'Ruim je kamer eens op!', 'Ik had wel een hoger cijfer van je verwacht', 'Kun je niet eens wat gezelliger zijn?' Misschien heb je deze uitspraken weleens gehoord. De meeste jongeren kunnen deze kritische opmerkingen vrij makkelijk van zich af laten glijden. Maar uit onderzoek van de Universiteit van Leiden blijkt dat depressieve jongeren hier een stuk gevoeliger voor zijn.

Stel je voor: je hebt ruzie met je ouders. Je tante is jarig, maar je hebt geen zin om naar haar verjaardag te gaan. Het was een drukke schoolweek, je neefjes en nichtjes zijn zo irritant - noem het maar op. Je ouders vinden dat geen goede argumenten. Je tante zal het namelijk niet op prijs stellen als je niet komt. Hoewel je deze kritiek niet fijn vindt, snap je het wel. Je zit er niet lang mee in je maag. 

Slecht zelfbeeld

Uit het onderzoek van de Universiteit van Leiden blijkt dat gezonde jongeren reële kritiekpunten beter kunnen verdragen dan jongeren die last hebben van depressieve klachten. Symptomen die bij een depressie horen zijn onder meer aanhoudende somberheid, lusteloosheid en een negatief zelfbeeld. Het komt veel voor: één op de tien jongeren heeft er last van.

Als mensen die last hebben van een depressie kritiek krijgen, kan dit als een extra steek in dat toch al negatieve zelfbeeld werken. Als je ouders dus zeggen dat je tante het jammer vindt dat je niet naar haar verjaardag kwam, kan dat bij depressieve mensen overkomen alsof ze ontzettend teleurgesteld in je is, je iets verkeerds hebt gedaan en daardoor geen goed persoon bent. 

Tja, dat is geen fijne gedachte. 

Lisanne van Houtum, als promovendus betrokken bij dit onderzoek, beschrijft dit verschil in de ervaring van kritiek als volgt: "Het lijkt alsof gezonde pubers veel meer fine-tuning hebben bij het verwerken van emoties. Ze kunnen beter filteren tussen kritiek die ze terecht of onterecht vinden. Bij pubers met een depressie zorgt alle kritiek ervoor dat ze zich slechter voelen. Tegelijkertijd zien we dat de stemming van zowel depressieve als gezonde tieners extra geboost wordt als ze een compliment krijgen dat bij hun zelfbeeld past."

Miscommunicatie 

Naomi (20) heeft al sinds haar zevende last van een chronische depressie en herkent deze gevoeligheid voor kritiek. "Ik heb al op jonge leeftijd een 'innerlijke criticus' ontwikkeld. Ik denk dat dit vooral is gekomen doordat ik me niet gezien voelde door mijn omgeving en ik er alles aan wilde doen om wél gezien te worden. Er werd mij verteld dat ik niet goed genoeg was om aandacht te verdienen. Hoewel er ook andere factoren waren voor het ontstaan van mijn depressie, zoals trauma en genetische aanleg, heeft deze kritiek zeker invloed gehad op mijn sombere stemming."

Voor buitenstaanders lijkt het misschien alsof depressieve jongeren lui zijn. Als je niet weet dat er sprake is van een depressie, is dit ergens wel een logische veronderstelling: somberheid kan namelijk leiden tot wat door de meeste mensen gezien wordt als 'typisch lui gedrag'. Jongeren met een depressie kunnen bijvoorbeeld moeite hebben met uit bed komen en aan de dag beginnen. Ook komt het regelmatig voor dat ze moeite hebben met school. Een depressie kan er voor zorgen dat je je minder goed kunt concentreren. Dat heeft natuurlijk invloed op je cijfers. 

Onbegrepen

Dit was ook het geval bij Naomi. "Op de middelbare school kreeg ik vooral heel veel kritiek vanuit school en 'vrienden'. Het lukte me een lange tijd niet om het reguliere lesprogramma te volgen en goede cijfers te halen. Hier kreeg ik veel commentaar op, waardoor ik me onbegrepen voelde."

Deze miscommunicatie over de aard van gedrag kan ervoor zorgen dat je een jongere onbewust pijn doet met kritiek. Naomi's advies: "Ik was heel snel overvraagd en alles wat in mijn hoofd negatief overkwam, werd heel groot. Voor mij persoonlijk is het belangrijk dat mensen doorhebben dat er veel is wat zij niet zien. Je kan niet in iemands hoofd kijken. Je ziet niet hoeveel strijd er vooraf is gegaan aan de bezigheden die een jongere met een depressie wél doet. Erken de (onzichtbare) strijd. Je kunt wel opbouwende kritiek geven, maar doe dit met mate. Het is belangrijk om hierin een balans te vinden en te houden."

Dit wil je ook lezen:

Waarom Blue Monday geen Blue Monday is