Cuba-Crisis; rol van Castro, Kennedy, Chroetsjov

Cuba als bondgenoot van de USSR Op 1 januari 1959 werd Cuba officieel een socialistische staat. Dit was een ommekeer, zowel politiek als economisch. Rond 1960 sprak Castro in een toespraak: “Ik ben een Marxist-leninist, en zal dat zijn tot de dag dat ik dood ga. Vanaf nu was Cuba bondgenoot van de USSR.

Fidel bracht veel hervormingen aan in de samenleving, waarvan de meest radicale de nationalisatie van alle bedrijven was (de meeste grote bedrijven waren van rijke Amerikanen). Hij gaf grote stukken land aan de boeren, hoewel er nog steeds te weinig was. Dit was waarschijnlijk een direct gevolg van het al jaren geldende (gedeeltelijke) handelsembargo van de VS.

De VS waren wel de grootverbruiker van de rietsuiker die de basis van de Cubaanse economie vormde, dus moest er een vervanger komen na de nationalisering (de VS hadden hun handelsembargo nu opgevoerd, als een soort straf). De perfecte vervanger was natuurlijk de USSR. Wederzijdse samenwerking was een groot voordeel voor beiden. Cuba kreeg alle steun die het zich wensen kon, en de USSR kon met een satellietstaat zó dichtbij de VS veel macht uitoefenen.

Vlak na het bondgenootschap bezat Fidel Castro de volgende titels:  Staatshoofd  Regeringsleider  Secretaris-Generaal van de communistische partij (de enige legale partij)  Opperbevelhebber van de strijdkrachten

Het communisme bracht aanvankelijk veel voordelen; Fidel startte samen met Che Guevarra (internationale held van de revolutie) een analfabetiserings-project, en hij verbeterde het onderwijs en de zorg. Ondanks het handelsembargo van de VS (waardoor men maar weinig buitenlandse medicijnen had) waren de ziekenhuizen goed: de gemiddelde levensverwachting lag op 75 jaar, terwijl dat in andere 3e wereldlanden vaak rond de 60 ligt. De zorg en onderwijs werd gratis gemaakt, zoals dat behoort in een communistische staat. Dankzij het communisme werd emancipatie ook mogelijk; beroepen als artsen en onderwijzers werden ook toegankelijk voor vrouwen. Nu is zelfs 48% van de artsen vrouwelijk. Fidel beloofde in 1959 ook dat hij de rassendiscriminatie zou uitroeien, maar daar is hij maar gedeeltelijk in geslaagd. Veel zwarte mensen worden nog lastig gevallen door de politie, en bepaalde rassen krijgen makkelijker een goed baantje dat anderen. Het lijkt erop dat het communisme van Castro niets dan goeds bracht.

Varkensbaai, 17 april 1961

De VS voelden zich zeer bedreigt door Cuba en de USSR, en waren erg boos over het feit dat Cuba alle olieraffinaderijen en rietsuikerfabrieken had afgepakt (de rijke mensen hadden destijds veel invloed in de regering). Daarom besloten John Fitzgerald Kennedy (JFK) en de Central Intelligence Agency (CIA) om een aanval op Cuba voor te bereiden, waar ze zelf niet aan mee zouden doen. Ze zouden Cubaanse ballingen bewapenen en informatie verschaffen. Deze operatie leidde echter tot een jammerlijke nederlaag voor de VS. De CIA had Castro onderschat. De propaganda in Amerika deed geloven dat Castro een gemene dictator was, zonder zorg om het volk. De meeste Cubanen dachten daar anders over. In de bijna 2 jaar dat hij aan de macht was, had hij veel goede dingen gedaan voor het volk, zoals onderwijs en gezondheidszorg. En dankzij de goede relatie met de USSR kreeg de economie weer de “boost” die het nodig had. Weinig reden om weer een nieuwe revolutie te beginnen dus.

