Efteling

DE GESCHIEDENIS VAN DE EFTELING Hst. 1 Nederlands grootste attractiepark, de Efteling, kent de langste geschiedenis van alle Nederlandse attractieparken. In 1933 komen twee kapelaans met het idee dat er in de Loonse en Drunense Duinen een aantal recreatieve voorzieningen voor de jeugd moet komen. Het wordt een park met roeivijvers, sportpark en speeltuin, gefinancierd door de gemeente Loon op Zand. In 1949 besluit burgemeester Van der Heijden van Kaatsheuvel dat het park, mede daar er voor de schoen- en leerindustrie geen toekomst meer zou zijn, een toeristische attractie moet worden.

Om dit te kunnen bereiken wordt Stichting Natuurpark de Efteling opgericht. Op voorwaarde dat de gemeente zeggenschap zou krijgen in het Eftelingbestuur, maakt Van der Heijden zich in 1950 in de gemeenteraad sterk voor een financiële injectie van 400.000 gulden, waarmee de Efteling de speeltuin kan vernieuwen, een theehuis kan bouwen en het Sprookjesbos kan aanleggen. Het idee van een sprookjesbos ontstaat naar aanleiding van een sprookjestuin die ter ere van het zestigjarig bestaan van Philips in het Stadswandelpark in Eindhoven was aangelegd. De ontwerper van deze sprookjestuin, Peter Reijnders, regisseert de hele bouw van het sprookjesbos in Kaatsheuvel. De illustrator Anton Pieck maakt de ontwerptekeningen voor de sprookjes en bemoeit zich zoveel mogelijk met de bouw ervan. Om de figuren te laten bewegen maakt Reijnders (de hoofduitvoerder van het werk van Anton Pieck) gebruik van meccano-onderdelen, elektromotortjes, raderen, wielen en elastiekjes. Reijnders staat bekend om de creativiteit waarmee hij zijn ideeën met beperkte (technische) middelen pakkend weet uit te beelden. Philips levert voorts enkele technici en bandrecorders waarmee een kabouter bij de toiletten duidelijk kan maken waar men moet zijn voor een kleine boodschap, en waarmee een papegaai de bezoeker na kan praten. Op 31 mei 1952 wordt de Efteling officieel geopend. De pers en de 223.000 bezoekers in het eerste jaar zijn vol lof over de tien sprookjes die op dat moment te bewonderen zijn. In 1954 wordt de miljoenste bezoeker al verwelkomd. Om bezoekers te laten terugkomen blijft de Efteling steeds weer nieuwe attracties bijbouwen. In 1958 wordt een van de bekendste bewoners van de Efteling toegevoegd: Holle Bolle Gijs. In 1965 begint Peter Reijnders (1900-1974) aan zijn laatste attractie voor de Efteling: De Indische Waterlelies, geschreven door de Belgische koningin Fabiola. Het sprookje wordt in 1966 geopend en is meteen een groot succes. Op 67-jarige leeftijd trekt Peter Reijnders zich terug uit de Efteling en wordt zijn plaats min of meer overgenomen doorTon van de Ven die aan de zijde van Anton Pieck als creatief directeurfungeert. Eind jaren zeventig zoeken bestuur en directie naar verbreding van het aanbod van attracties, met de bedoeling andere doelgroepen aan te spreken en om met de tijd mee te gaan. Er komen nu buiten de sprookjes attracties als de Python, de Piraña en de Bob. Deze attracties worden grotendeels kant en klaar ingekocht en niet door de Efteling zelf ontwikkeld. Deze aanwinsten roepen protest op bij ouders die dit als \"Efteling-vreemde\" attracties zien. Dit verweer brengt het bestuur en de directie tot bezinning waarna men uitbreidingen voornamelijk in de sprookjessfeer gaat zoeken. In 1986 wordt Fata Morgana geopend, een attractie die wederom in eigen beheer bedacht, ontwikkeld en gemaakt is en gebaseerd is op Oosterse sprookjes. Een andere attractie die geheel in eigen beheer en naar ontwerp van Ton van de Ven wordt gemaakt is het Volk van Laaf. Deze attractie is vanaf 1990 in de Efteling te bewonderen. In 1993 opent, na een jaar uitstel, de attractie Droomvlucht, die door velen als de