Iedere eindexamenkandidaat moet eraan geloven: de mondeling Nederlands. Krijg jij al gierende zenuwen, trillende knieën en zweet op je voorhoofd als je eraan denkt? Helemaal niet nodig, want Scholieren.com geeft je 'n paar knallers van tips!

Onze topboekverslagenschrijver en oud-docent Nederlands Cees van der Pol heeft al duizenden overhoringen afgenomen en is een ervaringsdeskundige op het gebied, daarom hebben we z'n hulp gevraagd en samen met hem 'n lijst met tips samengesteld.

Tip 1: kies bewust!

"Je kunt je mondeling zelf sturen, door meteen aan het begin al bewust een boek te kiezen," legt Cees uit. "Kies niet 'n boek van zo'n standaardlijst die je docent je aanbiedt, maar kies een thema dat je zelf leuk vindt."

Geen idee waar je dan moet zoeken? Check bijvoorbeeld onze literatuurlijst. Daar vind je boeken die je waarschijnlijk mag lezen voor je lijst én kun je selecteren op bijvoorbeeld een onderwerp of thema dat jou bevalt. Weet je in ieder geval zeker dat je het boek dat je gaat lezen ook 'n beetje leuk vindt. Is wel zo makkelijk als je door die 100/200/300 pagina's heen moet worstelen.

Tip 2: boeken met hetzelfde thema

"Het is handig om een paar boeken met hetzelfde thema te kiezen," tipt Cees. "Die hebben dan allemaal iets gemeenschappelijks, waardoor je meer over alle boeken onthoudt. Bovendien is dat veel leuker, omdat je het thema dan ook echt interessant vindt en van verschillende kanten kan belichten tijdens je mondeling."

Tip 3: begin op tijd!

Het klinkt zo cliché, en waarschijnlijk komt het nu te laat voor je, maar het is wel waar: begin echt op tijd met lezen! "Ik ken zoveel scholieren die pas in februari beginnen met het lezen van hun boeken," zegt Cees. "Dat is bijna niet te doen, al die boeken in ongeveer twee maanden uitlezen. Op de havo moet je namelijk 8 boeken lezen, op het vwo zelfs 12."

Wat je beter kunt doen volgens Cees, is je boeken meenemen op vakantie. "Dan heb je vast wel even tijd om te lezen en ben je in ieder geval op tijd begonnen." Je hoeft natuurlijk niet al je strandjurkjes en teenslippers om te ruilen voor stapels boeken, maar één of twee boeken meenemen is nooit mis.

Tip 4: laat enthousiasme zien

"Natuurlijk is een docent gevoelig voor enthousiasme," zegt Cees. "Als een leerling heel enthousiast over een bepaald boek wil vertellen, scoort 'ie daar sowieso wel punten mee. Leraren zitten er heus niet om leerlingen er op te betrappen dat ze hun boeken niet gelezen hebben."

Lekker slijmen over je favo boek dus. "Laat merken dat je twee of drie favorieten hebt," vertelt Cees. "Als je dat goed kan onderbouwen, hoeven de rest van de boeken niet eens meer uitgebreid aan bod te komen."

Tip 5: neem initiatief

"Dat begint al bij het plannen van je mondeling," legt Cees uit. "Bij ons op school kun je je mondeling ergens aan het eind van het jaar plannen, maar ook op een andere dag aan het begin van het jaar. Dat doen vaak de meest enthousiaste en ijverige leerlingen, en ja, daar scoren ze wel 'n pluspunt mee."

Op zo'n dag aan het einde van het jaar zijn docenten soms wel 7 uur per dag kwijt aan mondelinge overhoringen, dus als jij dan weer de zoveelste bent die over Het gouden ei begint te praten, wordt een docent daar ook behoorlijk gaar van. Beter is dus om een mondeling op een andere dag (eerder!) te plannen als dat kan op jouw school. Je wil ook niet dat de docent halverwege je mondeling in slaap valt natuurlijk.

