Het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) kwam recentelijk met een inclusieve taalgids waarin tips staan die de Nederlandse taal inclusiever zouden maken. Deze tips hadden voornamelijk betrekking op het onderwijs. Vlak na de publicatie barstte een bom van kritiek: het 'wokisme' zou nu écht te ver gaan, de jongeren sloegen door. 

Ik denk dat er in al deze woede iets belangrijks wordt vergeten: taal verandert nou eenmaal, iets wat ook erg positief kan uitpakken. 

Beste reizigers

In 2017 besloot de NS hun reizigers niet langer aan te spreken met 'beste dames en heren', maar met 'beste reizigers'. De reden: het is belangrijk dat iedereen zich welkom voelt. Hun oude aanspreekvorm was bovendien te afstandelijk. NS maakte echter wel duidelijk dat deze taalwijziging voor personeel geen verplichting is: 'In persoonlijke gesprekken is het natuurlijk aan de conducteur zelf hoe hij zijn of haar gastvrijheid invult,' zei oud-directeur Roger van Boxtel op de website van de NS. 'Iedere reiziger is ons even lief.'

Helaas was die liefde niet altijd wederzijds. Volgens Geert Wilders, partijleider van PVV, was 'NS totaal de weg kwijt'. Wekenlang stond Twitter in lichterlaaie, vlogen de scheldwoorden en bedreiging in het rond. Maar de discussie koelde weer af. Het werd normaal. Je kunt vandaag de dag gerust zonder oordoppen of een cursus zelfverdediging aan iemand vragen wat 'ie van deze taalwijziging vindt. 

Geen waardeoordeel  

Nadat LAKS hun taalgids publiceerde, begon het riedeltje opnieuw. Net als NS vindt LAKS dat het in sommige situaties geen toegevoegde waarde heeft om de mensen, in dit geval leerlingen, bij hun geslacht te noemen. Daarmee splits je een groep leerlingen onnodig in tweeën. Mensen die zich niet met man of vrouw identificeren of geen fan zijn van het 'hokjesdenken', worden hierdoor buitengesloten. Er wordt gezegd dat deze mensen 'zich niet zo moeten aanstellen', maar het systematisch gebruik van deze verwoording kan wel degelijk schaden. 'Jongens en meisjes' zou dus moeten veranderen naar 'allemaal', 'mensen' of 'leerlingen'.

Daarnaast betoogt LAKS dat termen als achterstandsscholen, op- en afstromen, hoog- en laagopgeleiden de kansenongelijkheid in het onderwijs vergroten. Gebruik geen waardeoordelen, maar feiten: spreek bijvoorbeeld over praktisch- en theoretisch geschoolden en laat de term 'excellente scholen' helemaal achterwege. Ook bij LAKS gaat het hier niet om regels, maar om een advies. Docenten hoeven heus niet na te blijven als ze dit advies niet volgen.

Nadat ik dit las, begon ik mijn eigen docenten te analyseren. Hoe beginnen zij hun les? Sommigen pleuren hun tas op tafel en maken het zich er met een knikje vanaf, anderen nemen uitgebreid de tijd voor hun begroetingsritueel. Ik merk dat het bewustzijn omtrent het inclusieve taalgebruik toeneemt. Sommige leraren corrigeren zichzelf bijvoorbeeld als ze 'dag jongens' zeggen, iets wat aardig in onze spreektaal zit vastgeroest. Ook hadden we niet al te lang geleden bij maatschappijleer een gesprek over hoe je verschillende onderwijsniveaus het beste kan benoemen. Maar mijn hart gaat toch het snelste kloppen bij één docent die al een geruime tijd haar les begint met 'dames, heren en mensen die zich anders identificeren.' Niet enkel het feit dat ze bewust bezig is met inclusieve taal stemt me vrolijk, maar door de rijm klinkt het bijna als een tv-slogan.   

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door LAKS (@laksstagram)

Taal is dynamisch  

Critici voelen zich beperkt in hun taalvrijheid. Ze hebben het idee dat ze niets meer mogen zeggen. Bij deze uitspraak kreeg ik spontaan de neiging om mijn telefoon op de grond te smijten. Je gaat zo totaal de boodschap voorbij en zit vooral jezelf dwars door te zwelgen in zelfmedelijden. Laat ik het nog eenmaal verduidelijken: dit is een advies. Geen verplichting, geen strafmaatregel, slechts een gids die je aan de hand neemt door een veranderende wereld. Want waar de wereld verandert, beweegt de taal mee. Dat is geen 'wokisme', dat is simpelweg een kenmerk van taal. Ik noem dat geen inperking, maar een verrijking.  

Openheid is cruciaal

Dat deze gids is verschenen, getuigt ervan dat het speelt onder jongeren. En waar zitten jongeren een groot deel van hun tijd? Juist, op school. Als onderwijs zul je dus mee moeten bewegen met de tijdsgeest van jongeren. Leraren hoeven geen nachtmerries te krijgen van een naderend ontslag omdat ze deze verandering lastig bij te benen vinden. Daarnaast begrijp ik goed dat het huidige onderwijssysteem met meer urgente problemen kampt. Desondanks ben ik in de veronderstelling dat ruimte voor discussie heel waardevol kan zijn. Durf als docent te zeggen dat je het moeilijk vindt, vraag leerlingen naar hun mening. Uiteindelijk zal taalgebruik niet voor verandering zorgen, maar openheid wel. En dat kost nou eenmaal tijd. 

Beste mensen: zie taal alsjeblieft niet als een bedreiging, maar als een hulpmiddel. Een beetje als de omroepstem op een station, zeg maar.

Dit wil je ook lezen:

Lobi voor de jongerentaal