Boeddhisme

Inleiding

Zoals iedereen eigenlijk wel weet is het Boeddhisme een religieuze stroming. Iedereen heeft wel eens zo’n boeddhabeeldje gezien. Maar wie is die hele Boeddha nou eigenlijk en wat houdt zijn, voor ons haast onbekende, leer eigenlijk in?
In deze spreekbeurt zullen wij de belangrijkste aspecten van het boeddhistisch geloof aan jullie uitleggen. We zullen zien in hoeverre deze van het christendom verschilt en hoe je volgens de boeddhistische gewoonten leeft.

De kern van het boeddhisme bestaat uit de zogenaamde vier waarheden. Dat zijn vier feitelijke beweringen met betrekking tot iets in het leven waar we dagelijks mee te maken krijgen. Lijden, of Dukkha. Dit kan lijden in de vorm van pijn zijn, maar ook bijvoorbeeld verdriet, afgunst en haat. Het wordt veroorzaakt door de mens zelf en niet door een hogere macht. Deze kan zichzelf er dus ook van bevrijden.
De eerste waarheid luidt:

1. Het leven is lijden.
Volgens boeddhisten is lijden iets dat zeer diep en psychologisch licht. Ze ontstaan door de vergankelijkheid van de aarde. Het is een uiting van ontevredenheid en angst na wereldse ervaringen. Constant doet men ervaringen op in zijn leven, en constant is er dus sprake van lijden.

2. Het lijden wordt veroorzaakt door hunkering.
De boeddhisme noemen de hunkering fanha. Het kent drie vormen.
* De hunkering naar zintuiglijke ervaringen.
* De hunkering om ons leven voort te zetten.
* De hunkering naar de opheffing van ons leven.
Dit alles zorgt voor de eeuwige kring van wedergeboorte. Samsara Over Samsara zullen we het later nog hebben.

3. Verlossing van de hunkering betekent verlossing van het lijden.
Als men verlossing van het lijden bereikt is er sprake van Nirvana. Het is moeilijk uit te leggen wat dit is, maar kan bereikt worden door meditatie en yoga. Er is dan absolute en eeuwige vrede en de samsara-kringloop is er dus niet meer. Men wordt niet wedergeboren en hoeft niet meer te lijden.

4. Het Achtvoudige Pad leidt tot verlossing van het leiden.
Het Achtvoudige Pad omvat acht raadgevingen en oefeningen.
1.) De juiste inzichten
2.) De juiste bedoelingen
3.) De juiste woorden
4.) Het juiste handelen
5.) De juiste levenswijze
6.) De juiste inspanning
7.) De juiste aandacht
8.) De juiste concentratie
Als je dus volgens deze punten leeft kan je uit al je lijden verlost worden.

Dit verhaal klinkt tot nu toe waarschijnlijk heel ingewikkeld, daarom zullen we proberen alles een beetje duidelijker te maken met een aantal begrippen die in het boeddhisme van groot belang zijn. Allemaal hebben ze te maken met de toestand waarin in we leven, of volgens het boeddhisme zouden moeten leven. De eerste is:

HET VOORWAARDELIJK ONTSTAAN & DHARMA

In het leven weet iedereen dat je daden altijd een gevolg zullen hebben. Dat kunnen negatieve of positieve gevolgen zijn. Bij de boeddhisten is dit niet zo. Volgens hun is elke gebeurtenis, elk ding en ook ieder mens een resultaat ven een aantal zogenoemde voorwaarden. Simpel gezegd ontstaan de dingen, gebeurtenissen en mensen als de daarvoor benodigde voorwaarden aanwezig zijn. Er is dus geen werkelijke oorzaak.
Zo’n voorwaarde wordt een Dharma genoemd. Het leven en de wereld bestaat uit een samenloop van allerlei dharma’s en verschillende combinaties dharma’s. Ze bepalen werkelijk alles.
Men is het nog niet eens over de hoeveelheid dharma’s die er bestaan, iedere boeddhistische school geeft een ander aantal. Variërend tussen de 75 en 174.

VERGANKELIJKHEID

Dit is een essentieel onderdeel van de dharma’s. Het is een veranderingsproces zonder externe oorzaak. En houdt in dat alle dingen in de wereld slechts een moment bestaan. Alles dat er is, is een proces van verdwijnen en weer opnieuw ontstaan van verschillende dharma’s. hoerdoor verdwijnen de dingen in de wereld ook om daarna misschien weer te ontstaan.

