Online kom je allerlei nieuwsberichten tegen. Hoe weet je of iets echt of fake nieuws is? Wel 75 procent van de jongeren maakt zich zorgen om het delen van nepnieuws, blijkt uit onderzoek van 3Vraagt. Wat doet fake news met ons beeld van de werkelijkheid? En hoe gaan jongeren hier eigenlijk mee om?

Marlie (15 jaar, kb-4)

"Als ik nieuws tegenkom, kijk ik meestal eerst naar de bron, of die klopt of bestaat. Is dit niet het geval, dan is het waarschijnlijk nep. Zelf denk ik dat De Telegraaf betrouwbaar is. Je weet het natuurlijk nooit, maar ik denk dat ik nog niet in nepnieuws ben getrapt. Ik denk dat nepnieuws mensen heel erg beïnvloedt, als je bijvoorbeeld een link tegenkomt en je bent nieuwsgierig, klik je er vaak toch op.

Door vervelende ervaringen op internet krijgen mensen minder vertrouwen in de media en hun medemens. Ook hebben influencers daar veel invloed op. Als zij nepnieuws posten zonder dat ze weten dat het nep is, zullen mensen het alsnog delen. Ze geloven zo'n persoon sneller omdat het een 'influencer' is. Een van de redenen waarom mensen het delen, zou kunnen zijn dat ze meer publiciteit willen. Op school zouden ze bijvoorbeeld gastlessen kunnen geven over het delen van nepnieuws. Door zulke lessen wordt het makkelijker om het te herkennen. Ik krijg al wel les in social media. Hier leer ik omgaan met nieuws en wat er allemaal achter de media zit. Zelf zou ik nog graag willen leren om eerder nepnieuws te herkennen, zodat ik niet voor verrassingen kom te staan."

Luuk* (16 jaar)

"Nepnieuws vind ik erg lastig te herkennen. Een vriend van mij zag op Telegram een advertentie waarin stond dat je voor 350 euro scooterrijles en een rijbewijs kon krijgen. Hij reageerde daarop en kreeg als antwoord dat hij persoonlijke informatie moest delen, zoals een foto van zijn paspoort. Hij stuurde dit allemaal door en maakte het geldbedrag over.

Hierna heeft hij nooit meer iets gehoord van de persoon achter de advertentie. Voordat hij het geld overmaakte, heb ik hem nog gewaarschuwd. Een echt rijbewijs is meestal rond de 800 euro of zelfs meer. Ik snap wel dat het moeilijk is om onderscheid te maken tussen wat echt en nep is. Het kan helpen om de informatie dubbel te checken op een vertrouwde site. Ik denk dat wat ik op televisie zie, bij de publieke omroep bijvoorbeeld, kan vertrouwen. Verder denk ik dat mensen die nepnieuws delen, geld willen verdienen. Het is erg belangrijk dat er aandacht aan nepnieuws besteed wordt, zodat er minder jongeren in dezelfde situatie als mijn vriend komen."

*Luuk is niet zijn echte naam, hij wil graag anoniem blijven.

Elke (12 jaar, GT-1)

"Je kunt nepnieuws herkennen door te kijken of het wel realistisch is. Kijk bijvoorbeeld op betrouwbare bronnen. En wie het heeft gedeeld. Ik heb een keer een YouTube-video gezien die nep bleek te zijn. Ze deelden daarin nieuws alsof het van de NOS was, maar het was nagemaakt. Je moet dus niet alles geloven wat je ziet.

Op social media kom ik vaak mensen tegen die zich voordoen als bekende mensen en nepnieuws over hen delen. Het lijkt ook vaak realistisch, vooral met de technieken van tegenwoordig. Ze maken dan bijvoorbeeld gebruik van AI. Daardoor geloven mensen het vaak en delen ze het. Ik denk dat mensen het delen om anderen dwars te zitten en te irriteren. Voor mij is Instagram betrouwbaar, vooral omdat ik mensen volg die ik persoonlijk ken.

Ik herken nepnieuws eigenlijk heel erg snel, want ik vind veel dingen op internet niet geloofwaardig. Ik zeg ook vaak tegen mensen die dat soort onzin naar mij sturen: 'Hé kijk eens, dit is niet echt.' Door nepnieuws te delen, denk ik dat er veel onenigheid kan ontstaan. Op school kunnen ze dat tegengaan door bijvoorbeeld lessen te geven over wie er allemaal achter het internet zitten. Voor mij is de belangrijkste tip: geloof niet alles wat je ziet en denk er over na. Als je twijfelt, laat het dan gaan. Niet iedereen is betrouwbaar."

Lys (15 jaar, vwo-4)

"Ik denk dat je het verschil tussen echt en nepnieuws vooral kan zien aan de naam van de schrijver. Nepnieuwsschrijvers hebben vaker een belachelijke naam, waardoor je al snel kan zien of het fake is of niet. Bij een Instagrampost of een TikTok kan je het eerder zien aan het aantal volgers dat het account heeft. Verder kan je ook even research doen op betrouwbaardere nieuwspagina's.

Ik heb ooit per ongeluk op een website geklikt, waardoor ik veel meldingen van - achteraf - neppe nieuwsberichten kreeg. Na een tijdje had ik wel door dat het allemaal niet klopte. Op TikTok kan je in de reacties vaak duidelijk zien of iets echt of nep is. TikTok is daarom ook vertrouwd voor mij. Ik denk dat ik zeker elke dag wel iets van nepnieuws tegenkom. Meestal negeer ik het. Als je in je omgeving ziet dat iemand nepnieuws verspreidt of gelooft, kun je die persoon duidelijk de feiten aantonen. Laat bijvoorbeeld een betrouwbare bron zien. Het zou erg helpen als school meer over de actualiteit praat. Daardoor weet je wat er gaande is en hoe dat ongeveer zit."

Dit wil je ook lezen:

Waarom elke school mediawijsheid zou moeten behandelen