Iedereen gaat weleens met tegenzin naar school, maar bij sommige leerlingen lukt het écht niet meer om te gaan. Zij vallen vaak tussen wal en schip omdat ze vastlopen in het schoolsysteem. Bij Agora Underground wordt een oplossing geboden: een vangnet waarin thuiszitters in alle rust hun weg kunnen vinden. Ik ga bij ze op bezoek.  

Bij de hoofdingang van Agora Wings, een school in het Limburgse Roermond, ontmoet ik John. Hij is één van de medevormgevers van Underground – een speciale afdeling van de school - en als je hem een beetje kent, zul je heel hard ja-knikken als ik zeg dat hij één en al enthousiasme is. Enigszins verbaasd ben ik wel als John me niet naar een lokaal ín het schoolgebouw leidt, maar naar een bouwkeet ernaast. "Je hebt een primeurtje, hoor. De bouwkeet is er net, sinds vanochtend staan er een tafel en wat stoelen." De keuze om niet in het grote schoolgebouw van Agora te zitten, is heel bewust gemaakt. "Bij Underground zitten allemaal schooluitvallers. Sommigen van hen krijg je überhaupt niet meer een schoolterrein op, voor anderen is het al heel fijn dat ze niet die prikkels van dat grote gebouw hebben."

In de hoek van de bouwkeet staat een bank, op het keukenkastje een bonte verzameling mokken ("bij de kringloop gekocht!"). Ik val bij binnenkomst middenin een enthousiast gesprek over de mogelijkheden van de bouwkeet. Op een leeg servetje maken de leerlingen een lijst met alle benodigde voorwerpen: poetsspullen, borden, spijkers om de klok mee op te hangen. "Dit is wat we hoopten", zegt Emma (18), een van de leerlingen bij Underground. John kijkt de tafel rond en knikt tevreden. "Ja, dat klopt. Het is fijn dat het gesprek zo goed loopt."

De plaatsing van bouwkeet 'Station 1'

Dit wil je ook lezen:

Samir (15) zit thuis: "Ik wil gewoon leren, maar het mag niet."

Thuiszitters

Naar schatting zijn er momenteel zo'n 20.000 thuiszitters in Nederland, een aantal dat maar blijft stijgen. Deze kinderen krijgen geen onderwijs, omdat het functioneren in het reguliere onderwijssysteem niet lukt. Vaak willen ze wél heel graag naar school. Daar moeten we wat mee, dachten de oprichters van Underground. "Drie jaar geleden werd ik gevraagd om aan dit initiatief deel te nemen," vertelt John. "We vangen de leerlingen op die het op school niet meer redden. Veel van hen zijn hoogbegaafd of heel gevoelig." Ook leerlingen die gepest worden of mentale problemen hebben, hebben een grotere kans om uit te vallen. 

Li-Yam (18) zit al sinds het begin bij Agora Underground. "Voor heel veel kinderen is het reguliere onderwijs gewoon heel moeilijk", vertelt hij. Li-Yam is slechthorend en zat op een reguliere middelbare school, maar zijn school wilde liever dat hij naar het speciaal onderwijs zou gaan. "Dat wilde ik niet. Na verloop van tijd gingen ze het me expres moeilijk maken. Ze weigerden bijvoorbeeld het microfoontje dat aan mijn hoorapparaten gekoppeld is om hun nek te hangen, of praatten met iets voor hun mond zodat ik niet kon liplezen." Hij kreeg een depressie en kwam thuis te zitten. "Bij Underground krijg ik de ruimte om te ontdekken wat ik wil doen. Binnenkort start ik bijvoorbeeld met een EHBO-cursus."

Emma herkent zich in zijn verhaal. In de brugklas maakte ze een overstap naar het speciaal onderwijs, maar dat vond ze nog erger dan haar eigen school. "Ik zag mezelf echt niet meer naar school gaan, heb negen maanden thuis gezeten voordat ik hier kwam." Bij Underground is ze bezig met een creatief lesproject waar ook andere leerlingen aan kunnen deelnemen. "Daarbij is zij leidend", licht John toe. "Als we het erover hebben, zijn we net twee collega's. De hiërarchie tussen leerling en docent is hier veel minder aanwezig."

Emma, Li-Yam en Kyana tijdens een uitje naar een museum

Dit wil je ook lezen:

Shy (15) heeft al twee jaar vakantie

Een online schoolgebouw

Soms komt een groepje leerlingen bijeen op een fysieke locatie, maar in de basis vindt Underground online plaats. Dat komt omdat het een landelijk initiatief is. Er zijn maar weinig andere organisaties die zo'n uitvalsbasis bieden, en een leerling uit bijvoorbeeld Den Helder kan niet zomaar elke dag op en neer naar Limburg. Daarnaast verlaagt het digitale aspect de drempel om je weer bezig te houden met iets 'schools'.

Op een laptopscherm laat Emma me de online omgeving GatherTown zien, het heeft haast iets weg van een digitale school. "Je kunt een avatar aanmaken en rondlopen. Als er meerdere avatars bij elkaar aan een tafel gaan zitten, kun je samen overleggen zonder dat anderen dat horen", vertelt ze. "We hebben een gezamenlijke opstart en afsluiting, en af en toe een inspiratiesessie of gezamenlijke activiteit. Dan beantwoorden we bijvoorbeeld stellingen of komt iemand die iets interessants doet daarover vertellen."

Leerlingen van Underground komen online samen via GatherTown

De rest van de schoolweek werken de leerlingen zelfstandig aan projecten. Ze volgen dus geen lessen of 'echte' vakken. Sommige leerlingen willen via staatsexamens hun diploma halen, maar dat is niet verplicht. Zo werkt Kyana (17) aan een eigen boek. "Ik ben twee keer blijven zitten", vertelt ze. Ze heeft nooit geleerd hoe ze schoolwerk aan moet pakken en liep daarop vast. "Op een gegeven moment lukte het niet meer om naar school te gaan. We hebben echt alles geprobeerd, maar het was beter om hier naartoe te gaan. Nu ik niet meer zo hoef te presteren, gaat het beter."

Vertrouwen

Een diploma is dus geen must, maar dat neemt niet weg dat leerlingen niet oneindig bij Underground kunnen blijven. Sommigen gaan toch weer terug naar het reguliere onderwijs, anderen gaan werken of vullen hun dag in met dagbesteding. Een hoogbegaafde oud-leerling zit nu op een speciale privéschool waar hij zijn kwaliteiten kan inzetten, zo kijkt hij samen met medeleerlingen naar politiedossiers. Een andere uitstromer had na verloop van tijd behoefte aan vriendinnen. Door juiste begeleiding heeft ze weer kunnen starten op een school in de buurt, waar ze die vriendschappen heeft gevonden.

"Daarom is het zo fijn dat we nu ook een fysieke locatie hebben, waarbij leerlingen die er behoefte aan hebben elkaar tóch in het echt kunnen treffen", vertelt John. En dat is succesvol: de twee leerlingen naast me zijn intussen diep in gesprek over Japan en hun favoriete gerechten. Vertrouwen, ruimte en rust: het zijn de dingen die deze thuiszitters weer op gang hebben geholpen. "De druk eraf halen helpt enorm", zegt Li-Yam. De rest knikt. "Ja, en weten dat je niet alleen bent. Dat voelt misschien wel zo, maar je bent écht niet de enige."

Dit wil je ook lezen:

Deidre (18) gaat al vijf jaar niet naar school: 'Mentaal was ik op'