde weg van alles wat gewoon was. Gewoon was het moeras waar je in bleef steken als je bezig was iets groots te doen. En de handen die je naar beneden trokken in dat moeras waren de handen van je familie, de handen van de doden en de levenden, en de levenden wilden niet horen dat ze moesten ophouden met trekken, en de doden hoorden niets en trokken door." Bladzijde 110-111

"Ik heb me bedacht, zei ze. Ik wil dit scheerapparaat niet. Kunt u een tegoedbon schrijven? [...] De verkoper zuchtte weer, drukte zijn kassa open en pakte de bon waarop stond '1 dvd-karaoke, 69 euro' en legde die op de toonbank. Nee, zei ze, ik wil een bon met '1 scheerapparaat, 69 euro'. Maar het gaat om die 69 euro, zei de verkoper. Nee, zei ze, het gaat om dat scheerapparaat. Hij schudde zijn hoofd en schreef een nieuwe bon. Dankuwel, zei ze, en keek ernaar met enige tevredenheid. Bent u Turks? Ja, zei de verkoper. Mijn man heeft een hekel aan Turken, zei ze." Bladzijde 142-143

Thematiek

Schuld (gevoel)

Het thema van dit verhaal is overduidelijk schuld maar de vraag lijkt niet te zijn of iemand schuldig is maar wat iemands schuld is omdat iedereen schuldig lijkt. Volgens Ron is Cor schuldig aan het familiedrama bij hen thuis: als door hem de vriend van hun moeder niet was gebleven, dan was ze niet mishandeld. Het is Rons verdienste (positieve vorm van schuld) dat daaraan een einde gekomen is. Cor voelt zichzelf schuldig over het feit dat hij Kevin min of meer aan zijn lot heeft overgelaten. Het is de schuld van de moeder van Cor en Ron dat Ron zich verantwoordelijk voelt voor alle hulpeloze vrouwen die hij in zijn leven tegenkomt: hij probeert ze te redden, zelfs ten koste van zijn eigen leven en dat van zijn zoon, voor wie hij zich verantwoordelijker zou moeten voelen. Volgens Ron horen kinderen hun ouders echter te helpen. Volgens Kevin is niet Ron maar alleen zijn moeder schuldig aan het leven dat ze leiden. Hij kan dat gevoel niet bij haar kwijt en uit dat in wraak op andere 'slechte' vrouwen. Hij is schuldig aan criminele activiteiten maar voelt daarover geen berouw. Als Cor zijn telefoons weggooit, zegt hij dat Cor dat nu niet had hoeven doen als hij eerde het goede gedaan had, waarmee hij hem medeverantwoordelijk maakt voor die criminele activiteiten. Verder is hij bezig met het afbetalen van de praktische schuld die zijn vader bij Mo heeft. Sandra vermoordt Marco maar is dat haar schuld? Kan ze daarvoor verantwoordelijk gehouden worden, gezien de manier waarop hij haar behandelde? En Mo weet van deze mishandeling af maar doet er niets tegen. Hij voelt zich niet verantwoordelijk voor haar maar is wel bezig met de praktische kant van de schuld die haar man en Ron bij hem hebben. Dat geld wil hij terug.

Motieven

Familie

Cor noemt familie een moeras waar je niet uit kunt ontsnappen. Hij probeert dat wel door zijn verleden in te zetten voor zijn schrijven en boven zijn familie uit te stijgen, maar alles helemaal loslaten lukt niet. Je jeugd en familie blijven je namelijk beïnvloeden, dat zie je ook aan Ron en Kevin. Het boek gaat ook over wanneer dat beïnvloeden schuld wordt.

Sociale klasse

Het milieu waarin het boek zich vooral afspeelt, is dat van de autochtone onderklasse: 'Dus welkom in de wereld van de halveliterblikken Euroshopper-bier met zes Polen op twee driezitsbanken in een woonkamer. Van kroegen met dik tapijt op een tafeltje en daarbovenop een bloemstuk. Van de zware shag. Van voetbal. Van elke dag een uitsmijter met ketchup erop (‘voor de groente’). Van een pitbull met de onvermijdelijke naam Rocky. Van ‘scooterjongens’ met gestolen iPhones. Van innig verklote, maar onontwarbare kluwengelijkende relaties.' (Jeroen Vullings op www.vn.nl) Cor probeert zich uit dit milieu te ontworstelen maar tevergeefs. Volgens Kevin kijkt hij erop neer terwijl hij geen haar beter is dan zijn vader Ron.

Trivia

In februari 2016 werd 'Schuld' boek van de maand van het 'De Wereld Draait Door'-boekenpanel. Bekijk hier het fragment: http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/nieuws/boek-vd-maand-februari-walter-van-den-berg-schuld

Titelverklaring

Letterlijk slaat ‘Schuld’ op de schuld die Ron bij Mo heeft en die Kevin probeert af te betalen.

