Blogger Benjamin schreef onlangs een brief aan minister Dijkgraaf, vanwege zijn betoog over het aanpassen van ons taalgebruik over studenten. De minister zei dat de woorden 'hoogopgeleid' en 'laagopgeleid' niet meer van deze tijd zijn. Benjamin wilde hem erop wijzen dat niet alleen deze woorden, maar ook ons onderwijssysteem niet eerlijk zijn. Dijkgraaf besloot Benjamin een brief terug te sturen.

Beste Benjamin,

Dank je wel voor je mooie open brief op Scholieren.com.

Ik was onder de indruk van je sterke betoog. Net als jij vind ik dat alle verschillende talenten, opleidingen en banen dezelfde waardering verdienen. En ik ben het eveneens 100% met je eens dat we daar als samenleving helaas nog lang niet zijn. Want we waarderen wetenschappelijk onderwijs nog steeds hoger dan het beroepsonderwijs. Daardoor voelen jonge mensen de druk om voor een opleiding te kiezen die niet goed bij hen past. Een recept voor stress, uitval of spijt.

Je schrijft dat kinderen vaak op heel jonge leeftijd al voorgesorteerd worden voor de ene of de andere richting: je gaat de praktische óf de theoretische kant op. Jezelf in meerdere richtingen ontwikkelen is daardoor niet meer mogelijk. Ook kom je daardoor vaak al jong in een bubbel terecht. Daar tref je weinig jongeren die anders zijn dan jij en jou met hun eigen waardevolle benadering en aanpak zouden kunnen verrijken. Verder beschrijf je treffend dat we succes vaak nogal eenzijdig meten: als je maar hoge cijfers haalt met wiskundesommen of ingewikkelde teksten, is het goed.

Niet alleen jongeren doen we hiermee tekort, maar de hele samenleving. Want we hebben al die verschillende invalshoeken en blikken juist nodig om een antwoord te vinden op de ingewikkelde problemen van de toekomst. Of het nu over de zorg, de bouw of het klimaat gaat – overal moeten we kunnen bouwen op individuen en teams die over een hele waaier aan talenten beschikken, zoals creativiteit, technisch inzicht, ondernemerschap, zorgzaamheid of oplossingsgerichtheid.

Het doel van het vervolgonderwijs is om al deze waardevolle talenten te ontwikkelen en ze bij elkaar te brengen. Maar helaas halen we dat doel nu niet. Erger nog, momenteel vergroot het onderwijs soms zelfs de ongelijkheden in de samenleving.

Natuurlijk lossen we dat niet op met taal alleen. Maar taal kan wel de steen zijn die het water in de vijver in beweging brengt. En daarom ben ik het ideale onderwijs gaan voorstellen als een waaier met opleidingen, die alle van even grote maatschappelijke waarde en waardering zijn. Een waaier waarin je in alle richtingen altijd verder kunt gaan.

Ik vind het heel mooi om te merken dat het beeld van de waaier bij veel mensen een snaar heeft geraakt. Bij jongeren, bij hun ouders en bij mensen die in het onderwijs werken. Ze hebben zelf ook gemerkt dat al dat streven naar ‘hoger en hoger’ vooral stress en verliezers oplevert. En daar schieten we met zijn allen niets mee op.

Het beeld van de waaier heeft ons ook geholpen een volgende stap te zetten: kritisch kijken waar het onderwijsstelsel gelijkwaardigheid nog in de weg staat en op die punten beginnen met de verandering. De waardering voor het beroepsonderwijs groeit, en dat moeten we verder stimuleren. Ook is een duidelijker eigen profiel voor mbo, hbo en wo nodig. Dan kunnen mbo-scholen, hogescholen en universiteiten nog beter met elkaar en met bedrijven samenwerken, zoals in een aantal regio’s al gebeurt. Studenten uit alle richtingen (mbo, hbo en wo) werken daar samen aan de vraagstukken en behoeftes van hun regio.

Als student moet je makkelijk door die waaier heen kunnen bewegen en zo de route vinden die het beste bij je past. Net zo makkelijk van mbo naar hbo als van hbo naar mbo, als dat beter bij je past. Ook vind ik dat alle studenten, van wo tot hbo en mbo, dezelfde mogelijkheden en rechten moeten krijgen, bijvoorbeeld om stage te lopen of om in het buitenland te studeren. En ook om volop deel te nemen aan het studentenleven, in studentenverenigingen en met studentensport. Ook hier zien we al mooie ontwikkelingen, maar we zijn er nog lang niet.

Een onderwijsminister gaat over het onderwijs, niet over de bredere maatschappij en de arbeidsmarkt. Toch denk ik dat de waaiergedachte ook daar de gelijkwaardigheid kan stimuleren, in denken, praten en doen. En hopelijk ook in gelijkere betaling. Ook het Stagepact in het mbo kan daarvoor een opmaat zijn: een afspraak tussen vertegenwoordigers van studenten, scholen en werkgevers om te zorgen voor goede en voldoende stages in het mbo, zonder discriminatie bij de toelating, met een goede begeleiding en een passende vergoeding.

Ik ben bijna klaar als onderwijsminister. Mijn opvolger gaat verder. Verandering heeft tijd nodig en niet alleen een kabinet, maar ook een samenleving die met dit waaierdenken verder gaat. Dan blijft de kring in de vijver uitdijen, ook als de steen allang niet meer zichtbaar is.

Daarom heb ik mij juist ook gericht op jullie. Als studenten van de toekomst zijn jullie de vormgevers van het onderwijs van de toekomst. Ik hoop dat jij met jouw talent durft te kiezen voor een opleiding die bij jou past, ook als dat ingaat tegen de verwachtingen van je omgeving. Dat kan jouw bijdrage zijn aan een onderwijsstelsel dat alle waardering heeft voor de volle breedte aan opleidingen en talenten.

Verder hoop ik dat je blijft meedenken over de inrichting van ons onderwijs en ook met toekomstige ministers het gesprek blijft voeren.

Aan jou en alle lezers van Scholieren.com wens ik toe dat jullie de beste versie van jezelf kunnen worden.

Hartelijke groet,

Robbert Dijkgraaf
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Geen termen meer als ‘hoog’ of ‘laag’ opgeleid. Door het vervolgonderwijs als ‘waaier’ in te richten, waarin verschillende opleidingen gelijkwaardig naast elkaar liggen, kan je als student makkelijker de juiste plek vinden. Of dat nu op het mbo, hogeschool of de universiteit is. pic.twitter.com/wuPPdM9Wr9

— Robbert Dijkgraaf (@RHDijkgraaf) March 27, 2024

Dit wil je ook lezen:

Open brief aan onderwijsminister Dijkgraaf