mooiste attractie van de Efteling wordt beschouwd. Ook deze attractie is van de hand van Ton van de Ven. Toch worden in de loop der jaren nog wat matig gethematiseerde attracties toegevoegd zoals Pegasus, Monsieur Cannibale, het Kinder Avonturen Doolhof en speeltuin De Kleuterhof. Bij deze laatste is goed te zien dat niet Ton van de Ven maar Hennie Knoet (de ontwerper van Pardoes) het penseel in handen heeft gehad. Tot op zekere hoogte is de Efteling door blijven bouwen vanuit de ideeën van Anton Pieck. De creaties van Ton van de Ven staan niet al te ver van die van Pieck en de recente sprookjes in het sprookjesbos zijn soms zelfs weer direct gebaseerd op oude tekeningen van Pieck zelf. Ook een al te commerciële exploitatie van het park, wat Pieck nooit zag zitten, is tot nu toe uitgebleven, hoewel creaties als De Bank op het Dwarrelplein een beetje met die traditie lijken te breken.

RUIGRIJK Hst. 2 Het meest op de jeugd gerichte en ook het minst sfeervolle stukje Efteling is het Ruigrijk. Enkele wilde ritten zonder veel thema en heel veel fastfood-tentjes zorgen ervoor dat dit deel van het park populair is bij de jeugd. ~~Python~~ De eerste écht grote attractie van de Efteling en die in 1981 is geopend trekt veel bezoekers: de Python. Toen was dat een van de spannendste achtbanen. Wie hier instapt weet wat hem te wachten staat: de hele baan met twee loopings en een kurkentrekker staat goed zichtbaar opgesteld. De achtbaan is gebouwd door Vekoma en is niet gethematiseerd.

Behalve dat de baan geen verrassings-elementen biedt is ie ook niet meer zo ‘geweldig’ als toen. De ontwikkelingen op achtbaangebied hebben niet stilgestaan en nu is de Python niet veel meer dan een standaard achtbaan. Velen hopen dan ook dat de Efteling over een aantal jaar, als de Python vervangen moet worden, zal kiezen voor een nieuwe baan die qua thrill weer mee kan komen, en die bovendien van een goede thematisering voorzien is. ~~Halve Maen~~ Een van de troeven op adrenalinegebied is de Halve Maen. Deze schipschommel, waarvan wel beweerd wordt dat het de grootste in Europa of zelfs in de wereld is, is het jaar na de Python gebouwd in 1982. Waar bij de Python het thema helemaal ontbreekt is bij de Halve Maen geprobeerd een idee van een schip te creëren dat in een oude haven ligt. Hoe dan ook: een hele leuke voor de meer avontuurlijke mens en… mensen met een goede maag. ~~Pegasus~~ Pegasus, in 1991 toegevoegd als derde achtbaan na de Python (1981) en de Bob (1985), moest de Eftelingbezoeker de sensatie van een houten achtbaan laten ervaren. Hoogtebeperkingen voor de nieuwe attractie weerhielden de Efteling er niet van een houten achtbaan te bouwen. De Pegasus heeft een indrukwekkende houtconstructie. ~~d\'Oude Tuffer~~ In deze attractie kun je in een Oldtimerachtige auto stappen om vervolgens net te doen alsof je zelf rijdt. Deze rit is vooral voor de jongere bezoekers. ~~Polka Marina~~ Ook bekend onder de naam Koggemolen. Het is een draaimolen in de vorm van scheepjes die ronddraaien rond een walvis. In 1984 tegelijk met de d\'Oude Tuffer toegevoegd aan het plein tussen Python en Halve Maen. ~~Game Gallery
Radiografisch bestuurbare bootjes~~ De Game Gallery bestaat uit een aantal kermisachtige spelen waarmee prijsjes te winnen zijn. Bij de bootjes krijg je het roer in handen van een miniatuurbootje in een klein bassin. ~~Efteling Theater~~ Drie of vier keer per dag wordt hier dezelfde Sprookjesshow live opgevoerd, voornamelijk bedoeld voor de jonge bezoekers. In de show worden enkele bekende sprookjes uitgebeeld. Hoewel de naam anders doet vermoeden is de show voorzien van moderne effecten als een lasershow. In 1999 werd de Sprookjesshow onderscheiden door de IAAPA als beste entertainmentproductie.

