De verontwaardiging was vorige week groot toen bleek dat het slecht gesteld is met de leesvaardigheid en het leesplezier van middelbare scholieren. Vooral politici en docenten kwamen meteen met allerlei mogelijke oorzaken en oplossingen voor het probleem, maar wat vinden de scholieren eigenlijk zelf? Wat denken zij dat er moet gebeuren? 

In een korte vragenlijst vroegen wij middelbare scholieren naar hun leesgedrag. Ook waren we benieuwd hoe zij denken jongeren weer aan het lezen te krijgen. 323 scholieren reageerden. Hierbij moet wel de kanttekening geplaatst worden dat de overgrote meerderheid hiervan vwo'ers (50 procent) en havisten (39 procent) waren. Slechts 9 procent van de ondervraagden was vmbo'er.  

Niet alleen omdat het moet

Toch stemmen de resultaten niet helemaal somber. 60 procent van de scholieren geeft aan soms of regelmatig een boek te lezen en de overgrote meerderheid hiervan, namelijk 80 procent, zegt dat te doen omdat ze het leuk vinden en niet (alleen) omdat het moet van school.

Dat school lezen verplicht, vinden veel jongeren een deel van het probleem. "Door ons verplicht saaie romans te laten lezen, worden we niet gemotiveerd", zegt een 17-jarige haviste. Een andere 17-jarige gymnasiast sluit zich hierbij aan: "Het verplicht lezen van boeken zorgt ervoor dat het niet leuk meer is. Ik heb nog superveel boeken op de plank staan die ik heel graag wil lezen, maar geen tijd om dat te doen wegens de verplichte (minder leuke) boeken van school."

Geen tijd

Een groot deel van de scholieren die aangaven zelden of nooit te lezen, zegt het wel te willen, maar dat ze er inderdaad gewoonweg geen tijd voor hebben. Een 16-jarige haviste legt uit dat ze eigenlijk alleen in de vakantie aan lezen toekomt. "Tijdens een normale schoolweek heb ik daar geen tijd voor en als ik dan bijvoorbeeld een half uurtje tijd heb, zit ik liever op mijn telefoon dan dat ik lees. Als ik wil lezen heb ik echt een uur of langer vrije tijd nodig."

De meeste scholieren die zelden of nooit lezen, geven aan dat dit komt doordat ze hun aandacht niet goed bij een boek kunnen houden. Veel zeggen bijvoorbeeld liever een serie of film te kijken dan een boek te lezen. "Ik ben 's avonds vaak te moe om me te concentreren op een boek. Ik kijk dan liever een serie of iets dergelijks waarbij ik minder mijn hersenen hoef te gebruiken", geeft een 17-jarige vwo'er aan. 

De oplossing?

Onderwijsministers Ingrid van Engelshoven en Arie Slob denken jongeren weer aan het lezen te krijgen door lezen en voorlezen te stimuleren. Zo krijgen scholen binnenkort een informatiepakket over leesonderwijs en ze roepen ouders en grootouders op hun kinderen en kleinkinderen regelmatig voor te lezen. 41 procent van de scholieren geeft aan dat ouders inderdaad lezen van jongs af aan moeten stimuleren en zelf ook het goede voorbeeld moeten geven. 

Toch vindt de overgrote meerderheid dat de beste oplossing ergens anders ligt. 61 procent vindt dat er boeken op de literatuurlijst moeten komen die jongeren wél leuk vinden. Een 15-jarige havist vertelt: "Het is vooral de verplichte literatuur (meestal geschreven door saaie oudere mannen) die niet aansluit op mijn interesse. Alles kan veel moderner." Een 16-jarig meisje van het vmbo vertelt dat ze haar leesplezier inderdaad verloren is door de verplichte lijst: "De verplichtingen die worden gesteld voor de leeslijst hebben mij minder boeken laten lezen, ook al vond ik het geweldig voorheen."

Dat van die saaie oude mannen, daar zit wat in. Uit onderzoek blijkt dat mannelijke auteurs de boventoon voeren op de gemiddelde leeslijst van middelbare scholieren. Ook heeft slechts 4 procent van de schrijvers op de literatuurlijsten van scholieren een niet-westerse achtergrond.

Elkaar adviseren

Een concrete tip die een 16-jarige haviste geeft, is om scholieren elkaar te laten adviseren. "Het helpt als jongeren samen de literatuurlijst optellen, zodat jongeren nieuwe, leuke boeken ontdekken en meer gaan lezen."

Toch zijn er ook scholieren die de hoop verloren hebben of het nut van lezen gewoonweg niet inzien. 15 procent van de ondervraagden denkt dat het onmogelijk is om scholieren weer aan het lezen te krijgen. "Boomers moeten ons niet zo pushen om boeken te lezen", vindt een 16-jarige vwo'er. "Lezen wordt later iets wat onnodig is. Docenten kunnen ons beter stimuleren mediawijs te worden en betrouwbaar nieuws van nepnieuws te kunnen onderscheiden."