De 1500 ballingen werden binnen 72 uur weggevaagd door Fidel Castro (voor een uitgebreid verslag van de invasie, zie bron: “Varkensbaai 1961”). Mede door militaire fouten en/of verkeerde informatie mislukte de invasie. De ergste fout was echter dat men rekende op hulp van het volk. Maar in die tijd waren ze nog zeer loyaal aan Castro. Pogingen van JFK om de schuld in de schoenen te schuiven van de experts en de CIA waren volslagen lariekoek, zeker het argument dat hij zich - onervaren in de buitenlandse politiek - had laten misleiden door deze experts. De president wordt altijd bijgestaan door verscheidene adviseurs, maar maakt de belangrijkste beslissingen alleen, dat wil zeggen, zonder stemmingen van de senaat. Het was in elk geval een makkelijk excuus, zeker wanneer men let op de mate waarin Kennedy zelf in 1960 de ballingen had opgezet tegen Castro. Na de mislukte invasie was Kennedy zo boos op Castro die hem zo had vernederd, dat hij de CIA opdracht gaf Castro uit de weg te ruimen. Robert Kennedy belde dagelijks met de toenmalige directeuren van de CIA en FBI om hen aan te sporen. Volgens ex-CIA leden zijn er 7 aanslagen gepleegd, allen mislukt. Oude vrienden en collegae van de Kennedy’s ontkennen echter dat één van hen ertoe in staat zou zijn om een staatshoofd te laten liquideren. Er waren mensen (waaronder toenmalig vice-president Johnson) die geloofden dat Castro zó zat was van die aanslagen, dat hij Kennedy liet vermoorden. 5 jaar later, toen Bobby Kennedy zich verkiesbaar stelde als president, werd ook hij vermoord.

Kookpunt van de Koude Oorlog De Koude Oorlog was op z’n hoogtepunt, en Europa was verdeeld door de VS en de USSR. De VS en de USSR waren bezig met een wapenwedloop. De VS beschikte over ICBM’s (InterContinental Ballistic Missiles), maar de USSR had slechts middellange-afstand raketten. Chroetsjow moest dus een keuze maken: ICBM’s ontwikkelen of raketten op Cuba plaatsen. Dat laatste was natuurlijk de makkelijkste en dus meest aantrekkelijke keuze. Om de bouwputten te verklaren, zeiden de Sovjets dat men rietsuikerfabrieken bouwden. Toen de Amerikanen op 15 oktober met behulp van U2-vliegtuigen (spionage) doorkregen dat er raketinstallaties werden geplaatst, riep men meteen een groep adviseurs in het Pentagon bijeen. Deze groep werd ExCom (Executive Commitee) genoemd. Ze brachten allerlei oplossingen naar voren, van bombarderen van Cuba met een atoombom, tot een blokkade van alle schepen rond Cuba. Het Commitee werd verdeelt in 2 kampen; Robert (Bob) Kennedy’s groep en die van oa. Generaal Curtis E. LeMay. ( Bobby Kennedy doet hier uitgebreid verslag van in zijn boek: “13 dagen, de Cuba-Crisis”) Bob Kennedy wilde een blokkade van marineschepen tegen schepen die wapens vervoeren, maar Curtis LeMay stelde voor om Cuba en de Russen aan te vallen. Uiteindelijk werd gekozen voor de blokkade, waardoor de VS druk kon uitoefenen op Chroetsjow, zonder de eerste te zijn die serieuze agressie gebruikt. Op 22 oktober wordt dit nieuws gemeld op de Amerikaanse TV. De eerste reactie (23 oktober) van Chroetsjow was dat hij deze actie als puur banditisme zag, en hij beschuldigde Kennedy ervan de wereld over de rand van de afgrond in een atoomoorlog te storten. Kennedy houdt voet bij stuk. Chroesjtsjow gaat dan uiteindelijk door de bocht op 26 oktober. Hij doet in een brief het voorstel om af te zien van meer wapenzendingen naar Cuba en de daar aanwezig raketten terug te halen, indien JFK de blokkade zou opbreken. JFK en ExCom zijn nog bezig dit voorstel te overwegen als er een nieuwe brief van Chroetsjow arriveert. Daarin stelt de Sovjetleider voor om zijn raketten weg te halen indien de VS datzelfde doet met die van haar in Turkije. Volledig overrompelt weet de ExCom niet goed raad met deze brief. De generaals zijn voor een luchtaanval, vooral ook omdat de SU met een SAM-raket een U2 had neergeschoten. De generaals vinden Kennedy maar een lafaard en willen er op slaan. Zij waren er inmiddels op voorbereid: 1576 bommenwerpers waren er in de lucht en 283 raketten stonden op scherp. Bovendien stonden er 180.000 militairen klaar in de havens in de zuidelijke staten van Amerika, om Cuba binnen te vallen. Een van de generaals - Curtis E. LeMay - wordt het geheel rood voor de ogen (letterlijk en figuurlijk): \"De Russische beer heeft altijd graag zijn klauwen in de Latijns-Amerikaanse wateren willen steken. We hebben hem nu in de val. Laten we zijn been amputeren vanaf zijn testikels. Nee, laten we bij nader inzien ook zijn ballen eraf halen.\" (Dezelfde man stelde later president Johnson voor om Vietnam \"terug te bombarderen naar het Stenen Tijdperk\") JFK wil nog niet beslissen en vraagt om een dag uitstel.

