De uitgestorven dieren

Hoe zijn de dinosauriërs uitgestorven?

Het is niet precies bekend hoe de dinosaurussen zijn uitgestorven. Wel is bekend dat zo’n 65 miljoen jaar geleden bijna alle soorten zijn verdwenen. Ze denken neemt aan dat een natuurramp de oorzaak moet zijn voor dit plotselinge einde. Er zijn verschillende theorieën om dit fenomeen te verklaren. De meest geaccepteerde theorie is dat een of meerdere meteorieten de aarde hebben getroffen. In Midden-Amerika is een enorme krater gevonden die ongeveer 65 miljoen jaar oud lijkt te zijn. Deze meteoriet heeft een doorsnede van 9 km. Als een meteoriet met een dergelijke grootte op de aarde terecht komt heeft dat heel grote gevolgen. Ten eerste zal al het leven in de buurt van de inslag direct uitsterven omdat de inslag een enorme hoeveelheid stof opwerpt die als gevolg heeft dat gedurende een periode van een aantal jaren een zonsverduistering optreedt. Al de planten in de buurt zouden zonder zonlicht binnen een aantal weken sterven. Voor ene aantal dieren betekent dit vervolgens dat er geen voedsel meer is en zij zullen sterven. De jagers waar deze dieren normaal ten prooi aan vallen, zullen uiteindelijk ook geen voedsel meer vinden. Ook zal het klimaat door een zonsverduistering ernstig veranderen. Wellicht is dit voor een aantal dieren ook ene reden van uitsterven.

De dodo

Duizenden jaren geleden leefde de dodo op het eiland Mauritius in de Indische Oceaan. Na de kolonisatie van het eiland werd de vogel in nog geen 200 jaar uitgeroeid.

Uiterlijk van de dodo

De grote voeten, de vleugelstompjes, de korte hals en de enorme dikke, gebogen zwarte snavel, gaven de dodo een bepaald komisch uiterlijk. Daarbij kwam nog dat hij aan het achtereind van zijn massieve, gedrongen lijf een plukje veren had. De dodo verloor zijn vliegvermogen omdat hij geen natuurlijke vijanden had waaraan hij moest ontsnappen. Terwijl de meeste vogels die niet kunnen vliegen toch wel moeiteloos kunnen lopen, waggelde de dodo op een houterige manier.

De leefwijze van de dodo

Toen de mens zich op Mauritius aan kwam, waren er nog volop dodo’s op het eiland. Toch is er maar weinig over hun bekend. Hun voedsel was plantaardig, zoals harde zaden. Om deze te kunnen verteren, slikten ze kiezelsteentjes in. Volgens overleveringen zouden de vogels tijdens de hofmakerij al vleugelklappend een dans opvoeren en monogaam zijn. Ze legden een ei op de grassige gedeeltes in het bos. Beide ouders zorgden voor het jong.

Hoe werd de dodo uitgeroeid?

Hoewel de dodo een verre verwant van onze duif was, hadden de eerste mensen die op Mauritius landden nog nooit zo’n soort dier gezien. Ze beschreven de vogel als`kuifzwaan’ en `wilde kalkoen’. Omdat hij geen natuurlijke vijanden had, liep de dodo argeloos op de eerste mensen toe en vormde een makkelijke prooi. De dieren werden met duizenden gedood en dienden als voedsel. Weliswaar luidden de eerste berichten dat het vlees taai en niet goed van smaak was, maar na de lange zeereis maakte de honger rauwe bonen zoet voor de zeelieden. Niet alleen door teveel jagen op de dodo was de verantwoordelijkheid voor het uitsterven van de vogels. Samen met de eerste bewoners van het eiland kwamen de varkens, ratten, honden, katten, voor wie de eieren en die jongen een gemakkelijke prooi waren. In 1676, dus nauwelijks 170 jaar nadat de eerste mens voet gezet had op het eiland Mauritius werd de laatste dodo gedood.

De stegosaurus

De stegosaurus of rugplaten-dinosaurus) behoort tot een familie van zwaar gepantserde dinosourussen, die 170 miljoen jaar geleden op aarde leefden.

Specifieke kenmerken van de stegosaurus.

De stegosaurus is een dinosaurussen soort die gemakkelijk te herkennen is aan de dubbele rij beenplaten op zijn rug. De grootste rugplaten waren ongeveer 60 cm hoog. De platen hebben een aanleiding gegeven tot veel discussie over hun functie. De meeste paleontologen menen dat de platen met hoorn bedekt waren en als verdedigingswapen werden gebruikt. Anderen vermoeden echter dat de platen bedekt waren met een dunne, rijk doorbloede huid en benut werden voor de regeling van de lichaamstemperatuur. Door de platen naar de zon de draaien zou de stegosaurus zich hebben kunnen verwarmen en door de platen van de zon af te draaien zou de stegosaurus zich hebben kunnen verkoelen. De stegosaurus was niet de grootste dinosaurus, maar toch was hij met 6 meter lengte indrukwekkend groot. Zijn voorpoten waren maar half zo lang als zijn achterpoten, maar hij kon ze wel gebruiken bij het lopen. Met de krachtige achterpoten kon hij zich oprichten om boombladeren af te plukken. De kop van de stegosaurus was klein – ongeveer 45 cm – en bevond zich vlaak boven de grond, zodat hij gemakkelijk laaggroeiende planten kon eten. Ook zijn hersenvolume was klein – waarschijnlijk niet groter dan een golfbal.