ZELFLOOSHEID

Voor ons is de mens gewoon een mens, of een persoon. Maar bij de boeddhisten ligt dit anders en is de mens opgebouwd uit vijf afzonderlijke delen. Vorm, gevoel, waarnemingen, impulsen en het bewustzijn. We zullen ze allemaal even toelichten. Het eerste deel was de vorm, hiermee wordt gewoon het menselijk lichaam bedoeld.
Het tweede deel was het gevoel. Dat zijn eigenlijk gewoon je gevoelens, maar de boeddhisten leggen dat weer heel anders en ingewikkeld uit. Zij leggen het uit als lichamelijke of mentale gevoelens, die plezierig, onplezierig of neutraal kunnen zijn en veroorzaakt worden door contact van de zintuigen met andere objecten.
Gewoon gevoel dus.
De waarnemingen vormen het derde deel. Dit zijn de zes zintuigen. Deze bestaan uit de vijf externe zintuigen die wij ook kennen, horen, zien, voelen, ruiken en proeven. Maar er zit ook nog een interne zintuig bij, deze heet manas en zit binnenin je.
De impulsen bij het vierde deel zijn dingen zoals hebzucht, haat, neigingen en wilsuitingen. Ook een soort gevoelens die je kunt hebben, maar die vaak in een opwelling ontstaan.
Het laatste deel, het bewustzijn, is het resultaat van de waarnemingen met de zintuigen.
Ondanks dit blijft ook de mens slechts een proces van het ontstaan en verdwijnen. Ook dit komt weer door de verschillende dharma’s.

KARMA

Dit houdt in dat het heden wordt bepaald door het verleden. Karma betekent handeling. Karma heeft een goed en een slecht deel. Het hangt van jezelf af naar welk deel jij omslaat. Karma bestaat uit een stelsel van acties en reacties.
Karma bepaalt een deel van onze toekomst. Toch is het niet zo dat door de Karma heel onze toekomst al vast ligt. Want al wordt iemand met een slecht Karma geboren, dan hoeft ie zeker niet voor altijd slecht te blijven. Jij bepaalt immers of je Karma naar het goede of slechte omslaat.

SAMSARA

Samsara is een proces van wedergeboortes en opeenvolgingen van bestaansvormen. Want alle dingen op aarde hebben een eigen cyclus. Elk bestaan is bepaald door voorwaarden en oorzaken.
Je zal telkens opnieuw geboren worden omdat je in de cyclus zit. Bij elke wedergeboorte belandt je in een hoger of lager levensniveau. Je kunt aan de Samsara ontsnappen door de Nirvana. Die zullen we nu bespreken.

NIRVANA

Nirvana is het hoogste goed uit het boeddhisme. De bevrijding uit de Samsara. Het ego wordt losgelaten en je kunt eindelijk de wereld in zijn echte werkelijkheid zien. Hierna zal je eindelijk bestaan zoals het altijd de bedoeling is geweest. Om dit te bereiken hoef je niet dood te zijn. Het is dus niet een soort hemel ofzo.
Het is de beleving naar welke de boeddhistenuiteindelijk streven. De verlichting; hiervan horen we meer in het volgende stukje over meditatie..

MEDITATIE

Een boeddhist mediteert regelmatig. Sommige boeddhisten mediteren één keer per dag, anderen een aantal keer per dag. Een sessie kan een kwartier tot een half uur duren. Je kan zelf kiezen wanneer jij wilt mediteren. Er zijn mensen die ’s ochtends mediteren, maar anderen mediteren ’s avonds of aan het begin van de middag. De meeste mensen mediteren op een vaste plaats die alleen voor het mediteren wordt gebruikt. Soms wordt er muziek gebruikt om in de juiste stemming te komen, anderen gebruiken wierook om de juiste sfeer te krijgen. Wat de beste manier is, is voor iedereen anders. Ook welke oefeningen er gedaan worden, hangt van je zelf af. Wel zijn er een aantal standaardtechnieken. Die technieken worden door iedereen die mediteert gebruikt. Dat zijn de volgende handelingen:
· Het concentreren op een bepaald object, zoals een brandende kaars, een bloem, een afbeelding of een Boeddha-beeld.
· Het concentreren op de eigen ademhaling.
· Het zingen van mantra’s. dat zijn woorden of geluiden die voortdurend worden herhaald.
Meditatie is geen vlucht uit de werkelijkheid. Het is juist het ontwikkelen van een sterker bewustzijn.
Meditatie heeft twee kanten, een innerlijke en een uiterlijke kant. Aan de ene kant streven boeddhisten naar inzicht en verlichting. Aan de andere kant is meditatie bedoeld om compassie te ontwikkelen met de wereld om je heen.
De wereld om je heen is een wirwar van gedachten, impulsen en emoties. Dit allemaal leidt je af van wie je werkelijk bent. Meditatie is de manier om je terug te brengen naar jezelf.je bent dan in een staat die vrij is van alle zorgen van de wereld. Er zijn geen verlangens naar bezittingen, geen ambities die na wil streven en er bestaan geen hoop en vrees.
Meditatie is de geest thuisbrengen.
Je hoeft niet per sé in je eentje te mediteren. Veel mensen vinden het prettig om in groepsverband te mediteren. Daar is bijna altijd een leraar of lerares bij aanwezig. Dat is van groot belang, omdat diegene dan alle vragen kan beantwoorden.

