We moeten trots zijn op vmbo-leerlingen en ze de aandacht geven die ze verdienen, vindt vmbo-docent zorg en welzijn Talitha Kuchler (49). Haar boek 'Ode aan het vmbo' moet een broodnodige positieve impuls aan het imago van het beroepsonderwijs geven, want dat is volgens haar hard nodig: "Waar zijn de media als de vmbo-leerlingen hun examenperiode ingaan?" 

Als vwo-6-leerling merk ik dat er in mijn eigen omgeving veel vooroordelen en stereotypes over vmbo-leerlingen rondgaan. Misschien draag ik daar zelf ook onbewust aan bij. Genoeg reden dus om het boek te lezen en haar te interviewen.

Vooroordelen wegwerken

Op het moment dat ik Talitha spreek, is ze tijdelijk gestopt als docent. "Ik heb besloten een jaar lang met mijn man door Europa te zwerven in een oude Mercedes-bus", zo vertelt ze. Ondanks dat zet ze zich nog steeds in voor 'haar' vmbo-leerlingen: "Ik heb m’n boek geschreven, doe interviews en schrijf artikelen. Ik wil deze leerlingen blijven ondersteunen door de vooroordelen weg te werken."

Stigma met gevolgen

Van vwo-leerlingen wordt vaak verwacht dat ze een studie aan de universiteit volgen en van vmbo-leerlingen dat ze een praktijkberoep kiezen. Dit stigma leidt er in mijn ervaring toe dat leerlingen op het vwo druk ervaren om te presteren, terwijl kinderen op het vmbo zich niet gezien voelen. Dat is ook iets wat Talitha ziet: "Kinderen met een vmbo-advies gaan daardoor geloven dat ze niets kunnen bereiken, terwijl dat helemaal niet waar is. Je kan je doelen bereiken door hard te werken en door te zetten. Dat is iets wat elk kind, ongeacht niveau, kan."

Ook moeten we wat haar betreft niet zo'n enorme druk op scholieren leggen om het 'hoogst' mogelijke te behalen. "Het is toch alleen maar mooi als een vwo'er een opleiding tot verpleegkundige op het mbo wil doen. Die vwo'er wordt dan misschien wel een hele goede verpleegkundige omdat diegene dan wel de spirit van een vwo'er heeft wat betreft studeren. Dan moeten wij niet zeggen 'wat zonde, hij kon zo goed leren'."

Stereotypes en problemen

Naast de druk om het 'hoogst' mogelijke te behalen, zijn er veel vooroordelen over het vmbo. Veel vechtpartijen, drugsgebruik en mentale problemen. Het zijn zomaar wat stereotypes over vmbo-leerlingen die ik ook in mijn eigen omgeving hoor. Daarnaast zijn er veel docenten die absoluut niet aan het vmbo les willen geven. "Dat docenten niet op het vmbo les willen geven is afschuwelijk", zegt ze. "Onze leerlingen doen ook dingen die op de havo gebeuren. Misschien op een andere manier, deze leerlingen uiten zich snel en zeggen vaak wat ze voelen en denken, maar ik heb vaak maandenlang geen conflict. De docenten die zeggen dat ze niet voor het vmbo gemaakt zijn, zouden eens bij mij in de klas moeten kijken. Dan veranderen ze wel van gedachten."

In het boek komen ook problemen zoals armoede, zelfbeschadiging en het overlijden van leerlingen naar voren. Heftige onderwerpen in een boek dat juist een positief beeld van het vmbo moet schetsen. Toch kiest ze ervoor ook deze verhalen een plek te geven. "Ik wil wel een eerlijk beeld van het onderwijs geven. Zo heb ik drie keer het overlijden van een leerling meegemaakt. Dat zijn dingen waarvoor je niet wordt opgeleid, maar die horen ook bij het onderwijs." In het boek staat ook een verhaal over leerlingen die zichzelf snijden en de impact die dat op haar heeft. Zo schrijft ze: 'Toen ik zelf een dochter kreeg was ik gefocust op haar armen en benen. Ik keek met een vertekend beeld naar de situatie, de pijn van mijn leerlingen had effect op mijn gedrag thuis.'

Het zijn verhalen die bijdragen aan het slechte imago van het vmbo. Volgens Talitha hartstikke onterecht: "Deze dingen gebeuren op alle niveaus." De oplossing voor dit imagoprobleem ligt wat haar betreft voor een groot deel bij volwassen: "Een groot deel van de volwassenen is ooit begonnen op het vmbo, maar bijna niemand geeft dat toe. Het zou kinderen met een vmbo-advies heel erg helpen als we daar open over zijn met z’n allen."

Maatschappelijke impact

In Ode aan het vmbo wordt ook duidelijk welke impact het lesgeven op het vmbo heeft. Talitha ziet hoe oud-leerlingen nu haar brood bakken of tandarts zijn geworden. "Het mooiste moment is wanneer oud-leerlingen als volwassen terugkomen om te vertellen hoe het met ze gaat. Dan zijn ze dertig, hebben een kindje en willen ze mij vertellen welke diploma's ze gehaald hebben en wat ze zijn geworden. Dat doet wel wat met je."

Ode aan het vmbo heeft mij een frisse, positieve blik op het vmbo gegeven, maar heeft mij ook laten zien dat er nog veel moet gebeuren om de kansenongelijkheid van vmbo-leerlingen te verkleinen. Voor alle scholieren heeft ze de volgende boodschap: "Volg je hart. Doe waar je gelukkig van wordt, op welk niveau dan ook."

Benieuwd geworden? Hier koop je Ode aan het vmbo

Dit wil je ook lezen:

'Ja, ik doe VMBO ja'