MARERIJK Hst. 3 De jaren voor 1995 was hier de entree tot het park, in de beginjaren van het park vormde dit deel het kloppend hart van de Efteling met het Sprookjesbos. Geleidelijk is dit stuk volgebouwd met grote attracties als het Volk van Laaf (1990), Droomvlucht (1993) en Villa Volta (1996). Vooral de eerste twee attracties waren bedoeld om de Efteling \"klaar\" te maken voor de komst van Disneyland in Parijs (1992). Dat lijkt vrij goed gelukt... in het huidige Marerijk vind je de meest sfeervolle, thematisch geslaagde plekjes.

~~Droomvlucht~~ Gepland voor opening in 1992, tegelijk met de opening van Eurodisney, maar vanwege de beruchte \"technische problemen\" met het transportsysteem (dat speciaal voor de attractie was ontworpen) kon deze attractie pas in 1993 aan het grote publiek voorgesteld worden. Maar dat vond het ook het wachten waard. Vanaf dag één van de opening bleek het een publiekslieveling te worden: menigeen trotseerde meerdere uren om deze attractie zelf te mogen beleven. Een belevenis van zweven langs droomkastelen, elfjes en verre planeten, overgoten met speciale themamuziek van Ruud Bos en hier en daar voorzien van geur- en temperatuureffecten. De attractie bestaat uit vijf decors, vijf ruimtes met een meer of minder verschillend thema, waardoor de gondels je achtereenvolgens voeren. Door deze opbouw is het een attractie die je niet te vaak moet zien, aangezien je de rit vrij snel kunt dromen... Als punt van kritiek wordt soms genoemd de matige betrokkenheid van de bezoeker bij de decors. Het transportsysteem van Droomvlucht is gekozen met de bedoeling om een sensatie te creëren van \"dwars door de decors zweven\". Achteraf kan geconcludeerd worden dat Droomvlucht juist meer een \"vanaf de zijlijn meekijken\" is geworden dan Fata Morgana -- in dit opzicht is de Efteling niet in haar opzet geslaagd. Desondanks is het een grote prestatie dat men met dit gewaagde thema een boeiende darkride heeft neer weten te zetten. Een echte misser bij deze attractie is de lelijke wachtruimte buiten, die, net als de ruimte waar het in- en uitstappen plaatsvindt, een hoop van de sfeer van de attractie zelf tenietdoet. ~~Villa Volta~~ Deze villa brengt ons tweehonderd jaar terug in de tijd... de tijd dat de bende van de Bokkenrijders al plunderend stad en land onveilig maakte. Hugo, een prominent lid van de bende, ontloopt zijn straf echter niet als hij op een nacht de Postelse Abdij berooft van haar heilige schatten. Hij wordt verbannen in zijn eigen villa, waar hij de rest van zijn leven zal moeten slijten in een hel van draaiende muren en meubilair. En de gevolgen van deze vloek kun je als bezoeker van de Efteling sinds 1996 aan den lijve ondervinden. Hugo nodigt je uit plaats te nemen in zijn woonkamer om deze volledig gedesoriënteerd weer te verlaten. De eerste grote attractie na Droomvlucht is algemeen geroemd om zijn uitstekende thematisering en afwerking, gecompleteerd met zeer goede themamuziek, wederom van de hand van Ruud Bos. Hoewel Villa Volta een veel minder grote impact gehad heeft dan Droomvlucht (een enkeling zal zich bijvoorbeeld die Droomvluchtgeïnspireerde etalagedecoraties bij V&D nog wel herinneren!), is het mede gezien de relatief geringe investering (ruwweg eenderde van Droomvlucht of Vogel Rok) een uitstekende en origineel vormgegeven aanvulling in het park. Niet voor niets werd Villa Volta in 1997 door de Themed Entertainment Association (THEA), onderscheiden voor Outstanding Achievement. Het succes van Villa Volta, evenals de relatief lage catalogusprijs van attractiefabrikant en medeontwikkelaar Vekoma, hebben er helaas voor de Efteling wel voor gezorgd dat deze attractie reeds in veel parken nagebouwd is. ~~Volk van Laaf~~ Het Volk van Laaf leeft hier in het Lavenlaar, een heus dorpje met een bakkerij, een school, en uiteraard een flinke brouwerij. De opzet is een beetje als het sprookjesbos: verschillende scènes om langs te lopen en te bekijken. Zij