Op deze school bedenk je zelf wat je wil leren

Door Fay

Geen huiswerk, geen toetsen, geen schoolboeken en bovenal: geen vaklessen. Het is misschien wel de droom van elke middelbare scholier. Op de middelbare school Xplore in Amsterdam-Noord is deze droom werkelijkheid. Op deze school wordt volgens het Agora-systeem gewerkt, wat veel vragen oproept. Want: hoe leer je zonder lessen? En misschien nog wel belangrijker: hoe slaag je voor je examen?

Vanaf buiten lijkt het gebouw op een reguliere school, maar zodra ik naar binnen loop is dat beeld gelijk verdwenen. In de hal staan geen felgekleurde plastic bankjes en stoelen, zoals ik gewend ben van middelbare scholen, maar antiek ogende houten stoelen en tafels. Ik loop de trap op naar boven, waar ik word ontvangen door twee enthousiaste leerlingen. Pjotr (12) en Tiberius (13) zullen mij een rondleiding gaan geven door de school.

We beginnen op de redactie van het Xplore magazine. Ze hebben inmiddels al drie edities gemaakt, ik krijg de derde editie in mijn hand gedrukt. Het is een speciale editie over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne."Ik ben een van de eindredacteuren, gisteren moest het allemaal in één keer klaar zijn. Dat was wel even lastig", zegt Pjotr. De jongens blijken veel te leren door het het magazine. Als ik vraag wat ze dan precies leren, antwoorden ze in koor "samenwerken".

Challenge

Op Xplore wordt er gewerkt met zogenaamde challenges. Het magazine is een voorbeeld van een samenwerkingschallenge, maar je hebt ook individuele challenges. Het onderwerp van de challenge mogen de leerlingen zelf kiezen. Je kiest dus eigenlijk zelf wat je wil leren, maar je moet wel goedkeuring krijgen van je coach. "Je mag bijvoorbeeld niet 100 uur Netflix kijken", zegt Tiberius lachend. Een coach is vergelijkbaar met een leraar, maar er is een verschil. Een leraar vertelt je wat je moet leren, terwijl een coach je alleen begeleidt bij de door jouw gekozen leerdoelen.

Pjotr is nu bezig met de challenge om Spaans te leren, dit doet hij via Duolingo. Tiberius is bezig de Engelse taal beter onder de knie te krijgen. Ook gaan ze vandaag samen de kaartjes voor het klassenuitje reserveren. Ze willen graag naar Walibi. Ook dit is een challenge.

Als ik hoor waar de klasgenoten van Pjotr en Tiberius mee bezig zijn, kom ik erachter dat de challenges nogal uiteen lopen. Iemand wil een model van de Burj Khalifa maken, het hoogste gebouw ter wereld. Een ander schrijft een boek. Verder maakt iemand een presentatie over basketballen, worden alle landen van Europa geleerd, games gemaakt en voor de hele school gekookt. Aan het einde van de challenge presenteren de leerlingen het resultaat en reflecteren zij met hun coach op het leerproces.

Coach groep

De jongens nemen me mee naar het klaslokaal van hun coachgroep. Deze ruimte lijkt in de verste verte niet op het klaslokaal dat ik gewend ben. In de hoek van de kamer staat een hoogslaper en in plaats van allemaal losse tafels, staat er één grote tafel in het midden van de kamer. Er staat ook een bureau met een grote computer erop. "We mogen zelf een plek kiezen om te werken, want het idee is dat je het beste kan werken op een plek die je zelf hebt uitgekozen", zegt Pjotr.

Het is negen uur ‘s ochtends, maar er zijn nog maar een paar leerlingen in het lokaal. Leerlingen hebben namelijk een inlooptijd die duurt van 09.00 uur tot 10.00 uur. Vanaf het moment dat je binnenkomt, ben je minimaal vijf en half uur op school. "Voordat je hebt ingecheckt, mag je nog doen wat je wil", legt Tiberius uit, terwijl hij wijst naar een jongen die een game speelt op de computer. Het woord 'inchecken' wordt hier gebruikt voor het korte gesprek dat je hebt met je coach over wat je vandaag gaat doen. Tijdens de check-out vertel je of dit gelukt is.

Langzaamaan druppelt iedereen binnen, ik kijk om mij heen en merk opeens dat niet iedereen even oud lijkt. Alsof het de normaalste zaak van de wereld is, krijg ik te horen dat je inderdaad in de klas zit met mensen van verschillende leeftijden. Iedereen kan wat van elkaar leren, is hier de gedachte achter. Daarnaast heeft iedereen andere schooladviezen gekregen, dat label proberen ze er hier zo snel mogelijk af te halen.

Examen

"Als leerlingen hier binnenkomen, gaat het heel erg om onderzoeken wie je nou eigenlijk bent, wat je interessant vindt en proberen een stip op de horizon te krijgen van wat je na deze school wil gaan doen", vertelt Werner Wijsman, directeur van Xplore. Klinkt goed, maar hoe zit het dan met het eindexamen? Om te slagen, moet je namelijk ook over heel veel oninteressante kennis beschikken.

"Op een gegeven moment wil je ook iets leren, omdat je daar een bepaald doel mee kan bereiken. Dan zal betekenisvol leren veranderen in dingen leren die je misschien niet per se interessant vindt, maar waarvan je wel weet dat je ze nodig hebt." Een diploma halen wordt op Xplore dan ook niet gezien als een doel, maar eerder als een middel om een vervolgstap te kunnen maken in de wereld. Wijsman vertelt mij dat je bijvoorbeeld pas een vwo-leerling wordt als je geïnteresseerd bent in de studie geneeskunde. "Je gaat bedenken: dit is wat ik wil, dit heb ik daar voor nodig en dit past bij mijn capaciteiten en bij mijn ambitie."

Als je hebt besloten op welk niveau en in welke vakken je examen wil doen, kijk je naar de richtlijnen van de overheid. Op basis hiervan ga je zelf beslissen hoe je deze stof tot je wil nemen. "Dit kan gewoon met een lesboek, maar ook op een andere manier." Het is niet zo dat je helemaal zelfstandig te werk gaat. Je krijgt begeleiding van je coach en er zijn ook zogenaamde vakexperts die je kunnen helpen bij het leren. "Dat kan best gaan lijken op regulier onderwijs, maar dat is dan de keuze van de leerling om het op die manier te doen", aldus Wijsman.

Bouwen

Ik heb het gevoel dat ik inmiddels de hele school heb gezien, maar Pjotr en Tiberius willen me nog één ding laten zien: de muziekstudio’s. Die bevinden zich in een soort opslagruimte waar allemaal materiaal ligt. Ik zie veel hout, golfplaten en ergens een verdwaald Paarse Vrijdag-vlaggetje. De muziekstudio’s blijken op slot te zitten, maar na wat ik net allemaal heb gezien, geloof ik dat ze er wel degelijk zijn. We lopen terug naar de deur. Tiberius kijkt even om zich heen naar alle materialen en zegt: "Ik krijg nu echt zin om wat te bouwen." Volgens mij is dat een uitspraak die je alleen op Xplore zal horen.