ExCom stelt voor om op het 1e voorstel van Chroetsjow in te gaan, en het 2e te negeren. In Genève spreken beide partijen af dat de VS Cuba niet binnen zouden vallen als de SU haar raketten uit Cuba haalt. (De VS claimen een overwinning, en in zowel China als de in de SU vindt men Chroetsjow een slappeling. Hij wordt afgezet door oa. Kosygin, Breznjev en Podgorny). Tenminste, zo is deze affaire naar buiten gebracht door de regering van de VS. Volgens andere bronnen hebben de VS wel degelijk toegezegd aan het 2e voorstel van Chroetsjow, namelijk dat de raketten in Turkije verwijderd werden. Dit is altijd geheim gehouden voor het publiek, en is pas bekend geworden bij de publicatie in 1978 van een boek van de ex-directeur van de CIA. Als het eerder bekend zou zijn geworden, zou het een overwinning voor de SU betekend hebben. Het is duidelijk dat Castro niks meer te zeggen had over deze raketten, en dat de SU volledig de touwtjes in handen had in Cuba.

Later werd ook bekend dat JFK er goed aan had gedaan om een dag uitstel te vragen, in plaats van de invasie te beginnen, omdat er op Cuba behalve 14 SS-raketten ongeveer 200 tactische raketten lagen, waaronder enkele kernkoppen(!). Deze konden makkelijk ingezet worden tegen de invasie, waardoor er waarschijnlijk een bloedbad zou zijn ontstaan, en misschien wel de 3e Wereld Oorlog. Beide regeringen beseffen nu toch dat het niet langer zo door kan gaan. De VS en de SU spreken enkele dingen af om overhaaste beslissingen en gevaarlijke crisissen meteen de kop in te kunnen drukken.

1)”The Hot Line”, een directe telefoonlijn tussen het Witte Huis en het Kremlin, om te bellen in geval van nood.

2)“Kernstop verdrag”; de Amerikanen en Russen beloven elkaar op land, op zee en in de lucht geen kernproeven meer te doen. Er staat echter niet bij dat ondergronds of onderzeese proeven niet mogen. Beide mogendheden (en China en andere westerse landen) gaan dus gewoon door met proeven. Sinds 2 / 3 jaar is er een echte “Kernstop”.

Waarschijnlijk is nog steeds niet alles wat men behoort te weten, naar buiten gebracht onder het mom: “Gevaar voor de nationale veiligheid”. Net als bij de moord op JFK wacht men nog steeds op alle antwoorden van de mysteries van het Kremlin en het Witte Huis.