het dan dat het Lavenlaar veel compacter is dan het sprookjesbos, en dat het een meer uniforme stijl draagt: de bouwstijl van de Laven, volgens het officiële verhaal. En de bedenker van die bouwstijl is de toenmalige creatief directeur van de Efteling, Ton van de Ven. De (zeer fraaie) stijl van het Lavendorpje verschilt dan ook van de stijl van de eerste sprookjes in het sprookjesbos, waarvan tekenaar Anton Pieck nog voor een groot deel het aanzicht bepaalde. Het is een thematisch goed uitgewerkte attractie, waarmee de Efteling in 1990 haar artistieke kunnen wist te onderstrepen. Enige minpuntje is de monorail die over het dorpje voert: deze voegt helaas weinig toe. Niet alleen is in de monorail niks nieuws te zien (behalve de autoweg die normaal gesproken door een muur aan het zicht onttrokken is), ook is er weinig te doen sinds de karretjes gemotoriseerd zijn en je dus niet meer zelf mag trappen. ~~Traptreintjes en Speeltuin~~ De Traptreintjes (oftewel het Kinderspoor) kwamen met de komst van de Laven in de Efteling een beetje in het verdomhoekje terecht, naast en min of meer achter het Lavendorpje. Ook de speeltuin, een ander stukje Eftelinghistorie met enkele Pieckse elementen, is hier in de buurt te vinden. Het kinderspoor is in 2000 verplaatst naar het Reizenrijk, aan de Gondolettavijver, alwaar het weer prachtig in het zicht ligt. ~~Carrouselpaleis~~ Ook dit is een stukje Efteling uit de vroege jaren van het park. In dit weelderig aangeklede (en wel enigszins kitscherige) gebouw vind je een oude stoomcarrousel, zoals de naam al doet vermoeden. Elders in dit gebouw is ook het Diorama te vinden: een klein miniatuurlandschap waar modeltreintjes in rondrijden (mits niet ontspoord!). Voordat het Diorama werd toegevoegd in dit gebouw werd nog een Waterorgel gefrabriceerd: een bescheiden show van spuitend water en licht. ~~Sprookjesbos~~ Dit deel van het Marerijk is waar het succes van de Efteling eigenlijk mee begon. In 1952, bij de opening van de Efteling, waren de te bezichtigen sprookjes een absoluut unicum op toeristisch gebied. Het publiek vond het prachtig, en dus was de Efteling in de eerste decennia van haar bestaan een park dat draaide om de rustige sprookjesvoorstellingen. Nu en dan werd een sprookje aan het bos toegevoegd om te zorgen dat mensen bleven terugkomen. In 1966 kwam daarin het hoogtepunt: De Indische Waterlelies werd geopend. Een show, volledig indoor, met dansende elfjes op swingende muziek van Bert Kaempfert. Destijds een gewaagde stap in de richting van grotere attracties. Tijdens de periode van grote attracties in de jaren \'80 en begin jaren \'90 leek het sprookjesbos een beetje naar de achtergrond te zijn verdwenen. De laatste jaren is het sprookjesbos echter weer helemaal terug. In 1998 werden, buiten Vogel Rok, twee nieuwe sprookjes toegevoegd: Repelsteeltje en Kleinduimpje en de reus. In 1999 pakte de Efteling het nog groter aan: maar liefst drie nieuwe sprookjestaferelen zagen het licht. De eerste van deze meest recente uitbreidingen is het kasteeltje van de stiefmoeder van Sneeuwwitje. Van buiten doet dit gebouw nogal klinisch aan vergeleken met de oudere sprookjes in het bos, maar van binnen is het subliem. Met moderne techniek wordt hier een bijzonder krachtige uitbeelding gegeven van een oud sprookje. Minder sterk is de Chinese Nachtegaal. De opzet van deze attractie is vergelijkbaar met de Indische Waterlelies, waarbij het decor schitterend uitgevoerd is. Het verhaal dat uitgebeeld wordt komt echter maar matig over, en wat er te zien is, is ook weinig dynamisch, waardoor het helaas nogal eens ervaren wordt als een saai stuk in een te groots decor. In de herberg \"De Eersteling\" tenslotte, wordt Tafeltje Dek Je uitgebeeld, op een pakkendere wijze dan het sprookje van de Chinese Nachtegaal. De gebruikte techniek is hier ook beter op zijn plaats, en het trio Tafeltje Dek Je, Ezeltje Sterk Je, Knuppel uit de Zak is hiermee eindelijk compleet.