Tip 6: leid het gesprek zelf

"Een van de grootste fouten die je kan maken, is de docent alle vragen te laten stellen," vertelt Cees. "Dan wordt het echt zo'n vraag/antwoord gesprek en heeft je docent de leiding. Slimmer is, om zelf het initiatief te nemen en te vertellen over wat jij het leukste boek vindt."

Docent Nederlands Arnoud Kuijpers geeft je in deze video handige insider tips over welke vragen vaak gesteld worden.

Vaak kun je over je favoriete boeken namelijk een hoop vertellen (enthousiasme!) en voorkom je ook nog eens dat de docent je dingen gaat vragen waar je totaal niks van weet. Probeer dus gespreksleider te zijn!

Tip 7: wees origineel

Alweer Passievrucht, Turks Fruit, of Komt een vrouw bij de dokter? "Wees eens origineel," zegt Cees. "Je scoort veel beter met actuele/nieuwe/onbekendere boeken dan weer met zo'n literaire klassieker. Ik heb één keer meegemaakt dat een jongen een lijst had samengesteld met allemaal boeken die ik nog nooit gelezen had. Dat wil wat zeggen, want ik heb al bijna alles gelezen. Die jongen scoorde natuurlijk een goed punt."

"Een boek hoeft niet per se dik te zijn," legt Cees uit. "Maar er moet wel een bepaalde diepgang inzitten. Als vwo'er mag je niet alleen maar thrillers van Saskia Noort op je lijst zetten. Onbekende schrijvers zorgen trouwens ook voor punten." Diepgang dus. En het aantal pagina's? "200 pagina's is normaal," zegt Cees. "100 pagina's mag ook wel, maar dan moet je dat compenseren met 'n dikker boek. En natuurlijk krijg je voor een boek van 500 pagina's extra waardering."

Let daar dus op bij het kiezen van je boeken: diepgang, onbekende schrijver, actueel, beetje dik, origineel!

Tip 8: verwijs naar iets anders

Weet je het even helemaal niet meer? Dat kan gebeuren. "De beste manier om ermee om te gaan, is om gewoon te zeggen dat je het even niet meer weet," zegt Cees. "Het belangrijkste is dat je zelf het initiatief behoudt: verwijs dan bijvoorbeeld naar een ander boek dat je wel gelezen hebt. Als je helemaal dichtklapt, kan de docent namelijk niet weten dat je het boek wél gelezen hebt."

Nogmaals, belangrijk dus: raak niet de leiding over het gesprek kwijt. 

Tip 9: ken je basics

Kort, maar krachtig: ken de basiselementen uit je boek. "Je moet sowieso weten hoe het boek begint en eindigt," vindt Cees. "Daarnaast is het handig om de namen van de hoofdpersonen te weten en, als het belangrijk is, het motto (voorin het boek) en thema van het boek te kunnen verklaren. Vooral als een motto of thema vaak terugkomt in het boek en er wordt naar verwezen, moet je wel weten waar het over gaat."

Tip 10: lees het boek echt

Last but not least: lees je boek echt. Je docent is niet dom en kan het vaak écht wel merken als jij alleen 'n samenvattinkje geprint en gelezen hebt. "Je kunt altijd een samenvatting gebruiken als geheugensteun, bijvoorbeeld om 'm vlak voor je mondeling nog even door te lezen," zegt Cees. "Maar alleen een samenvatting lezen, werkt gewoon niet. Vaak klappen leerlingen dan dicht en bovendien hebben leraren natuurlijk ook hun trucs om erachter te komen of een leerling een boek niet gelezen heeft."

Ook scholieren die alleen de film kijken, vallen vaak door de mand. "Films lopen vaak net wat anders af dan de boeken, of gebruiken andere details," vertelt Cees. "Daarom is het niet slim om alleen de film te kijken. Je kunt het wel gebruiken als aanvulling op je boek: dan heb je weer meer gespreksstof door bijvoorbeeld te beargumenteren waarom je de film beter vond dan het boek."

Dit artikel werd oorspronkelijk geschreven in juli 2012 en is voor het laatst bijgewerkt in februari 2024.

Dit wil je ook lezen:

Hoe ik na het afronden van de literatuurlijst m’n leesplezier weer terugvond