Figuurlijk slaat ‘Schuld’ op het feit dat iedereen andere ideeën heeft over verantwoordelijkheid voor je eigen of andermans leven. Ron vindt bijvoorbeeld dat vrouwen geholpen moeten worden en dat kinderen hun ouders moeten helpen, dus redt hij eerst zijn moeder van haar mishandelende vriend en daarna Sandra van haar mishandelende vriend. Ondertussen verwaarloost hij zijn eigen zoon Kevin, die voor zichzelf gaat zorgen en ondertussen de verantwoordelijkheid voor de geldschuld van zijn vader op zich neemt. Hij lijkt vooral zijn moeder de schuld te geven van de manier van leven van zijn vader en terroriseert daarom vrouwen van wie hij seksfilmpjes op de laptops vindt. Zijn oom Cor bekommert zich ook niet om hem, want hij heeft genoeg van zijn familie en vooral zijn broer die hem probeert op te zadelen met een schuldgevoel over hun moeder, omdat hij haar vriend wel waardeerde en niet wilde dat hij vertrok (waarna het mishandelen begon). Hij geeft Ron de schuld van Kevins criminele activiteiten. Sandra tenslotte voelt zich schuldig ten opzichte van Ron omdat hij voor haar de gevangenis ingegaan is en laat hem daarom in haar huis wonen.

Cor vindt dat Ron en Kevin goed zijn in andere mensen schuld aan te praten. Ron geeft hem de schuld van het leven van zijn moeder en Kevin van zijn mislukte relaties. Kevin lijkt zijn moeder de schuld te geven van het leven dat hij met zijn vader leidt.

Structuur & perspectief

Het boek bestaat uit hoofdstukken met titels. De titels slaan op de persoon die aan het woord is en een datum, bijvoorbeeld ‘Cor 26 november 2013’. Er zijn tijden: 2006, 2009, 2012, 2013, 2014 en 2015. Er is een hoofdstuk waarin iedereen samenkomt en dat heet dan ook ‘Iedereen (+datum)’.

Het verhaal verloopt niet chronologisch: het eerste hoofdstuk speelt bijvoorbeeld in 2013 en het tweede in 2006.

Er is sprake van een meervoudig perspectief. Als Cor aan het woord is, wordt de ik-persoon gebruikt. Als Mo, Marco, Kevin, Ron of Sandra aan het woord is, is er een alwetende verteller. Om deze reden lijkt Cor de verteller van het hele verhaal te zijn en dus te fungeren als alwetende verteller in de hoofdstukken waarin hij niet als ik-persoon aan het woord is. Dat Cor zelf schrijver is, bevestig het vermoeden dat hij het hele verhaal vertelt.

Decor

Het verhaal speelt zich af in Amsterdam-Osdorp. Osdorp wordt uitgebreid beschreven en verschillende bekende plekken zoals het winkelcentrum, het Sloterpak-bad en het Blueband-dorp komen aan bod. Amsterdam-Osdorp heeft iets tragisch: sommige plekken zijn best leuk maar veel straten en gebouwen ogen troosteloos, blokkendozen zonder sfeer. Het café aan de Johan Huizingalaan zal ook geen gezellige, bruine Jordanese kroeg zijn maar eerder een kroeg zonder sfeer waar zich de hele dag alcoholisten ophouden.

Het verhaal speelt zich af in 2006 tot en met 2015. 2015 is het heden. In 2006 is er sprake van een missie in Afghanistan en verder wordt er gebruik gemaakt van moderne mobieltjes en laptops.

De vertelde tijd is in het heden is enkele dagen. Als je de flashbacks meetelt, verstrijkt er negen jaar.

 

Stijl

Arjen Fortuin zegt op www.nrc.nl over de stijl: 'Van Den Berg leidt ons erdoorheen in hoog tempo en in een even kale als onberispelijke stijl, waarbij de puzzelstukjes perfect in elkaar passen. [...] Zo is Schuld een voorbeeldige roman, waarin met grote stilistische beheersing een wereld wordt opgeroepen waarin zelfbeheersing altijd een probleem is.'

Slotzin

Hij begon aan een sms'je, wiste het, begon aan een nieuw sms'je, wiste dat ook, en het derde sms'je dat hij intikte, verstuurde hij. Laat maar weten als je weer eens wat af wil spreken. Dat was het beste wat hij had.

Beoordeling

Vanaf de eerste bladzijde wilde ik dit boek uitlezen: eerst vanwege het snelle verteltempo en de ruimte waar het verhaal zich afspeelt, Amsterdam-West, de autochtone onderklasse. Later omdat ik geboeid raakte door de structuur en de puzzel op wilde lossen. En uiteindelijk omdat het boek mijn ideeën over schuld volledig overhoop gooide. Ik denk dat 'Schuld' vanwege de structuur geen makkelijk boek is, maar ik denk wel dat veel leerlingen zich kunnen identificeren met Kevin en zijn wereld. Echt een aanrader!

Recensies

"Schuld. Het is zo’n term die eigenlijk te groot is voor de biologerende, broeierige microwereld die Walter van den Berg uitlicht." https://www.vn.nl/walter-...rg-schuld/

"Zoals de titel al suggereert draait alles in de roman om schuld en schuldgevoel – zowel in materiële als in morele zin, waarbij elke mogelijke vereffening of aflossing een nieuwe schuld oplevert. " http://www.nrc.nl/handels...va-1587466