REIZENRIJK Hst. 4 Dit deel van het park, vroeger het Noorderpark, is in de jaren \'80 en \'90 volgebouwd met attracties. In 1998, met de bouw van Vogel Rok, kreeg ook het Reizenrijk-plein een grote beurt. Een eenduidig thema is echter nog niet aan te wijzen in dit deel van het park, hoewel alles volgens de Efteling in de toekomst perfect in het reizenthema ingepast zal worden. ~~Vogel Rok~~ Deze in 1998 gebouwde achtbaan moet de bezoeker de sensatie geven van de vlucht die Sindbad de Zeeman maakte aan de poot van de reusachtige Vogel Rok volgens het sprookje over de reizen van Sindbad. Hij is gebouwd door Vekoma, die in een donkere ruimte geplaatst is. De rit is voorzien van speciaal gecomponeerde muziek van Ruud Bos die in de karretjes wordt afgespeeld. Om de jongeren opnieuw te binden moest er Vogel Rok komen: een attractie die door uitgekiende thematisering, effecten met beeld, geluid, geur en temperatuur \"met geen enkele andere te vergelijken\" zou zijn. De vogel is in 1999 voorzien van enkele lasereffecten. ~~Carnaval Festival~~ In deze attractie is Jokie de Pretneus je gastheer op een feestelijke wereldreis. Tijdens de rit zie je zo\'n 300 poppen, waarvan de meeste bewegen. De attractie is voorzien van speciale feestelijke muziek, waarvan het thema door Toon Hermans bedacht is en dat door Ruud Bos verder is uitgewerkt. De attractie is in 1984 gebouwd. Aangezien de ontwerpers van de Efteling (onder leiding van Ton van de Ven) bezig waren aan Fata Morgana mocht Joop Geesink deze attractie neerzetten. ~~Pagode~~ Deze Oosterse tempel neemt je mee op een rustige vlucht, tientallen meters de lucht in, voor een mooi uitzicht over het hele park en de omgeving ervan. ~~Gondoletta~~ Deze attractie bestaat uit een reeks gondels die onder begeleiding van muziek in een rustig tempo een weg over het water afleggen, daarbij varende langs het uitbundigste wat de Efteling aan bloemenpracht te bieden heeft. ~~Monsieur Cannibale~~ Deze attractie is de Efteling versie van de draaiende theekopjes zoals je ze in veel parken tegenkomt. Hier is de attractie vormgegeven door een aantal kleurrijke kookpotten waarin je kunt plaatsnemen, voor een draaierig ritje rondom de kannibaal waarvan je hoopt dat hij je niet opeet.

