Elektra

Elektra:

De voorgeschiedenis van de Elektra is door Aeschylus beschreven in zijn tragedie Agamemnon. Elektra is een tragedie geschreven door Sophocles. Enkele werken over Elektra zijn:-Aeschylus: Orestia. -Euripides: Elektra, Orestes.

Agamemnon is de opperbevelhebber van het Griekse leger voor Troje en tevens vader van Elektra.

Het verhaal: Op de burcht van Mykene (Mykenai) wrokte Agamemnons vrouw Klytaimnestra -tien jaar lang- dat haar man hun dochter Iphigeneia had willen offeren aan Arthemis, vergaf ze hem nooit. Ook toen een godin het meisje gered had en een hinde in haar plaats op het altaar had geplaatst was zij niet verzoend met zijn wandaad. Hij had haar te diep gekrenkt in haar moederliefde, vooral omdat hij Iphigeneia naar Aulis gelokt had met de valse voorspiegeling van een huwelijk met Achilles (Achilleus). Vanaf het ogenblik dat daar in Aulis de waarheid tot Klytaimnestra was doorgedrongen, had zij haar man gehaat en zon ze op wraak. Toen Agamemnons neef Aigisthos haar na het vertrek van de Grieken, naar de Trojaanse oorlog, in haar eenzaamheid opzocht, moedigde ze zijn bezoeken aan. Er rijpte een gruwelijk plan in haar, het vervloekte geslacht van Tantalos: Aigisthos moest haar minnaar worden en vorst van Mykene. Samen met hem zou ze Agamemnon bij zijn terugkeer vermoorden en dan ombekommerd over Mykene heersen. Aigisthos ging gretig op haar voorstel in, want bloedschuld in hun vaders generatie deed hem Agamemnon haten. Hij nam zijn intrek op de burcht van Mykene en gedroeg zich als de wettige heerser-> tot de machteloze woede van Agamemnons getrouwen. Zorgvuldig nam Klytaimnestra haar maatregelen: van Mykene tot aan de Ida in het Trojaanse land liet ze op de bergen van vasteland en eilanden een keten van wachtposten uitzetten. Wanneer Troje gevallen was, moest op de Ida een vuur worden ontstoken, dat weer een sein zou zijn voor de volgende wachters om aan elkaar door te geven. Zo zou Klytaimnestra binnen de kortst mogelijke tijd het bericht vernemen: zogenaamd om haar man een luisterrijke ontvangst te kunnen bereiden, in werkelijkheid om bijtijds haar voorbereidingen voor de moord te kunnen treffen. Tien jaar lang moest ze wachten op de vuren die van berg tot berg zouden opvlammen. Eindelijk kwam de grote dag dat de wachter die op de Mykeense burcht op de uitkijk stond het signaal van de meest nabije heuvel zag en het aan zijn meesteres rapporteerde. Toen na enige tijd Agamemnons schepen in zicht van de haven van Nauplia kwamen, was alles in gereedheid gebracht; de bewapenden van Aigisthos hadden hun posten in en om het paleis betrokken, Klytaimnestra had bevolen purperen lopers en tapijten uit te leggen bij Agamemnons komst en met bloemen en muziek de overwinnaar van Troje in te halen. Zelf ging ze hem te gemoet met gehuichelde vreugde en huldebetoon. Omstuwd door een juichende menigte hield Agamemnon met de Archiefische troepen zijn intocht in het gebied van Mykene. Door de poort van zijn burcht en langs de hellende weg naar het hooggelegen paleis reed hij over het purper, dat een eerbewijs voor goden is! Fier als een godheid stond hij ook op zijn wagen, fier en zelfbewust nam hij het eerbetoon in ontvangst, niets vermoedend van wat hem wachtte. Vermoeid en warm van de rust verlangde Agamemnon een bad voordat hij aan het feestmaal zou aanzitten. Er was op gerekend, het had zelfs Klytaimnestra’s grote zorg uitgemaakt. In het bad vermoordde zij met eigen hand haar man als een weerloos slachtoffer. Ook zijn trouwe volgelingen die de tienjarige strijd in Troje overleefd hadden werden op verraderlijke wijze vermoord. Ontzetting en angst heerste in het paleis. In het paleis bevond zich een persoon dat van alles wat er gebeurd was op de hoogte was: Elektra, de lievelingsdochter van Agamemnon. Onmiddellijk begreep zij dat haar broertje Orestes, het enige zoontje van Agamemnon en Klytaimnestra, in levensgevaar verkeerde. In het donker vluchtte zij met hem door de achterpoort de burcht uit. Via een steile afdaling langs de helling van de burcht slaagde zij erin om de vlakte te bereiken. Met behulp van een boer uit de omgeving wist zij de jonge Orestes het land uit te smokkelen naar het hof van koning Strofios in het Noorden van Griekenland. Daar groeide Orestes samen met de zoon van Strofios, Pylades, op.

