‘Emma wil leven’, een documentaire van Jessica Villerius. Het is lang tijd geleden dat ik een docu zag die me zo heeft geraakt. En blijkbaar niet alleen mij. Ook Zoë* (16) is geraakt, schreef ze op Facebook.

'Emma wil leven' vertelt het verhaal van de 18-jarige Emma, het meisje dat jarenlang tegen anorexia vocht, maar jammer genoeg die strijd verloor. Haar laatste weken heeft ze zelf gefilmd met een iPad, om er later een documentaire van te maken.  Op de beelden is te zien hoe een oogverblindend, intelligent meisje met ‘droge humor’ verandert naar een hoopje botten. Als Emma op haar achttiende is uitbehandeld in Nederland, vraagt ze haar ouders om naar een kliniek in Portugal te gaan. Ze gaat. Hier wordt ze door een team warmhartige hulpverleners begeleid. Zij proberen haar vertrouwen te winnen, ze krijgt liefde en veel knuffels. Ondanks alle moeite vrezen de hulpverleners voor haar leven; terecht. Emma sterft aan haar eetstoornis.

Zoë
In haar Facebook-post legde ze uit dat zij nu net zoals Emma ook anorexia nervosa heeft. Inmiddels heeft ze wel haar post verwijderd. 'Uit angst voor reacties van anderen'. Bang dat ze in ogen van haar FB-vrienden zichzelf zou aanstellen. ''De meningen van mensen kunnen me enorm van slag maken. Mijn eetstoornis verdraait alles.'' Haar eetstoornis vertaalt alles dat in haar leven gebeurt of gezegd wordt, naar iets negatiefs. Zo dus ook de mening van anderen. Hierdoor durft Zoë niet hierover openlijk te spreken. Ze is bang voor onbegrip, bang dat ze later dan geen actrice zou kunnen worden, niet in theaterproducties mag spelen. ''Ik wil er open over zijn, maar het blijft enorm lastig.''

''Mensen denken dat een eetstoornis aandachttrekkerij is, of dat je wilt lijken op een model, maar daar gaat het helemaal niet om. Het is gewoon pure angst om niet geaccepteerd te worden als je eet. En soms wil je juist lelijk gevonden worden door extreem mager te worden, zodat mensen je niet meer pijn durven te doen,'' legt Zoë mij uit.

Zij herkende zich in alles uit Emma's verhaal. De eenzaamheid, de ziekenhuis opnames, het niet willen dat het gezin last van je heeft, van alles proberen om te genezen, het opgeven van artsen, het eten onder dwang. ''Ik werd met acht man op bed gedrukt, zodat ze een slangetje in mijn neus konden plaatsen. Die paniek die je dan hebt, is niet te omschrijven,'' herinnert ze zich. Een van Emma's artsen heeft ook Zoë een tijd geleden behandeld.

Het verschil met Emma is dat Zoë braakt, laxeermiddelen gebruikt en af en toe eetbuien heeft. Dan eet ze juist de hele dag door. Ze heeft een grote angst om te eten, maar tegelijkertijd vaak ook de drang. ''Heel raar is het eigenlijk. Het is voor mij ook moeilijk om dit zelf te begrijpen.'' Zoë vindt het lastig om de deur uit te gaan. Ze is bang dat mensen haar dik zullen vinden, bang voor opmerkingen over haar uiterlijk, bang dat ze in een situatie terecht komt waarin ze moet eten en niet kan overgeven, bang om ergens te zitten waar zij niet kan eten als de drang om dat wel te doen er is. Ook voor haar omgeving is het moeilijk. Angst voert de regie in haar leven. Zij brengt haar dagen dan ook alleen thuis door. Zij gaat de deur ook niet uit om naar school te gaan. Al sinds het begin van de tweede klas Gymnasium brengt ze de dagen thuis door. Doelloos. Piekerend over het leven en eten. Vroeger slikte ze in een dag zelfs 30 afvalpillen. ''Het voelt niet eens meer als leven. Het is letterlijk overleven. Mijn dagelijks leven wordt continu beheerst door die eetstoornis,'' vertelt Zoë me.

''Het is een opstapeling van dingen die geweest zijn,'' zegt Zoë mij. In therapie is haar verteld dat er niet één schuldige is bij deze ziekte. Zij werd gepest, thuis werd ze mishandeld, waardoor zij zelfs daar in angst leefde. In deze periode werd ze onzeker. ''Ik vluchtte in afvallen.'' Het voelde goed om iets te hebben waar zij haarzelf op kon concentreren en waarover zij controle had. Dit sloeg over naar boulimia. Zoë at in deze periode juist erg veel. “Boulimia wordt vaak gezien als de minder ergere stoornis, maar ik voelde me in die periode juist rotter. Juist omdat men mij niet serieus nam, omdat ik op een gezonder gewicht zat.’’ Dit sloeg vervolgens voor haar weer over naar anorexia.

Langzamerhand is ze veel vrienden verloren, zij hielden afstand toen het allemaal erger werd. ''Zij gingen natuurlijk door met hun leven.'' Haar moeder was kwaad, omdat Zoë niet had verteld waarmee zij zat. Haar vader en broer willen dat zij uit huis wordt geplaatst, zodat het binnenshuis minder lastig zou worden voor iedereen. ''Ik weet nog dat ik het voor het eerst aan een lerares vertelde. Zij was enorm begripvol. Dat is me altijd bijgebleven.''  

''Weet je, je wil als iemand met een eetstoornis een arm om je heen. Iemand die jou een knuffel geeft, niet laat zitten, ook al doe je zo raar, ben je afstandelijk en chagrijnig. Ik leef in mijn eigen wereldje. Het zou zó fijn zijn als iemand gewoon naar me lacht, of met me praat. Want het is verdomme zo eenzaam.'' Zöe wil ook leven, naar school, verliefd worden, naar feestjes gaan, klagen over haar ouders, shoppen en een toekomst opbouwen. Maar het lukt niet, zegt ze. ''Het is extreem pijnlijk om te zien wat je allemaal verliest, maar het verlies niet kunt stoppen.''

Via deze weg zou ik graag Jessica Villerius willen bedanken voor deze geweldige documentaire. Ik hoop dat Emma rust in vrede. En ik wens een ieder die zoals Zoë nu leidt aan deze gruwel veel sterkte. 

*Deze naam is gefingeerd.