In juni 2024 heeft Stemmingmakers in opdracht van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (Het CCV) een onderzoek uitgevoerd naar de ervaringen van jongeren op gebied van online oplichting. Wat blijkt? Hoewel jongeren zich zelfverzekerd voelen over hun online vaardigheden, zijn ze toch vaak het slachtoffer van online oplichting. Hoe goed beschermen ze zichzelf echt online? 

Het onderzoek ‘Online oplichting en jongeren: een inkijk in hun ervaringen’ biedt een inkijk in hoe jongeren omgaan met online dreigingen zoals aankoopfraude, phishing en hacking. De vragenlijst is verspreid onder middelbare scholieren via een jongerenpanel en een oproep op Scholieren.com. Ruim 600 jongeren tussen de 12 en 18 jaar namen deel aan het onderzoek. Het CCV en Scholieren.com trekken al jaren samen op in de strijd tegen online fraude in deze leeftijdsgroep.

Belangrijkste bevindingen

Uit het onderzoek blijkt dat 36% van de ondervraagde scholieren aangeeft ooit te zijn opgelicht. Dit is een zeer lichte stijging ten opzichte van 2017, toen 35% van de scholieren aangaf slachtoffer te zijn geweest van online oplichting. Opvallend is dat jongens vaker aangeven te zijn opgelicht dan meisjes, terwijl meisjes vaker twijfelen of hun ervaring daadwerkelijk als oplichting kan worden aangemerkt. 

Wanneer er wordt gevraagd naar de specifieke vormen van oplichting, blijkt dat aankoopfraude via webshops en tweedehands marktplaatsen naar eigen zeggen het meest voorkomt. Jongeren bestelden vaak iets online dat vervolgens niet werd geleverd. Daarnaast noemen veel jongeren het hacken van hun e-mail of socialmedia-accounts als een vorm van oplichting die voorkomt.

Houding 

Nieuw in dit onderzoek is de aandacht voor de houding van jongeren ten opzichte van online oplichting. Bijna de helft van de scholieren vindt dat het slachtoffer worden van online oplichting niet hun eigen schuld is (46%), en nog eens 41% staat hier neutraal in. Toch zou een aanzienlijke groep van 41% zich schamen als ze slachtoffer worden. Voor anderen lijken scholieren milder te zijn, want zeggen dat slachtoffer worden van online oplichters ‘je eigen schuld is’ gaat de meesten toch te ver (46,1% is het hiermee oneens).

Beschermingsmaatregelen

Op het gebied van preventie blijkt dat jongeren verschillende maatregelen nemen om zichzelf te beschermen tegen online oplichting. Zo geeft 77% aan altijd de reviews van een webshop te controleren, en deelt 74% nooit zomaar bankgegevens. Ook het vragen om hulp aan ouders is een veelgebruikte maatregel (53%). Minder genomen maatregelen zijn het instellen van tweestapsverificatie (47%) en het gebruik van verschillende wachtwoorden voor verschillende accounts (28%).

Opvallend is dat, hoewel scholieren zichzelf over het algemeen goed vinden in het herkennen van verdachte online situaties (bijna 60%), ze het instellen van verschillende wachtwoorden voor hun accounts te veel moeite vinden. Deze bevinding benadrukt het belang van gebruiksvriendelijke veiligheidsmaatregelen die jongeren kunnen helpen om zich beter te beschermen tegen online dreigingen.

Nieuwe preventiecampagnes

Het onderzoek laat zien dat nog steeds veel jongeren te maken krijgen met online oplichting. Hoewel zij zichzelf goed in staat achten om online risico’s te herkennen, blijft de realiteit dat een aanzienlijk deel van hen toch slachtoffer wordt. De bevindingen uit dit onderzoek zullen een belangrijke rol spelen in het ontwikkelen van nieuwe preventiecampagnes, onder andere samen met Scholieren.com, om jongeren te wapenen tegen de risico's van het digitale tijdperk. Het is duidelijk dat er nog werk aan de winkel is om jongeren weerbaarder te maken in de online wereld.

Ook benieuwd naar ervaringen, gedrag of de mening van jongeren, bijvoorbeeld ter voorbereiding op een nieuwe jongerencampagne? Stemmingmakers geeft je inzicht in de leefwereld van jongeren. En met ons creatieve bureau Lichting of ons platform Scholieren.com kunnen we je ook helpen met de ontwikkeling en verspreiding van een jongerencampagne die echt werkt. Neem gerust contact op!