ANDERRIJK Hst. 5 Sinds eind 1995 staat hier het indrukwekkende entreegebouw van de Efteling, het Huis van de Vijf Zintuigen. Sinds de naamswijziging van de parkdelen. (vroeger was dit het Zuiderpark) ~~Huis van de Vijf Zintuigen~~ Dit indrukwekkende gebouw vormt de toegangspoort tot de Wereld vol Wonderen. Een waardig visitekaartje, dat op de vertrekkende bezoeker waarschijnlijk de juiste indruk zal maken om hem te doen besluiten nog eens naar de Efteling terug te keren. Dit sprookjesachtige gebouw heeft zelfs een eigen sprookje meegekregen dat vertelt hoe het Huis er zo gekomen is. Hier vind je ook het restaurant De Smaeckmaker onder het enorme rieten dak en ook de souvenirwinkel Efteldingen. Deze laatste is handig als je bij het verlaten van het park nog snel even een Efteling hebbedingetje wil kopen. ~~Spookslot~~ De toenmalige directie van de Efteling vond dat een grote attractie nodig was, vooral voor de jeugd natuurlijk. Het werd een walk-through spookhuis, bestaande uit een spookachtige \"tunnel\" dat uitkomt in een hoofdshow. De hoofdshow is een show van bewegende geesten, grafzerken en ander gespuis op het klassieke stuk Danse Macabre van Camille Saint-Saëns. In de jaren na de opening in 1978 werd de show enkele malen ingekort; zo werd het introductieverhaal bij de show weggehaald. ~~Fata Morgana~~ Na jaren werken aan deze attractie opende de Efteling dan in 1986 eindelijk de nieuwste troef: Fata Morgana. Tijdens een rustige bootrit leidt een tovenaar de bezoekers door deze Oosterse Verboden Stad. Te zien zijn de meest uiteenlopende bezigheden van de meest uiteenlopende mensen in de stad: van de aalmoezeniers en slaven in de oliemolen tot de rijke pasja en zijn harem. En ook een spannende ontmoeting met een legendarische reus mag niet ontbreken. De ingang van de attractie ligt aan een Oosters plein met verder een souvenirwinkeltje en een ijs/gebakzaakje. De gevel van de attractie geeft een mooie aanblik van de Oosterse Stad vanaf de overkant van de roeivijver. De bewegende poppen maken de gehele thematische look en de prachtige themamuziek van Ruud Bos Fata Morgana nog steeds een lust voor de zintuigen. Velen zien Fata Morgana nog steeds als een van de allerbeste dark rides ter wereld. ~~Piraña~~ Hier mag je plaatsnemen in een ronde boot waarmee je deze kolkende rivier mag afvaren. Het is nat worden op eigen risico, en nat worden is niet moeilijk dankzij de hoge golven en goedgemikte watervallen. Wie keurig op zijn stoel blijft zitten houdt het zeker niet droog. De attractie is met een Zuid-Amerikaanse look gethematiseerd. In de tijd dat de Efteling de Piraña bouwde (dat was in 1983) was dit type attractie nog tamelijk uniek. ~~Roeivijver en Kanovijver~~ De naam zegt het al: in de roeivijver kun je in een van de klaarliggende roeiboten varen. De roeivijver ligt aan de voet van Fata Morgana. Mensen die wat meer vertrouwen hebben in hun evenwichtsgevoel kunnen in de kanovijver in een kano stappen. De kanovijver ligt bij de houten achtbaan Pegasus (Ruigrijk), die in 1991 gedeeltelijk in deze kanovijver gebouwd is. ~~Bob~~ Deze achtbaanachtige attractie moet de durfals onder de bezoekers de mogelijkheid bieden de sensatie van het bobsleeën te beleven. Gebouwd in 1985. Je glijdt van een hoge helling naar beneden met een hele snelle vaart. Je moet je dus goed vasthouden! Ook wordt er een actiefoto gemaakt, die zie je hiero

PARDOES Hst. 6 De vrolijke hofnar Pardoes dient sinds 1989 als officiële mascotte van de Efteling. Deze creatie van Hennie Knoet, een van de ontwerpers van de Efteling, heeft samen met zijn goede vriendin Pardijntje en muzikale paddenstoel Paddeltje gedurende de jaren een steeds opvallendere rol in de Efteling gekregen.