De leefomgeving van de stegosaurus.

De stegosaurus leefde 170 miljoen jaar geleden in een gebied waar zich nu Noord-Amerika bevind. In de tijd van de stegosaurus had Noord-Amerika een warm, bijna tropisch klimaat, dat ideaal was voor planteneters. Oppervlakkig gezien leek de vegetatie op een tropisch oerwoud, hoewel veel van onze huidige plantensoorten toen nog niet bestonden. Bloeiende planten waren er nog niet.

Voeding

De stegosaurus was een uitgesproken vegetarier en at de meest uiteenlopende planten. Door het subtropische klimaat was de vegetatie in zijn leefgebied zo overvloedig, dat hij kon uitkiezen wat hij lekker vond.

Vijanden

Als vredige vegetarier zal de stegosaurus waarschijnlijk nogal eens ten prooi gevallen zijn aan grote, vleesetende dinosaurussen zoals de Tyrannosaurus. De stegosaurus liep met kalme tred en hij had kwetsbare gebieden aan de zijkant van zijn lichaam en aan zijn ledematen. Omdat hij niet snel op twee achterpoten kon lopen en ook niet kon vliegen, bleef hij vermoedelijk stil staan als hij bedreigd voelde, en zwaaide dan met zijn stekelige staart in het rond. Iedere stekel van de staart was ongeveer een meter lang. Sommige verwante soorten hadden 4 paar stekels. De stekels waren waarschijnlijk met een harde hoornlaag bedekt.

De slurfdieren

Ooit leefden er 350 soorten slurfdieren op aarde. Nu zijn al die soorten uitgestorven, behalve de Afrikaanse en de Aziatische olifanten. Niet alle van deze dieren hadden ook echt een slurf, maar de meeste wel. De moeritherium bijvoorbeeld, een van de oudste vormen van de slurfdieren, had er ook geen was veel kleiner. Slurfdieren zijn verwant aan zeekoeien, aardvarkens, en klipdassen. Zeekoeien zijn zoogdieren die in zee leven, zoals walvissen. Waarschijnlijk hebben de voorouders van de huidige olifanten ook getwijfeld of ze nu in zee of op het land zouden leven. Je kan dat nog zien:olifanten hebben bv ook bijna geen haar, zoals de zeezoogdieren. Bovendien zijn olifanten heel goede zwemmers en gebruiken ze hun slurf als een snorkel, waardoor ze erg lang onder water kunnen blijven. Uiteindelijk kozen ze voor het land en dat ia al wel meer dan 30 miljoen jaar geleden. Ooit waren er dus veel slurfdieren, maar de meeste zijn geen olifantachtige. Alleen de mammoet is een echte olifantachtige. Vroeger waren er dus drie soorten olifanten:de Afrikaanse, de Aziatische en de mammoet:een diersoort die ook in Europa leefde. Een mammoet had grote kromme slagtanden en een aantal mammoetsoorten hadden veel haar, omdat ze het warm zouden hebben in de ijstijd. Geregeld wordt er, in Rusland bv, nog een mammoet gevonden die bevroren zit in het ijs. In een aantal musea kan je trouwens volledige skeletten van mammoeten bekijken. Mammoeten zijn waarschijnlijk 10.000 jaar geleden uitgestorven. Het klimaat veranderde, waardoor de grasvlakten waar de mammoeten leefden, stilaan veranderden in bossen. Hierdoor vonden de dieren niet genoeg voedsel. Vele geleerden denken dat de mammoet ook is uitgestorven door inslag van een enorme meteoriet, waardoor er tijden geen zonlicht was.

Hoe kan een dier uitsterven?

Een die kan uitsterven als hij zich niet meer kan aanpassen aan de veranderende omgeving. Dat gebeurt al zolang er leven is op aarde. Maar bij de dinosaurussen is het opmerkelijk gegaan. 65 miljoen jaar geleden verdwenen ze in korte tijd allemaal tegelijk van de aarde. Het was een massale uitsterving. Ook de vliegende reptielen en de meeste zeereptielen stierven uit. Deskundigen stonden voor een raadsel. Wat was de oorzaak van de gebeurtenis? Sommigen zeggen dat het plotseling kouder werd op aarde. Planten bevroren, dus planteneters kwamen om van de honger. Daardoor kwamen ook de vleeseters in nood: zij konden niet meer jagen. De dinosauriërs hadden ook geen veren of haren om warm te blijven. Andere wetenschappers zeggen dat er een ernstige ziekte uitbrak, die alle dinosauriërs in korte tijd van de aarde deed verdwijnen.

Sterven er nu nog dieren uit?

Helaas zijn er in dit millennium al weer 2 dieren uitgestorven verklaard. Het gaat om de Pyreneeën Steenbok waarvan het laatste exemplaar stierf op 6 januari 2000 in Ordesa Nationaal park in spanje en een west-afrikaanse aap, de miss waldron rode franjeaap. Het laatste exemplaar is in oktober 2000 gestorven. Dit zou wel eens het eerste duidelijke teken kunnen zijn dat er een uitstervinggolf van grote dieren aan zit te komen.