ZENBOEDDHISME

Zen is de bekendste variant van het boeddhisme.
Zen is een oefening in aandacht voor het dagelijks leven om je heen. Daarmee kom je los van de beperkingen van je denken, je standaardreacties, vooroordelen en vastgeroeste ideeën.
Het doel van zen is een directe ervaring van het leven zelf.
Iemand die zen beoefent, streeft ernaar alles te doen met volle aandacht zonder vooropgezet idee, doel of onderscheid.
Zen is een niet-intellectuele methode. Zen kent geen dogma’s. Het is geen religie of filosofie, geen speciale manier van mediteren, geen specifieke vorm van spiritualiteit en geen vorm van mystiek.
Zen is ook heel anders dan het Tibetaanse boeddhisme. Bij Tibetaanse rituelen wordt er veel gebruik gemaakt van allerlei mystieke symbolen en rituele voorwerpen. Bij zen gaat dat heel anders. Dat is heel eenvoudig, direct en praktisch. Het houdt zich bezig met het hier en nu. Dagelijkse bezigheden zijn net zo belangrijk als ambities.
Ook bij het zenboeddhisme speelt meditatie een belangrijke rol. Het is de beste manier om mentale helderheid te krijgen. Maar zen gebruikt ook andere manieren om duidelijk te maken dat verlichting boven het rationele gaat. Dat zijn onder andere humor, spontaniteit, onconventionaliteit en poëzie.
Hoe een zentraining er precies uitziet, hangt van de stroming af. Je hebt 2 hoofdstromingen, dat zijn Soto-school en het Rinzai-Zen. De Soto-school richt zich alleen op meditatie. Bij het Rinzai-Zen maakt men ook gebruik van andere technieken. De bekendste technieken zijn de koans. Dat zijn een soort onoplosbare raadsels. Een bekend voorbeeld hiervan is: Wat is het geluid van 1 klappende hand? Een zenleraar geeft een leerling zo’n koan om op te mediteren. Na een tijdje moet de leerling dan terug komen bij de leraar en een antwoord geven op de vraag. Uit dit antwoord moet blijken dat de waarheid boven het rationele begrip gaat.
Eigenlijk kan je je alleen bezig houden met koans onder leiding van een zenleraar. ‘Wat was je oorspronkelijke gezicht voor je ouders geboren waren?’ Als je kijkt naar dit voorbeeld, zie je dat het erg moeilijk is om een goed antwoord te vinden. Veel mensen zullen namelijk gaan fantaseren over hoe ze zich voelden voordat ze geboren waren. Een zenleraar leert je dat je niet op deze manier deze koan moet oplossen. Maar zelfs als je les hebt, is het nog moeilijk om een antwoord te vinden. Het kan soms maanden of jaren duren voordat je een goed antwoord kan geven.
Koans zijn doorgaans een kwestie van veel geduld en toewijding.
Nu zullen we wat over de geschiedenis en de ontwikkeling van Zen vertellen.
Zen is in China ontstaan als kind uit een huwelijk tussen boeddhisme en taoïsme. In China was het meer dan vijf eeuwen erg populair. Daarna sloeg het over naar Japan, waar het ook erg populair werd. Pas in de 20e eeuw verspreidde zen zich over de rest van de wereld.
Na de 2e wereldoorlog werd het erg populair in Amerika. Veel Amerikanen kwamen in aanraking met zen door hun dienstplicht in Japan.
Zen sloot goed aan bij de beat- en hippiestrends uit de jaren ’50 en ’60. Dit kwam door de antiautoritaire trekken van zen. Maar toen die trends afgelopen waren, bleef zen populair. Tegenwoordig hebben alle grotere plaatsen in Nederland ook wel een of meer zengroepen.
We zullen nu vertellen over zazen en hoe dit ongeveer gaat. Zazen is de basis van zenbeoefening. Zazen betekent zittende zen in het Japans. Dit is een vorm van meditatie waarbij je stil zit met een rechte rug en gekruiste benen. Je richt je aandacht op je ademhaling. Deze houding wordt ook wel de lotushouding genoemd. Voor zazen moet je veel geduld hebben en je moet je er wel voor willen inspannen. Het is de steilste, maar ook de snelste weg naar verlichting.
Zenbeoefenaars zitten meestal op een meditatiekussen, dat op een dun vierkant matrasje ligt. Het is belangrijk dat je met je beide knieën de grond raakt. Je rug en hoofd moeten zo recht en verticaal mogelijk zijn.
Je handen liggen in elkaar, de linker in de rechterhand met de handpalm naar boven. De vingerkootjes van de handen moeten elkaar raken en de duimen raken elkaar licht. Je handen houdt je licht tegen je buik aan, net onder je navel.
Bij het ademen moet je veel tellen, zodat je een rustige, gelijkmatige ademhaling krijgt.
Het lastigste van zazen is de geest, omdat er voortdurend er gedachten in je opkomen. Je moet proberen om niet verder te gaan denken over die gedachten.
Al deze stappen leiden tot een verkenning van je innerlijke wereld. Dit kan soms confronterend zijn, omdat ik je slechte kanten naar boven komen. Uiteindelijk zal dit je geest veranderen, maar het heeft wel tijd nodig. Zen is vooral een kwestie van geduld.