Pylades is de toekomstige echtgenoot van Elektra.

In Mykene was de rust weergekeerd. Klytaimnestra trouwde met Aigisthos, met wie zij al lange tijd een verhouding had, en versterkte zo haar macht. Alleen Elektra vergat haar vader niet, verbitterd woonde zij in het paleis. Alle geschenken waarmee Aigisthos en Klytaimnestra haar wilden paaien, stuurde zij terug. Zij wachtte slechts op één ding: de terugkeer van haar broer Orestes. Samen met hem wilde ze de moord op haar vader vreken. Zo verstreken de jaren... Vele jaren na de dood van Agamemnon klopte een jonge man, vergezeld van zijn vriend, aan bij een boer in Mykene. De oude man deed open, zodra hij de blonde vreemdeling zag kwam een blik van herkenning in zijn ogen. ‘Orestes’, stamelde hij ongelovig, ‘Kom vlug binnen voor Aigistos en Klytaimnestra iets merken.’ Die nacht brandde er nog lang licht in de boerderij, waar de drie mannen hun plannen smeedden. Acht jaar na de moord op Agamemnon meldt een jongeman in de dracht van een Phokiër. Hij zegt gekomen te zijn om de urn te brengen van Orestes, die verongelukt is bij de wagenrennen in Delphoi. Klytaimnestra kan haar boosaardige vreugde niet verbergen, haar hart juicht! Eindelijk zal ze onbedreigd en onbekommerd kunnen leven! Maar voor Elektra stort de wereld ineen bij het doodsbericht van haar broer op wie al haar hoop gevestigd was, de enige die haar nog aan het leven bond. Nu is alles verloren... De eerste zorg van Klytaimnestra is, een bode met de heuglijke tijding naar de afwezige Aigisthos te zenden. Wanneer dan de vreemdeling met Elektra alleen is, maakt hij zich bekent als...Orestes. Met de zegelring van Agamemnon die zij hem indertijd meegaf op zijn vlucht bewijst hij dat werkelijk haar broer voor haar staat. De god Apollo heeft hem bevolen zijn vader te gaan wreken en zijn moeder met haar medeplichtige te doden. Met diepe vreugde en ontroering omhelst Elektra dan de broer naar wie zij zo verlangd heeft en over wiens dood zij een ogenblik tevoren zo wanhopig was. Maar de ernst van dit uur laat hun niet lang tijd voor geluk. Ze weten het beiden: Orestes moet nu zijn gruwelijke plicht vervullen en zijn moeder doden. Hij overvalt haar terwijl ze -zonder rouw in het hart- een dodenoffer brengt bij de urn van haar zoon... Wanneer Aigisthos een ogenblik later thuiskomt, uitgelaten van vreugde over het doodsbericht doorsteekt hij ook hem. Na zijn daad vlucht Orestes verschrikt over wat hij had gedaan, maar steeds werd hij achtervolgd door de Furiën en door Nemesis, de godin der Wraak, die door de goden gezonden waren om hem er voor te doen boeten, dat hij de straf in zijn eigen hand had genomen. Toen hij in Delphi was aangekomen, raadpleegde hij het orakel, en vernam, dat zijn misdaad vergeven zou worden, als hij een standbeeld van Diana in Tauris naar Griekenland terugbracht. De jonge vorst spoedde zich daar heen vergezeld van de onwankelbaar trouwe Pylades, die nooit zijn zijde verliet; en daar vond hij in een tempel zijn zuster Iphigenia terug, die hem hielp het standbeeld te verkrijgen, dat hij zocht, en die hem vergezelde naar zijn geboorteland, waar Nemesis hem voor eeuwig losliet.

Orestes wordt van schuld gereinigd, die hem de daad heeft bevolen. Zo is voor deze laatste wandaad in het vervloekte geslacht van Tantalos door de goden verzoening gebracht.

(Elektra bewonderd Agamemnon zonder enig voorbehoud, dus kritiekloos).

