De meeste jongeren gooien niet zomaar op tafel dat ze ongesteld zijn, toch heeft de helft van de wereldbevolking ermee te maken. Dat is niet alleen een bloederige, maar ook een behoorlijk dure aangelegenheid. Uit onderzoek blijkt zelfs dat bijna één op de tien jongeren tussen de 12 en 25 soms geen geld heeft voor maandverband, tampons en pijnstillers. Gemeente Rotterdam besloot in samenwerking met het Armoedefonds op scholen kastjes met menstruatieproducten te plaatsen. Maar is dit wel voldoende om menstruatiearmoede te bestrijden?

Voor het geval dat je niet hebt opgelet tijdens biologie: iedere maand wordt er bij vrouwen een eicel aangemaakt. De baarmoeder maakt zich klaar voor een eventuele bevruchting. Als de eicel vervolgens niet bevrucht raakt, stoot het lichaam het met extra baarmoederslijmvlies en bloed af. Et voilà: de menstruatie. Zo'n cyclus duurt ongeveer 28 dagen, waarvan vrouwen gemiddeld vier tot zeven dagen menstrueren. 

Belangrijk om bij stil te staan is dat niet alle vrouwen menstrueren en niet alle menstruerende mensen vrouw zijn. Er zijn uiteraard ook trans- en non-binaire mensen die menstruaties hebben, evenals dat er vrouwen zijn die wegens medische redenen niet of pas op latere leeftijd voor het eerst ongesteld worden. Bij het zoeken van oplossingen van menstruatiearmoede en het bespreken van menstruatieschaamte, zijn dit factoren die mee moeten worden gewogen. 

Menstruatiearmoede

In 2017 bood Kenia als eerste land gratis menstruatieproducten aan op scholen, in 2021 was Schotland het eerste land waar in de wet stond dat menstruatieproducten voor iedereen gratis moeten zijn. Eind maart volgde ook Rotterdam in samenwerking met het Armoedefonds. Hun plan: op alle basis- en middelbare scholen gratis maandverband en tampons aanbieden. En voordat je denkt: basisscholen? Kleuters zijn toch niet ongesteld? De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen menstrueren is inderdaad dertien, maar één op de tien kinderen wordt in groep zeven of acht voor het eerst ongesteld. Sterker nog, uit onderzoek blijkt dat dit aantal stijgt: bij meisjes begint de puberteit steeds vroeger. 

De reden waarom Rotterdam besluit om als gemeente met een plan te komen, is omdat menstruatiearmoede een relatief veelvoorkomend probleem is. Kinderen en jongeren die opgroeien in armoede, hebben bijvoorbeeld thuis niet altijd geld om menstruatieproducten te kopen. In plaats van menstruatiecups, maandverband of tampons, gebruiken ze dan bijvoorbeeld wc-papier of tissues, wat een verhoogd risico op infecties geeft. Soms moeten ze door de aanschaf van menstruatieproducten bezuinigen op andere levensmiddelen als groente en fruit. Ook is er een groep jongeren die een paar dagen per maand niet naar school komt omdat er geen menstruatieproducten voorhanden zijn. 

Prijzig

Hoe duur zijn menstruatieproducten dan precies? Voor een pakje maandverband van een A-merk betaal je zo drie of vier euro. Omdat het lastig is om te berekenen hoeveel menstruaties in totaal kosten, heeft de NOS een rekentool ontwikkeld waarmee je dat bedrag kunt benaderen. Een hypothetische situatie: je bent zeventien jaar oud, werd op je twaalfde voor het eerst ongesteld en menstrueert gemiddeld vijf dagen per cyclus. Als je vijf stuks maandverband per menstruatiedag gebruikt, heb je in je leven zo'n 247 euro aan menstruatieproducten besteed.

