In de voorjaarsvakantie ben ik op wintersport gegaan met een groep vrienden. Tijdens deze vakantie hebben we geregeld samen beslissingen genomen en rekening met elkaar moeten houden. We moesten bijvoorbeeld beslissen om wel of niet af te dalen van een ‘only expert’-piste. De meerderheid was voor, terwijl ik zo mijn twijfels had…

Uiteindelijk besloten we om de piste wél te doen. Voor mij was dit dus een gevalletje ‘aanpassen aan de groep.’ Toch? Of ben ik op dat moment bezweken onder de druk van de groep? Het antwoord op die vraag is nog niet zo simpel, aangezien de lijn tussen rekening houden met de groep, en bezwijken onder de druk van de groep, dunner is dan je denkt. Maar wat zorgt ervoor dat deze lijn zo dun is? En is het eigenlijk erg om af en toe af te wijken van wat je zelf wil?

Wat is groepsdruk?  

Iedereen heeft soms te maken met situaties waarin je afhankelijk bent van andere mensen. Je bent voor een groot aantal behoeften, zoals affectie en sturing, nu eenmaal afhankelijk van anderen. Dit is een van de redenen dat ook jij soms graag onderdeel wil zijn van een groep. Het is van groot belang dat elk lid van de groep zijn of haar gedrag afstemt op de rest als de groep wil functioneren. Daarom zou je kunnen stellen dat elke deelnemer van de groep intrinsiek gemotiveerd is om zich af en toe aan te passen. 

Toch is het niet altijd een kwestie van aanpassen. Soms wordt er ook een bepaalde druk op iemand uitgeoefend. Als dit laatste het geval is, dan is er sprake van groepsdruk: de druk die elk groepslid ervaart om zijn of haar gedrag aan te passen aan hun interpretatie van de normen en waarden van de groep.   

Gevolgen groepsdruk  

De gevolgen van groepsdruk variëren enorm. Het hangt er bijvoorbeeld vanaf in hoeverre een persoon is geslaagd in het bevredigen van de verlangens en verwachtingen van de hele groep. Het kan twee kanten op: een positieve of negatieve reactie, die op allerlei manieren tot uitdrukking kan worden gebracht.

Zo deden mijn vrienden en ik laatst het spel truth or dare. Nadat een van mijn vrienden eigenlijk al enigszins gegroepsdrukt was in het kiezen voor dare, kreeg hij de volgende opdracht: ‘Benader de eerste persoon die je ziet en houd zijn of haar hand vast alsof je elkaar kent.’ Uiteindelijk besloot hij om de opdracht niet uit te voeren, met als gevolg dat hij bestempeld werd als een lulletje rozenwater. Hoewel hij dus niet succesvol was in het voldoen aan de verwachtingen van de groep, was een andere vriend dit wel. Met volle overtuiging en veel enthousiasme voerde hij de opdracht uit. Toen hij de opdracht had voltooid, werd hij de hemel in geprezen. Puur omdat hij aan de verwachtingen van de groep had voldaan. 

Weerstand bieden

Maar hoe bied je nu weerstand aan groepsdruk? Als je zoekt naar een duidelijk antwoord op deze vraag, moet ik je helaas teleurstellen. Dit vraagstuk is erg lastig te beantwoorden omdat er verschillende soorten druk zijn en iedereen hier verschillend op reageert. Gelukkig heb ik wel een paar algemene tips per soort druk, die er hopelijk voor zorgen dat je minder het gevoel krijgt dat je geforceerd wordt om iets te doen waar je eigenlijk niet achter staat.   

Bij impliciete druk lijkt het erop dat de enige optie om gemakkelijker weerstand te bieden aan de groep is om naar jezelf te kijken, en dus niet naar de groep. In dat geval is het dus een prioriteit om je minder te identificeren met de groep, en in plaats van erkenning van de groep te vragen, erkenning uit jezelf te halen. Als je onbewuste aanpassingen maakt in je gedrag, is het een goede eerste stap om je te realiseren of je iets doet onder druk. Het is wel zaak om na gerealiseerd te hebben dat je als individu onder druk staat, je gedrag ook daadwerkelijk aan te passen en dit niet te doen op basis van anderen uit de groep.  

Om je aan expliciete groepsdruk te ontworstelen is het niet zozeer een kwestie van naar jezelf kijken, maar juist de groep aanspreken. Vertel op duidelijke wijze, met overtuiging aan je vrienden, dat je het ergens niet mee eens bent. Probeer andere groepsleden hiervan te overtuigen. De kans dat ze het eigenlijk ook wel eens zijn met jou is groter dan je denkt. Veel mensen veronderstellen dat als een hele groep zegt dat ze het ergens over eens zijn, ze dat ook echt zijn. De werkelijkheid is echter dat veel van die groepsleden ook bang zijn voor negatieve reacties wanneer zij zich verzetten tegen de groep. Waar dacht je anders dat het spreekwoord ‘als een schaap over de dam is, volgen er meer’ vandaan komt? Omarm dus je innerlijke schaap, en deins er niet voor terug om over die dam te lopen!  

Lees ook
Online niet verkeerd overkomen? Zo doe je dat!