Wiktora's moeder was heel vaak dronken toen ze zwanger was van haar. Wiktora is nu 17, en heeft daar nog elke dag last van. "Ik was eigenlijk nog dronken toen ik geboren werd."

Op zondagmiddag in Groenlo, een kleine stad in de achterhoek, ontmoet ik de 17-jarige Wiktoria. Een normale tiener, die van voetbal houdt en graag naar muziek luistert. Aan haar uiterlijk is niets te zien. Toch is haar leven niet als een normaal leven verlopen. "Mijn moeder heeft tijdens de zwangerschap alcohol gedronken. Hierdoor lijd ik aan FAS: het Foetaal Alcohol Syndroom." Bij volwassenen wordt alcohol in het brein afgebroken, maar bij baby’s is dat nog niet het geval. Daardoor worden gedeelten van hun hersenen aangetast.

"Ik heb moeite met plannen, raak snel overprikkeld en heb wat kenmerken van autisme", vertelt Wiktoria. "Zo vind ik het moeilijk om op mensen af te stappen en ik kan er niet tegen als mensen zich niet aan hun afspraken houden. Het moeilijkste vind ik drukke ruimten. Ik kan niet tegen concerten of festivals. Dan krijg ik extra last van mijn tics, dan ga ik met mijn voet bewegen, bijvoorbeeld, of raak ik in paniek. In de drukke bus naar haar school is het vaak al lastig." Dan kijkt ze vaak op haar telefoon. "Dan kan ik me in ieder geval nog een beetje afsluiten.’’

Woonsituatie
Wiktoria is geboren in Polen, maar op haar achtste samen met twee zusjes, die ook aan FAS lijden, geadopteerd door Nederlandse ouders. In Polen wordt heel veel gedronken, ook tijdens zwangerschap. "Het hoort een beetje bij de cultuur. Er is niet veel informatie over beschikbaar", zegt Wiktoria. "Maar dat maakt het natuurlijk niet goed."

Nu woont ze in het oosten van het land in een groepswoning met zes leeftijdsgenoten. Zij hebben bijna allemaal een verstandelijke beperking, maar niet allemaal FAS. Er is begeleiding aanwezig. Ze woont al drie jaar in een groep, omdat het thuis wonen bij haar adoptieouders even niet zo goed ging. "Ik heb het prima naar mijn zin in de groepswoning. We eten samen en gaan soms zelfs dagjes uit en op vakantie."

'Ik zie er niet uit alsof ik FAS heb'
"Ik heb een aantal kenmerken van de aandoening niet of nauwelijks." Zo hebben veel mensen met FAS een klein hoofd en gezichtsafwijkingen. Aan Wiktoria is niets te zien. "Dat vind ik wel fijn, want daardoor word ik niet anders behandeld." Wat vaak voorkomt is dat mensen met FAS een verstandelijke beperking hebben. Dat is gelukkig met Wiktoria niet het geval.

Wiktoria kan prima leren en volgt een opleiding op het mbo met als richting 'smart industry'. "Ik kan de lesstof makkelijk aan, maar heb heel veel moeite met concentreren." Ook krijgt ze op drukke plekken meer last van tics. Toch weerhoudt dat haar niet om op pad te gaan. Zo gaat ze binnenkort naar een techniek-festival in Amsterdam.

Kracht
Haar mentor op school weet van haar FAS, maar de meeste klasgenoten niet. Met haar zusjes praat ze niet heel veel over haar aandoening. "Ik haal mijn kracht uit hardlopen, voetbal. Ik heb laatst meegedaan aan de Zevenheuvelenloop in Nijmegen. Ken je die? Dat is leuk om te doen, bewegen doet me goed." 

Elke week voetbalt ze bij de voetbalclub in haar dorp. Dan krijgt ze haar hoofd weer op orde. Verder houdt ze van techniek en tekenen.

Voorlichting
Er moet veel meer over alcoholgebruik tijdens de zwangerschap bekend worden, vindt Wiktoria. Zowel in Nederland als in Polen. "Ik weet 100 procent zeker dat voorlichting belangrijk is. Maar niet alleen over alcohol, ook over FAS. Want niemand weet wat het is." 

Het is anders dan bij autisme, volgens Wiktoria, waarbij mensen meteen weten waar je het over hebt. "Het is heel moeilijk om aan mensen uit te leggen dat je FAS hebt, omdat mensen er niet veel van weten. Dan kijken ze je soms raar aan."

Maar echt tegen alcohol is ze niet. ‘’Soms een glaasje mag best. Zolang je maar niet zwanger bent.’’ 

Op kamers?
Wiktoria heeft toekomstdromen: ze wil graag een leuke baan vinden en een vriend. Ze wil blijven sporten en de rest van haar leven 'een beetje kunnen programmeren met robots'. Ze hoopt verder dat ze over een tijdje echt zelfstandig kan gaan wonen. "Misschien dat dat me ooit lukt. Ik hoop het heel erg."