Varianten op Elektra: Er bestaan verschillende versies van het verhaal. Het ene verhaal vertelt alles tot in details en met veel beschrijvingen van de emoties van de personages(veel dramatiek) en met aanhalingen van wat de personen zeggen. Andere verhalen scheppen een meer afstandelijk beeld. De algemene verhaallijn komt echter overeen, de verschillen zitten vooral in de kleine feitjes. Enkele voorbeelden: -In het ene verhaal komt Orestes alleen rechtstreeks naar huis, in een andere versie gaat Orestes vergezeld van zijn vriend eerst naar een boerderij waar ze plannen smeden met de daar wonende oude man. In diezelfde versie brengt Orestes de volgende dag een bezoek aan het graf van zijn vader en belooft hem om hem te wreken. Zie plaatje. -De reactie van Klytaimnestra op het doodsbericht van haar zoon verschilt ook erg per versie; zo reageert zij in de ene versie vooral blij en opgetogen en in de andere versie twijfelt zij en weet niet goed hoe te reageren: ‘Het was wel haar zoon’. Maar aan de andere kant is het gevaar nu wel geweken. -Agamemnon wordt in het ene verhaal in bed in het andere in bad en in weer een andere versie tijdens zijn (eerste) maaltijd thuis vermoordt. -Ook kwamen wij een versie tegen waarin Klytaimnestra aan Aigisthos vroeg of ‘zij ook een keer mocht slaan’ toen hij Agamemnon aan het vermoorden was met een bijl.

(Enkele Verduidelijkingen: Aigisthos ging met Klytaimnestra samenwonen omdat hij zo koning van Mykene kon worden en kon wraak nemen op de nakomeling van de gehate Atreus).

Sociale klasse: Elektra woont samen met haar familie, vader, moeder, twee zussen en een broertje, in een paleis in Mykene. Ze behoort tot de hoogste sociale klasse en geniet een grote welstand. Zij hebben voldoende geld en goederen tot hun beschikking. Doordat haar vader een hoge positie in het leger bekleedt zijn ze verzekerd van een regelmatige inkomen.

Uiterlijk, karakter. Over het uiterlijk van Elektra is niet veel bekend, het verhaal is een mythe waarin slechts enkele historische feiten verwerkt zijn, dus kunnen we alleen maar gissen over hoe ze er echt uit zag. Als ze echt heeft bestaan... In de toneelopvoeringen wordt Elektra op verschillende manieren afgebeeld; Elke regisseur en elk publiek vormt zich na deze heropvoeringen van Elektra weer een ander beeld van de gebeurtenissen waarover het stuk gaat en van de personages die er in voor komen. Zo wordt ze in het ene toneelstuk afgebeeld als kortharige en eigenzinnige vrouw. En in een ander toneelstuk als een schone jonkvrouw en lieveling van haar vader afgebeeld. Meestal speelt ze een rol waarin ze enkel hoopt dat Orestes eens zal terugkeren om haar vader te wreken.

Elektra was waarschijnlijk een gewone blanke vrouw, niet bijzonder mooi of buitensporig lelijk( dat wordt in ieder geval nergens vermeld). Zij is van voorname afkomst en kleed zich zoals Griekse vrouwen uit de oudheid. Als haar oudere zus wordt geofferd is zij vermoedelijk tussen de 6 en 10 jaar oud. Er verstrijken 10 jaar als haar vader in Troje is; bij zijn terugkomst en als hij wordt vermoordt is zij dan dus rond de 18. Als haar broertje na 8 jaar terugkeert om zijn vader te wreken is Elektra vermoedelijk rond de 26.

Tot op het moment Agamemnon trachtte Iphigeneia te offeren, leid zij een betrekkelijk rustig, gelukkig en zorgeloos leven.

Als haar vader in Troje is ontstaat er voor haar een vreemde situatie in het paleis, haar moeder treft immers voorbereidingen om haar vader te vermoorden! Wij vinden dat ze redelijk rustig en nadenkend op de situatie reageert, ze laat zich niet meeslepen door haar emoties en beseft meteen dat haar kleine broertje gevaar loopt, ze gaat doeltreffend te werk om hem ongemerkt het land uit te smokkelen, ze is dus ook redelijk slim.

Dat zij instort bij het vernemen van de dood van Orestes is begrijpelijk, zij leeft als het ware alleen nog voor hem, al haar hoop is op hem gevestigd, omdat hij als enige zoon zijnde tevens de enige reële mogelijkheid is om haar vader te wreken.

