Afgelopen meivakantie heb ik mijzelf eens verdiept in herinneringen: gedachten die zomaar opploppen als een levensechte gebeurtenis. En nog gekker: déjà vu’s, een beeld of ervaring waarvan je denkt dat je het al eens eerder hebt gezien of meegemaakt, terwijl dit helemaal niet kan.

In de eerste week van de meivakantie was ik met mijn gezin een paar dagen op Vlieland. Terwijl ik in het zonnetje een boek lag te lezen, hoorde ik opeens een gek geluid. Het bleek een rondscharrelende fazant te zijn, zo uit de duinen gekomen!

Meteen kwam er een herinnering van vroeger naar boven: ik als zevenjarige, liggend in mijn bed met gewassen haartjes en een roze hartjespyjama aan. Met mijn moeder die naast me zat en voorlas uit het boek 'Daantje de wereldkampioen', van Roald Dahl. Dit boek ken je wellicht, en anders: het gaat over Daantje en zijn vader, die op de meest bizarre manieren fazanten proberen te stropen en zo de grootste vijand van Daantjes vader willen verslaan, tijdens de jaarlijkse schietpartij op fazanten. Een enig boek. Ik vond deze herinnering heel apart, want ik had nog nooit in mijn leven een fazant gezien en toen ik er een zag, schoten mijn gedachten dus gelijk terug naar tien jaar geleden.

Langetermijngeheugen

Ik wilde weten hoe dit werkt. Want hoe kan je brein zich uit het niets zo'n herinnering voor de geest halen? Ik struinde Google af voor het antwoord.

Als wij ons iets herinneren van een lange tijd geleden, ervaren we vaak ook de situatie er omheen. Je ziet een beeld voor je. Herinneringen zijn opgeslagen in het langetermijngeheugen. Dit gebeurt vaak onbewust en wanneer iets betekenis voor je heeft. Als je dan iets ziet wat je doet denken aan die ene gebeurtenis wordt de herinnering makkelijk opgehaald, ook al is het lang geleden gebeurd. Blijkbaar vond ik die keren dat mijn moeder mij voorlas uit dat boek zo leuk, dat het mijn emoties raakte en ik er daardoor meteen aan dacht bij het zien van die fazant.

Déjà vu’s

En van het ophalen van herinneringen, kom ik bij iets wat daarmee te maken heeft. Je hersenen kunnen je namelijk ook voor de gek houden en dan is er sprake van een déjà vu. Dit heb ik ook meegemaakt. Ik was afgelopen zomer in Parijs. Ik liep door de stad en op een gegeven moment kwam ik langs een pleintje. Daar was een gezellig terrasje met gekleurde houten stoeltjes. Ik dacht dat ik hier wel eens eerder was geweest, terwijl dat onmogelijk was. Ik vroeg het mijn vader zelfs nog, maar ook hij bevestigde dat wij hier nog nooit waren geweest. Ik was echt confused. 

Het rare is dat de wetenschap dit verschijnsel nog steeds niet precies kan verklaren! De meest logische verklaring is kortsluiting in je hersenen: er gaat iets mis. We slaan veel herinneringen op die niets te maken hebben met onze eigen ervaringen, zoals iets dat je ziet in een film. En als je dan iets meemaakt dat lijkt op zo'n opgeslagen herinnering, dan voelt het alsof je dat al eens eerder hebt gezien of meegemaakt. Sommige mensen denken bij zo'n déjà vu dat het iets is dat ze al in een eerder leven hebben meegemaakt. Maar eigenlijk is het dus gewoon een foutje van de hersenen. Een oorzaak hiervan kan vermoeidheid zijn, waardoor het beeld dat je denkt te herinneren niet goed opgeslagen is.

Die gekke fazant toch. Hij leerde mij een les over de wetenschap en de psychologie van ons brein. Ik noem hem Daantje. En ik ga dat boek nog eens lezen...