Dit is nog een goedkoop scenario, in werkelijkheid is het vaak veel duurder. Bij sommige vrouwen duurt de menstruatie langer, soms wel anderhalve tot twee weken. Als de menstruatie heel heftig is, stappen ze soms over tot het slikken van de pil, die vanaf je 21e niet meer gratis is. Daarnaast zijn pijnstillers als paracetamol en ibuprofen niet in deze berekening meegenomen. Je kunt je dus wel voorstellen dat lang niet iedereen dit zich kan veroorloven.

Schaamte

Dat er op armoede een taboe ligt, is inmiddels wel duidelijk. Maar over menstruatie wordt ook niet veel gepraat, zeker in sommige gelovige kringen is het not done. Uit onderzoek blijkt ook dat menstruatieschaamte in de hand wordt gewerkt door jongens en mannen. Uit een rondvraag onder jongens tussen de 15 en 24 jaar blijkt namelijk dat meer dan de helft menstruatie 'vies' vindt. 37 procent vindt dat je het eigenlijk geheim moet houden.

Ik vermoed dat veel vrouwen wel het scenario herkennen waarin ze snel een maandverband in hun mouw of zak stoppen, of stiekem aan een vriendin vragen of ze een tampon voor ze hebben. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat 41 procent van de jongens het gênant vindt als meisjes met maandverband naar de wc lopen. En dat terwijl het gebruik van wc-papier bij een toiletbezoek wél als heel normaal wordt beschouwd. Je kunt je afvragen waar het verschil ligt. 

Menstruatiekastjes 

Rotterdam is dus de eerste gemeente die dit op álle scholen aanpakt, maar uit een poll op de website van Scholieren.com, waar ruim 1500 mensen op hebben gereageerd, blijkt dat er meer scholen zijn die dit uit eigen initiatief al hebben gedaan. 22 procent van de jongeren geeft aan dat er gratis menstruatieproducten zijn, 35 procent dat ze er niet zijn en 16 procent dat ze er wel zouden zijn, maar dat ze ze nog nooit hebben gezien. 

Op de school van Elise-May (18) moeten jongeren naar de conciërge gaan om te vragen naar menstruatieproducten. "Ondanks dat het een natuurlijk proces is, wordt er niet veel over gepraat. Al helemaal niet met de mannelijke conciërge van vijftig." Volgens haar is het een betere optie om op elke wc wat maandverband en tampons te leggen. "Dan hoef je niet eerst helemaal door de school te lopen, op zoek naar de conciërge, terwijl je intussen het idee hebt dat je doorlekt."

Op de wc's van Noors (17) school staat een soort kluis gevuld met menstruatieproducten. "Daar liggen allerlei verschillende soorten, echt van heavy naar licht en alles daartussen." Op alle toiletten hangen posters waarop staat dat je hier gewoon uit mag pakken. "Het wordt zeker gebruikt, ik heb al meerdere keren gezien dat de kluis leeg was. Ik vind het heel goed dat mijn school dit doet. Je hebt gewoon recht op menstruatieproducten."

Ik ben het met Noor en Elise-May eens, toch is het in meer of mindere mate een pleister op de wonde. Je haalt de schaamte namelijk nog niet weg, je maakt het alleen draaglijker. Maar ook dan zijn er altijd nog trans- en non-binaire personen die niet naar de meisjes-wc willen om menstruatieproducten te halen, ook dan zijn er nog jongeren die wegens menstruatiearmoede geen geld hebben voor pijnstillers, ook dan zijn er nog gevallen van heftige menstruatieklachten die wegens schaamte niet worden beoordeeld door een arts, of die door artsen niet serieus worden genomen onder het mom van 'het hoort er nou eenmaal bij' of 'slik maar gewoon een paracetamol'.  Kluisjes en planken met menstruatieproducten zijn een grote stap in de goede richting, maar er zullen nog veel andere stappen moeten volgen. 

Dit wil je ook lezen:

Ja, meisjes zijn écht ziek als ze ongesteld zijn