Sterke vrouw: Elektra wordt als Sterke Vrouw gezien vanwege haar grote doorzettingsvermogen ondanks het feit dat zij Orestes acht jaar niet heeft gezien heeft ze toch een groot vertrouwen dat hij eens terug zal keren en samen met haar de moord op hun vader zal wreken. Ze twijfelt er toch niet aan dat ze het recht in eigen hand mag nemen door haar broer aan te zetten tot het vermoordden van hun moeder en haar minnaar. In die tijd hield de vrouw zich gewoon op de achtergrond en had geen invloed op wat er buiten het huis gebeurde. Door er voor te zorgen dat Orestes veilig in het buitenland kon opgroeien tot een volwassen man ging zij in tegen dit gebruik. Zij had Orestes nodig, want vrouwen waren niet in de positie om te moorden dus kon zij zich niet zelf wreken. Relatie tot actueel: Het verhaal gaat over ‘liefde’ en ‘haat’, deze thema’s zijn van alle tijden en dus is het verhaal nog steeds actueel (te maken).

De uitvoering waar we woensdag naar toe gaan is dan ook een zogenaamde ‘up-dated version’ van de Elektra van Sophokles. De Heer Terpstra heeft deze versie geschreven op het moment dat de NAVO in een zogenaamde ‘veilige’ oorlog met verpletterende bombardementen een doorbraak op de Balkan forceerde. Hij zet vraagtekens bij de manier waarop de huidige democratie zich in onze wereld heeft ontwikkeld.

Eigen mening: Wij konden ons niet echt goed inleven in Elektra, omdat ze zo’n afwachtende houding aanneemt, als ze werkelijk zoveel om haar vader had gegeven, wat wij dus betwijfelen, had ze toch kunnen proberen de moord te voorkomen of haar vader te waarschuwen. Als ze die mogelijkheid niet had had ze zelf wraak kunnen nemen, waarom zolang op haar kleine broertje wachten, ze had makkelijk iemand kunnen in huren of het zelf kunnen doen, door middel van bijvoorbeeld vergiftiging. Nu laat ze er haar kleine broertje voor opdraaien, ze zet hem aan tot moord. Maar gedurende al die tijd dat Orestes in het buitenland opgroeit, leeft Elektra wel met de moordenaars van haar vader samen in een huis, zo’n hekel had ze dus toch ook niet aan haar moeder en minnaar.

Wat wij onlogisch vinden van het verhaal is dat de wraakgodinnen enkel achter Orestes aangaan nadat hij hen heeft vermoord, terwijl Elektra volgens ons toch minstens even schuldig was, dat zouden de goden toch moeten weten. Daarnaast is het nog vreemder dat Klytaimnestra en Aigisthos helemaal niet worden gestraft voor hun (nog gruwelijkere) daden.

We voelden ons dus niet echt verbonden met Elektra aangezien we ons niet konden voorstellen dat je je broer/ zus zouden aanzetten tot het vermoorden van onze moeder. Maar dat komt misschien niet echt kunnen voorstellen dat een vrouw haar eigen man vermoord. Tegenwoordig komt dat natuurlijk bijna niet meer voor, omdat wij de mogelijkheid hebben om van onze man te scheiden of gewoon bij hem weg te gaan. Vrouwen zijn tegenwoordig ook niet echt meer afhankelijk van de inkomsten van de man. Favoriete afbeelding: Wij vonden het plaatje A dat je op het stencil(en het tekststukje) ziet een mooie afbeelding van Elektra, omdat ze er zo wanhopig uitziet; ze staat met de urn met as van haar broer, denkt zij, in handen en ze heeft net van een vreemde man gehoord dat Orestes, op wie zij zo lang heeft gewacht, is omgekomen bij de wagenrennen van de Pytische spelen in Delphoi. Volgens ons zie je dan ook dat ze op het plaatje zich als het ware vastklampt aan deze prachtige urn, ofwel aan wat eens haar laatste strohalm was. Nadat ze weet dat haar broer toch nog leeft, iets na deze afbeelding dus neemt het verhaal voor haar een gunstigere wending, eindelijk wordt haar vader gewroken. Na deze scène wordt alles ‘anders’. (Maar eigenlijk vinden we vooral de urn mooi).

Bronvermelding: -Mythen en sagen van de Griekse wereld. Dr. Sophie Ramondt -School Latijn werkboek. ? -Sterke vrouwen uit de oudheid. Caroline Fisser. -Mythen van de mensheid. Alexander Eliot. -Systematische Encyclopedie 3 Geschiedenis der
oudheid. Reineart. -Diverse recensies uit de krant. -Enkele internetsites.