De havisten waren gisteren niet ontevreden na het examen Nederlands. Geen grove fouten, grammaticale dwalingen of andere redenen tot klagen (zo lijkt op het eerste oog). Toch werd tekst 2 bijzonder vaak genoemd. Het artikel, geschreven door Rob Wijnberg, ging over de financiële strop die het leenstelsel met zich meebrengt. 

Omdat een aantal correspondenten nogal kritisch was over de tekst in relatie tot de antwoorden van het correctievoorschrift, besloten wij Rob Wijnberg himself erbij te halen. Wat vindt hij er zelf van?

Scholieren.com: Ik sprak een leraar die zei dat het een beetje ‘gemeen’ is van de examenmakers om een tekst te gebruiken waar sarcasme in voorkomt. Dit omdat havisten dit niet altijd even goed herkennen. Eens met haar? Als in: mogen de examenmakers verwachten dat de examenkandidaten havo sarcasme als zodanig herkennen?

Rob: Natuurlijk! Havisten zijn hartstikke slim en prima in staat om sarcasme te herkennen in een tekst. (En nee, dit is niet sarcastisch :)

Scholieren.com: Opgave 13 ging niet heel lekker bij sommige kandidaten. Hier de opgave: “Een kritische lezer kan in alinea 3 een verkeerde vergelijking zien. Leg uit waarom hier sprake zou zijn van een verkeerde vergelijking. Geef antwoord in een of meer volledige zinnen en gebruik voor je antwoord niet meer dan 10 woorden.”

Ben je het eens met de bewering van de examenmakers dat een kritische lezer in alinea 3 een verkeerde vergelijking zou kunnen zien?

Rob: Ik vind het antwoord dat de examencommissie op deze vraag geeft pertinent onjuist: het is aantoonbaar niet waar dat roken dodelijk kan zijn en lenen niet. Er zijn talloze gevallen, in Nederland en de rest van de wereld, waarbij mensen letterlijk het leven hebben gelaten door schulden. Denk aan mensen die torenhoge schulden oplopen door ziekte (vooral in de VS) en daardoor uiteindelijk hun baan, hun huis en hun leven verliezen. Kortom: met de vraag heb ik niet zozeer moeite, met het antwoord dat men verwacht wel. Ik zou als examencommissie dit punt aan alle leerlingen toekennen, ongeacht het antwoord.

Scholieren.com: Ook bij opgave 15 was er iets aan de hand. Hier de vraag: “Laat er geen misverstand over bestaan, wil uw overheid er maar mee zeggen: schulden zijn een moderne vorm van slavernij.” (regels 50-53) Dit citaat schetst een overeenkomst tussen schulden en slavernij. Wat is die overeenkomst? Geef antwoord in een of meer volledige zinnen.”

Het antwoordmodel zegt dit over deze opgave: “In beide gevallen ben je niet vrij. / Je zit eraan vast.” Toch hoor ik leerlingen die bedacht hebben dat de overeenkomst is dat de opbrengsten van je arbeid niet (volledig) in eigen zak blijven. Kun jij je hier in vinden? 

Rob: Ik vind het antwoord in het antwoordmodel een beter antwoord (dat is namelijk wat ik ermee bedoelde), maar inderdaad: je zou dit ook een overeenkomst tussen lenen en slavernij kunnen noemen. Ik vind de overeenkomst alleen wel erg zwak, dus ik zou het als corrector niet goed hebben gerekend. 

Scholieren.com: Dan over de hoofdgedachte van de tekst, elk jaar gaan scholieren daar nat op. Ook nu leken er meerdere antwoorden goed te zijn. Hier opgave 20: "Welk van de onderstaande omschrijvingen geeft de hoofdgedachte van tekst 2 het best weer? 
A Het is niet sociaal om een stelsel dat zorgt voor ongelijke kansen in de maatschappij, ‘sociaal’ te noemen. 
B Het is onaanvaardbaar dat jongeren door een maatregel van de overheid gedwongen worden geld te lenen om te kunnen studeren. 
C Het maken van schulden is een moderne vorm van slavernij waar de overheid daadkrachtig tegen op zou moeten treden. 
D Het sociaal leenstelsel benadeelt studenten doordat zij soms tientallen jaren ongewild met een schuld blijven zitten."

De examenmakers zeggen hier B. Toch klagen veel scholieren dat antwoord D ook goed zou moeten zijn. Snap jij die gedachte?

Rob: Ja, ik snap die gedachte wel. Het antwoord dat het antwoordmodel geeft, is zoals ik het bedoelde. Ik vind dat dus het juiste antwoord. Maar antwoord D maakt de vraag wel verwarrend, want ook dat is zeker een belangrijke onderliggende boodschap. Niettemin heeft het antwoordmodel gelijk dat het B beschouwt als de hoofdgedachte van mijn tekst.

Scholieren.com: Tot slot: heb een paar leerlingen gesproken die gekscherend zeggen dat ze na het lezen van jouw tekst niet meer willen studeren: wil je tegen die leerlingen nog iets zeggen?

Rob: Vooral gaan studeren. Het is het waard. Het is de enige tijd in je leven dat je vrij bent om te leren wat je maar wil. Maar: probeer er ook wat geld naast te verdienen en geef niet alles direct uit. Sparen lijkt misschien saai als je 18 bent, maar ik garandeer je dat je na je studie heel blij bent dat je extra geld op je bankrekening hebt staan. 

Vanaf maandag 14 mei t/m 29 mei worden er keihard examens gemaakt. Wil je op de hoogte blijven van al het examennieuws? Volg ons Liveblog en de Eindexamens Facebookpagina voor supersnel nieuws. Check ons YouTube-kanaal voor een dagelijks examenjournaal rond de klok van 19:00u!