BOEDDHA

Nu weten we dit allemaal wel, maar wat is die Boeddha dan toch eigenlijk? De meeste kennen hem als die dikke vent die zomaar altijd in kleermakerszit op de grond zit. Maar tot nu toe is ie in deze hele spreekbeurt nog geen enkele keer voorgekomen.
Daarom zullen we nu wat uitgebreider op deze figuur ingaan.
Het woord Boeddha is geen naam van iemand, het is eerder een soort titel Toch spreekt iedereen over hem alsof hij de naam Boeddha draagt. De Boeddha werd in het jaar 623 voor Christus geboren. Hij was de zoon van de koning en kreeg de naam; prins Siddharta. Hij werd binnen het paleis opgevoed en zag nooit iets van de buitenwereld. Zijn ouders wilden hem op zo’n manier opvoeden dat hij later een groot leider kon worden, en daarvoor hoefde hij helemaal niks te maken te hebben met de ziektes en de dood die zich in de buitenwereld afspeelden.
Maar natuurlijk had de jonge prins wel af en toe een uitstapje. Vier om precies te zijn. OP het eerste uitstapje ontmoette hij een wat gebrekkige oude man. Tijdens het tweede uitstapje een ernstig zieke man. En op zijn derde werd hij geconfronteerd met een lijk. Dit alles maakte een grote indruk op hem, het leven was heel anders dan hij leerde in het paleis.
Hij wou er meer over te weten komen, en dat gebeurde; bij het vierde uitstapje ontmoette Siddharta een monnik. Deze leerde hem in afzondering te leven. En de prins ging steeds meer nadenken. Was er dan geen mogelijkheid om zonder al dat lijden te leven? Op een nacht vluchtte hij het paleis uit. Hij was toen 29 jaar oud en wilde wat de monnik hem leerde in praktijk brengen. Hij vastte, liep over hete kolen en onderwierp zijn lichaam aan nog meer van dit soort uitputtende beproevingen. Hij verzwakte meer en meer en toen hij 35 was besloot hij zijn leven over een andere boeg te gooien. Hij trok zich terug in de meditatie. En werd zo een Boeddha. De rest van zijn leven besteedde hij aan het opleiden van monniken en het verkondigen van zijn inzichten. Velen geloofden hem, en geloofden in zijn ideeën. Zo verwierf hij een hele schare aanhangers en de eerste gelovigen van een totaal nieuwe leer.
Langzaam werd de groep boeddhisten groter, en verspreidde de leer van Boeddha zich over de rest van de wereld. En dus ook naar Nederland…

Boeddhisme in Nederland.

In Nederland zijn er ongeveer 30.000 boeddhisten, waarvan de helft uit een boeddhistisch land in Nederland is komen wonen.
Het boeddhisme in Nederland is erg versnipperd. De BUN is een overkoepelende organisatie van tientallen kleine boeddhistische instanties in Nederland. De BUN is de Boeddhistische Unie Nederland. Die kleine instanties variëren in grootte van 10 tot 2000 mensen. Alleen de Vietnamese boeddhisten hebben meer aanhangers, die hebben er 5000.
De boeddhisten zijn nog steeds niet te zien op televisie. Ze krijgen geen zendtijd van het Commissariaat voor de Media. Dat commissariaat vind dat het boeddhisme geen religieuze hoofdstroming is in Nederland. Daardoor kom je niet snel in aanraking met het boeddhisme in Nederland.